Саяси процесс Саяси процесс дегеніміз — саяси

Саяси процесс

Саяси процесс дегеніміз - саяси жүйенің бір қалыпты жағдайдан екінші жағдайға ауысып өзгеруі. Саяси процестің бүкіл қызметі қоғамның саяси жүйесімен тікелей байланыста болады. Саяси процесс күнделікті өзгерістерден басталып, қоғамның саяси жүйесінің түбегейлі өзгерісіне дейінгі аралықты қамтиды. Саяси процесс саяси жүйені әрдайым жаңартып, өзгертіп отыратын саяси құбылыстар.

Саяси процестің жіктелуін саяси жүйенің даму барысындағы төрт кезеңмен белгілеуге болады: 1) Саяси процестің легитимдігі. 2) Саяси процестің жаңаруы. 3) Саяси басқару шешімдерін қабылдау және оны жүзеге асыру. 4) Саяси жүйенің қызметін бақылау.

1) Саяси процестің легитимдігі. Қоғамның саяси жүйесі жаңарған кезде саяси процесс екі бағытта өтеді. Біріншісі, билік жүйесінің толық өзгертілуі, екіншісі, саяси-құқықтық құрылымдардың жаңарған жағдайға бейімделуі. Егер халық жаңа жүйені мойындап, қолдаса, оның легитимді болғанын білдіреді. Ол саяси жүйе өзін-өзі дамыту дәрежесіне жетеді.

2) Саяси процестің жаңаруы. Жеңіске жеткен саяси жүйе, біріншіден, ескі жүйенің орныққан элементтерін, ұйымдарын қайта іске қосады, екіншіден, элементтерді жаңартып, өзгертеді, жетілдіреді. Нәтижесінде жаңа саяси қатынастар мен институттар құрылады, саяси ережелер мен тәртіптер, нышандар пайда болады. Өздеріне тән саяси түсініктері, көзқарастары, қызметтері бар саяси қатынастардың жаңа субъектісі дүниеге келеді. Саяси процестердің әдіс-тәсілдері де жаңарады.

3) Саяси басқару шешімдерін қабылдау және оны жүзеге асыру. Қоғамдағы әртүрлі адамдардың, топтардың, бірлестіктердің қажеттіліктері, мақсаттары сан қилы болғандықтан олар өзара қарама-қайшы келіп жатады. Сондықтан билеуші элиталар, партиялар өздерінің оппозициялық қарсыластарымен тіл табысып, бұл қайшылықтарды дер кезінде анықтап, асқындырмай реттеп, халықтың талап-тілектері мен мүдделерін үйлестіріп, қоғамның тұтастығын, тұрақтылығын сақтап, соған жағдай жасауы керек.

4) Саяси жүйенің қызметін бақылау. Саяси жүйенің ісәрекетін бақылау екі жолмен жүргізіледі. Біріншісінде, мемлекеттік мекемелер, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстардың белгілі бір құрылымдары арқылы жүзеге асады. Бұған мемлекет аппаратына қарасты тексеру, қадағалау, ресми баспасөз органдары жатады. Бұл саяси жүйедегі бақылау органдарының қызмет бабындағы атқаратын міндетті жұмысы, яғни өзін-өзі бақылауы. Екіншісінде, саяси жүйенің жұмысына бақылау жасауға қоғамдағы барлық азаматтардың қатысу мүмкіндігі, мұны “төменнен бақылау” десе де болады. Бұл үшін қоғам демократиялық жолмен дамығанда ғана жағдай туады, тоталитарлық тәртіпте оған жол берілмейді.

Саяси процестің негізгі кезеңдері ● басқару туралы шешім кезеңдері институт саяси тобы мен бөліктерінің саяси қызығушылығының бөлінуі ● саяси еріктің қалыптасуы, шешімнің қабылдануы ● саяси еріктің басқару шешім түрінде іске асуы.

Саяси процестің тіршілік ету режимі (күн тәртібі) ● қызмет ету тәртібі – саяси жүйе өкімет пен басқару институты және азаматтардың қалыптасқан қарым қатынас аясынан шықпайды: элита мен электорат араларында қарапайым қарым-қатынастарды қалыптастыруды байқатады; ● даму тәртібі - өкімет мемлекеттер ішіндегі және дүниежүзілік аренадағы қатынас өзгерісін реттейді. ● құлдырау тәртібі – саяси тұтастықтың құлдырауы, интеграция үстінен орталық күш басым түседі; шешім басқару қабілетін, ал тәртіп – легимдігін жоғалтады.

