САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: Ақпарат, оның түрлері

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: Ақпарат, оның түрлері мен қасиеттері. Ақпараттарды тасушылар. Информатиканың негізгі түсініктері. Қазіргі информатика құрылымы. Аға оқытушы: Жаркимбекова Айжан Темиржановна

САБАҚТЫҢ ЖОСПАРЫ: 1. Ақпарат ұғымы. 2. Ақпараттық үрдістер. 3. Ақпараттың түрлері. 4. Ақпараттық технология. 5. Информатика пәні. 6. Информатиканың бөлімдері.

Ақпарат сөзі латынның түсіндіру, баяндау, білу деген ұғымынан туындаған ағылшынның information сөзінен шыққан. Ақпарат дегеніміз - материалдық қоғамдағы нысандар арасында мәлімет алмасудан тұратын жалпы ғылыми ұғым. Хабарлар - бұл белгілі бір ақпаратты бейнелейтін таңбалардың немесе алғашқы сигналдардың жиынтығы.

Жіберілетін хабарды таситын физикалық процесс сигнал деп аталады. Байланыс каналы (байланыс сызығы) деп ақпаратты жіберушіден қабылдаушыға сигналдарды тасымалдау үшін қолданылатын физикалық ортаны айтады. Байланыс каналдарын үзіліссіз, дискретті және аралас деп бөледі. Сигнал параметрлері уақыт ішінде реттелген (нөмірленген) болса сигнал дискреттік деп аталады.

Ал егер қайнар көзден үзіліссіз хабарлар шығып жатса ақпарат үзіліссіз деп аталады. Ақпаратты ұсынудың екі түрі бар: 1) Үзіліссіз (аналогтық) 2) Дискреттік (цифрлық) Дискреттік ақпараттарды бейнелеу үшін алфавиттік әдіс қолданылады. Алфавит дегеніміз – белгілі бір тілдің кез келген сөздерін құрай алатын оның символдарының жиынтығы.

Код дегеніміз - әрқайсысына анықталатын мән меншіктелетін шартты белгілер жиынтығы. Бір алфавиттің әріптерін келесі бір алфавит символымен бейнелеуді кодтау деп атайды. Кері бағытпен ақпараттың түрін өзгертуді қайта кодтау немесе декодтау деп атайды. Ақпараттарды компьютерде өңдеу үшін екілік кодтау қолданылады.

Ақпараттық үрдістердің түрлері: o ақпаратты жинау; o ақпарат алмасу; o ақпаратты сақтау; o ақпаратты өңдеу; o ақпаратты беру. Ақпараттық үрдістерді жүзеге асыратын негізгі құрал ол - компьютер. Компьютерде өңдеу үшін қолайлы түрде берілген ақпаратты деректер деп атайды.

Ақпаратты ұсыну түрі бойынша келесі түрлерге бөледі: o Мәтіндік (таңбалар, әріптер, символдар); o Сандық (цифрлар); o Графиктік (суреттер, схемалар); o Дыбыстық (дауыс, музыка); o Жиынтық (аралас). Ақпараттық техника ақпаратты жинау, сақтау, беру және өңдеу амалдарын орындайтын ақпараттық технологияның материалдық негізінен тұрады.

Технология (грек тілінен аударғанда techne — шеберлік + l ogos — оқу) — ол өңделетін нысандарды сапалы түрде өзгеріске ұшырататын өндірістік үрдістерді жүргізудің тәсілдері мен құралдары туралы білімдер жиынтығы. Ақпараттық технология — ол технологиялық тізбекпен біріктірілген әдістердің, өндірістік үрдістердің және бағдарламалық-техникалық құралдардың жиынтығы.

Информатика пәні – адам өмірінің әр саласындағы ақпаратты іздеу, жинау, сақтау, түрлендіру және қолданумен байланысты сұрақтарды оқып үйрететін ғылыми пән. "Информатика" термині информация және автоматика деген екі сөзден құралған. Ғылым ретінде информатика ақпараттық үрдістерге тән жалпы заңдылықтарды зерттейді. Информатика 1960 ж. кибернетика ғылымынан бөлініп шыққан.

Ағылшын тіліндегі елдерде жаңа ғылымды есептеу ғылымы (Computer Science) деп атады, ал француз тіліндегі елдерде "информатика" (Informatique) термині пайда болды. Осыдан кейін 70 -ші жылдардың ортасынан бастап Информатика термині пайдаланыла бастады. Кибернетика - күрделі жүйелерде ақпараттарды алудың, сақтаудың, берудің және өңдеудің жалпы заңдылықтарын қарастыратын ғылым.

Күрделі жүйелерге техникалық, биологиялық, әлеуметтік жүйелер жатады. Кибернетикада ақпарат деп сигналдардың, әсерлердің немесе мәліметтердің кез келген жиынтығын айтады. Кибернетика мағынасы жүйелердегі басқару заңдарымен байланысты.

ҚАЗІРГІ ИНФОРМАТИКА ҚҰРЫЛЫМЫ Қазіргі заманғы информатиканың құрылысы: • теориялық информатика; • есептеу техникасы; • бағдарламалау; • ақпараттық жүйелер; • жасанды интеллект.

Теориялық информатика - математикалық бөлімдер енгізілген информатиканың бөлімі. Оның бөлімдері: - математикалық логика; - алгоритм мен автоматтар теориясы; - ақпарат теориясы мен кодтау теориясы; - формальды тілдер және грамматика теориясы;

Есептеу техникасы – компьютерлік құралдарды пайдалануды қарастыратын бөлім. Қарастырылатын бөлімдері: - есептеуіш жүйелердің жалпы құрастырылу қағидалары; - есептеуіш жүйелердің жаңа сәулеті; - құрылғылардың өзара байланысу қағидалары мен қазіргі қызметтік мүмкіндіктерін жасау.

Бағдарламалау – бағдарламалық қамтамасыздандыру жүйесін жасаумен айналысатын қызмет жүйесі. Жүйелік БҚ: - жаңа бағдарламалау тілдерін жасау; - интерфейстік жүйені құрастыру. БҚ қосымшаларына жатады: - мәтіндерді өңдеу жүйелері; - электрондық кестелік процессорлар; - графикалық редакторлар және т. б.

Ақпараттық жүйелер – әртүрлі күрделі жүйелерде ақпарат ағынын талдау, ақпаратты сақтау және іздеу принциптері есептерімен байланысты информатика бөлімі. Құрамы: - ақпараттық анықтамалар жүйесі; - ақпараттық-іздеу жүйелері; - Internet-те ақпаратты іздеу және сақтаудың глобальдық жүйелері.

Жасанды интеллект –медицина, психология, физиология, лингвистика және басқа ғылымдарға байланысты күрделі мәселелер шешілетін информатика аймағы. Негізгі бағыты: - пікірлерді компьютерлік модельдеу; - машиналық тілге аудару; - эксперттік жүйелерді жасау.