Селекция ылымы! ғ 1 Селекция —

Селекция ылымы! ғ

1 Селекция — жануарлады асыл ң т ымын, сімдіктерді ұқ ө ң сорттарын, микроорганизмдерді ң штаммаларын шы аруды , жа артуды ғ ң ң ң дістерін ж не биологиялы ә ә қ негізін зерттейтін ылым. ғ

2 Селекция ылымыны ғ ң теориялы негізі-генетика. қ «Селекция» –с рыптау деген ұ ма ынаны білдіреді ғ.

3 1. Жануарлардың, өсімдіктердің және микроорганизмдердің тұқымдық, сорттық, түрлік, және туыстық ерекшеліктерін зерттеуді көрсетті. 2. Тұқым қуалайтын өзгергіштік белгілер мен қасиеттердің дамуына сыртқы орта факторларының әсер ететіндігін анықтады. 3. Организмдердің пайдалы белгілері мен қасиеттерінің тұрақтандырылуына жағдай жасайтын қолдан сұрыпталу жүйесін жасады. Селекцияның теориялық негізін қалаған -Н. И. Вавилов. Селекция үшін қажетті бастапқы материалды білмей, олардың шығу тегі мен эволюциясын зерттемей тұрып, жануарлард ың, өсімдіктердің қазіргі сорттарын, тұқымы н жаңарту, жақсарту мүмкін емес.

4 С рыпталу міндеттеріұ німдерді , іріктемелерді ж не олт ымдардарды сапасын Ө ң ң ә қ ұ ң жа сарту қ Іріктемелер т сімділігі ү мен олт ымдар қ ұқ німділігін ө арттыру Ауру а ғ арсы қ т ра тылы ұ қ ты қ арттыру Іріктемелер мен олт ымдарды қ ұқ экологиялы ң қ сапасын жа сарту қ Механикаландыр ыл ан немесе ғ нерк сіптік ө ә ба ытта ғ сіріп, дамыту а ө ғ жарамды іріктемелер мен олт ымдар қ ұқ шы ару ғ

5 Мәдени өсімдіктердің шығу орталығын анықтаған-И. В. Вавилов. 7 -орталыққа бөлінеді. Әрбір орталық белгілі бір мәдени өсімдіктердің шыққан отаны болып есептеледі.

Селекция дістеріә Будандастыру С рыптау ұ Мутациялы қ селекция

C рыптауұ Таби и ғ с рыптау ұ олдан Қ с рыптау ұ Ма сатсыз (санасыз ) қ жабайы жануарларды ол а йрету( ит қ ғ ү – ас ыр) жабайы қ қ сімдіктерді ө с рыптау ұ Ма сатты (саналы) қ Жаппай (белгілі ма сат, жа а қ ң т р) ү Жеке (бір дарадан к п рпа алу) ө ұ қ

БУДАНДАСТЫРУ Туыстас емес Аутбридинг Туысты қ будандастыру инбридинг 8 Өсімдіктердің сорттары, жануарлардың жаңа сорттарын шығару Тур ішіндегі будандастыру Әріден будандастыру Ұрпақта бағалы белгілер беки түседі, сорттармақтар алу үшін қолданылады

9 Ата –анасымен салыстырғанда, буданның тіршілік қабілеті артып, мол өсім береді. мыс: 1914 жыл америка ғалымы В. Шелл-жүгері Жыныс органдарының жақсы дамуына байланысты тұқым мен жемістің өнімі артады. Вегетативті органдардың іріленуі Будан өсімдіктердің ортаға бейімделіп тіршілік қабілетінің артуы, мыс: қазақтың ақбас сиыры, қашыр. Гетерозис Жынысты қ гетерозис Денелік гетерозис Бейімделг іш гетерозис

10 Әріден будандастыру- әр түрге және туысқа жататын организмдердің будандасуы. Мақсаты- бір түрге жататын дараларды будандастыруда беріле алмайтын белгілер мен қасиеттердің тұқым қуалауын зерттеу. мыс: қара бидай мен бидай, бидайды бидайықпен. (Г. Мендель, И. В. Мичурин, Н. В. Цицин т. б)

11 Мутациялық селекция Табиғи мутациялар Қолдан тудырған мутация (Спонтанды) Мутация тудыратын факторлар-мутагендер. Мутация б лу процесін-мутагенез дейді. ө Гендік, хромосомалы қ соматикалы қ генеративтік Микроорганизмдер селекциясы Мукор, ашыт ы са ырау қ ң ла тары, азотобактериялар құ қ ды т рлері ң ү

12 Полиплоидия — жасушаның хромосомалар санының өзгеруінен туындайтын геномды мутацияларға жатады. (Б. А. Астауров-жібек құртының жұмыртқаларына t-мен партагенез жолымен полиплоидті түрін алды) Автополиплоидия — бір т рге жататын ү организмдерді хромосома саныны еселеніп ң ң артуы. (Алма , ж зім, арбыз) ү қ Аллополиплоидия — р т рге жататын ә ү организмдерді хромосомалар жиынты ыны ң ғ ң бірігуі н тижесінде пайда болады. (мыс: т рып ә ұ пен ыры абат) қ ққ