Саяси процестің құрылымы: ● саяси қарым-қатынас: өндіріс, бөлу, алмасу, қоғамдағы саяси өнімдерді тұтыну жағынан. ● саяси процестің субъектілері: әлеуметтік, конституциялық. ● саяси тәртіп: саяси белсенділік, саяси қызмет. ● Саяси әсер аясында Ішкі саясат Сыртқы саясат

Өкіметтің қайта құрылу сипатына қарай: ● төңкерістік - өте тез, өкіметтің сапалы өзгеруі, Конституцияны қайта қарау, бұрынғы тәртіпті бұзу үшін бейбіт те күштеу құралдарын пайдалану, көпшілік саяси қозғалыс формасын еркін формамен алмастыру; өкімет билік ету деңгейінің барлығында басқару шешімін қабылдауға уақыттың жетіспеуі; эксперт және консультациялық ұйымдарының рольдерінің түсуі, саяси жетекшілердің жауапкершілігінің артуы; ескі және жаңа элиталық қақтығысының өсуі; эволюциялық – қайшылық пен қақтығыстың бірте-бірте өршуі; шешім қабылдаудың механизмнің беріктігі; электорат пен элитаның бірлесе қызмет етуі; статус аясындағы еркін әрекет етуі; конструктивтік қатыстардың міндетті этикасы электорат пен элитаның өз қызметтерін көпшілікте іске асыруы – ашық саяси процесс топпен азаматтардың саяси қызығушылығын электорат деңгейінде шешуі, қоғамдық пікірдің әсерімен саяси бағдардың түзетілуі, қоғамның даму құрамы мен бағдарламаның жалқылануы; саяси шешімдердің қоғамдық әр түрлі фазаға түсінікті болуы. саяси жабық процесс – тіркелмеген өкіметке азаматтардың аппеляция беруі; субъектілердің қоғамдық пікіріне қаратылмаған басқару ақпараты, басқарылатын элитаға бақылау жоқ.

Әлеуметтік және саяси құрылымдардың өзара байланысының тұрақтылығы бойынша: тұрақты саяси процесс – азаматтардың тұрақты институциализацияланған тәртібі, шешім қабылдаудың електен өткен механизмі; тұрғындардың өмір сүру деңгейін көтеру; режимнің легитимдігі; қоғамды басқарудағы саяси – мәдени норманың жоғары тиімділігі; саяси процестің тұрақсыздығы – саяси бағыттың құлдырауы және оны өзгертудің қажеттігі; халықаралық қатынастың жүрделенуі; өндірістің түсуі; әлеуметтік қақтығыстар; саяси құрылымның білімінің төмендігі; икемсіздігі, тұрғындардың саяси белсенділігін ұйымдастырудың әр түрінің қызметінің сай келмеуі:

Көпшіліктің саяси өмірге қатысу сипатына қарай: тіркелмеген саяси процестер - өкімет пен мемлекет азаматтардың еркін саяси қатысуын дұрыс деп есептейді: тіркелген саяси процестер – демократияға қарсы, саяси қатынастары бекітіп қойған, тоталитарлы және шешім қабылдауға қатаң орталықтанған. Саяси процестің демократиялық түрі: тура демократия – тұрғындар өкіметке әсер етеді және заңды процестің мазмұнын анықтайды. өкілеттік демократия – күнделікті және заңды басшылыққа халық өз өкілін ұсынады. халық заңды ұсынушы заңды процесс плюралистік демократия - әр түрлі саяси ассоциацияның саяси шешімге әсер етуі, халық → қысым көрсетуші тап →заңды нұсқаушы → заңды процесс.

Саяси процестің экстримальды түрі: көтеріліс бунт (бас көтеру) топты бұзақылық Саяси қызмет – жеке адамдар мен топтардың ұйымдастырылған және іске асатын өктемдік қызметі. Саяси қатысу – кәсіби емес саяси әрекеттің әртүрлі формасы, мемлекеттік және өкіметтік аппаратпен байланысы жоқ саяси белсенді адамдардың, олардың жұмысына әсер еткісі келуі. Саяси тәртіп – саяси әрекеттегі жеке әрекет пен жүйенің мақсатқа жетудегі механизмі. Саяси шешім – саяси әрекеттің міндетті анықтауды жеке және ұжымдық процесс.