Са тарды мифологиясы қ ң мен нері өмен

Са тарды мифологиясы қ ң мен нері өмен неріө Орында ан ғОрында анғ : Абдигаппарова Д Кабылдаган: Нурманова Ш Тобы: СТК-

Жоспары: 1. 1. Са тарды о амды рылысы. қ ң қ ғ қ құ 2. 2. Са тайпаларыны шаруашылы ы. қ ң ғ 3. 3. М дениеті. Діні. Те десі жо ж дігер. ә ң қ ә 4. 4. Са патшалары. қ

Б. з. б II мы жылды та ы аза стан территориясын ң қ ғ Қ қ мекендеген к шпелілер ө – – са тар. қ Б л са тарды ұ қ ң материалды м дениеті мен о амды рылысы жа ынан қ ә қ ғ қ құ ғ о т стік Сібір тайпалары ж не Ресейді еуропалы ң ү ә ң қо т стік Сібір тайпалары ж не Ресейді еуропалы ң ү ә ң қ б лігіні далалы айма тарын мекендеген скиф ө ң қ қ тайпаларымен састы тары болды. ұқ қ Са тайпаларыны атауы р елде рт рлі: қ ң ә ә үСа тайпаларыны атауы р елде рт рлі: қ ң ә ә ү гректер –– азиялы скифтер; қ парсылар –– діретті еркектер; құ иранды тар қиранды тарқ – – ж йрік атты турлар. ү ББ. з. б. VII-IV асырлар ғ –– са тайпалар ода ы рылды. қ ғ құ Са о амыны сипаты қ қ ғ ң — скери ә – – демократиялы. қ. қ 33 негізгі топ а б лінген, р топты зіндік д ст рлі т стері қ ө ә ң ө ә ү ү бол ан: ғ 1. 1. Жауынгерлер — ызыл т с. қ ү 2. 2. Абыздар –– а т с. қ ү 3. 3. ауым м шелері Қ үауым м шелеріҚ ү – – сары ж не к к т с. ә ө ү

Са. Са жауынгерлеріқ

Са тайпаларыны қ ң 33 тобы: Атауы Мекені Парадарайя (( те ізді ар ы ң ң ғ жа ында ы са тар ғ ғ қжа ында ы са тарғ ғ қ )) ара те ізді солт стігі, Қ ң ң үара те ізді солт стігі, Қ ң ң ү Арал те ізі ма ы, ң ңАрал те ізі ма ы, ң ң Амурдария мен Сырдарияны т менгі ң ө а ысы. ғ Тиграхауда (( шоша қ б рікті са тар ө қб рікті са тарө қ )) Сырдарияны орта а ысы, ң ғ Тянь – Шань , Жетісу. Хаумаварга (( хаома сусынын дайындайтын са тар қса тарқ )) Мургаб зені ө ңМургаб зені ө ң а ары ңға арыңғ (( Т ркіменстанү ))

Са тайпаларыны мекендеген қ ң территориялары

Ма ызды жылдарң Жылдар О и алар қ ғО и аларқ ғ Б. з. б 9 -6 асырлар ғасырларғ — ББ. з. б 8 -8 — 7 7 асырлар ғасырларғ — Б. з. б 7 -5 асырлар ғ асырларғ — Б. з. б 55 ғғ асыр — Б. з. б 7 -17 -1 асырлар ғ асырларғ Б. з. б 530530 жыл — Б. з. б 519 -518 жылдар — Б. з. б. 500500 жыл — Б. з. б. 340340 жыл — Б. з. б. 330330 — 327327 жылдар — Б. з. б. 325325 жыл — Б. з. б 238238 жылжыл — Са тайпалары м дениетіні ерте кезе і. қ ә ң ңСа тайпалары м дениетіні ерте кезе і. қ ә ң ң К шпелілерді ө ң Ишпакайды , одан со оны лы ң ң ң ұ Партатуды басшылы ымен Ассирия, Египет елдеріне ң ғ жоры ы. ғжоры ы. ғ Орталы Азия са тары м дениетіні г лденуі қ қ ә ң үОрталы Азия са тары м дениетіні г лденуіқ қ ә ң ү. . ““ Есік ”” ор аны. қ ғ Орталы аза стан далаларында ы қ Қ қ ғ ““ Тасмола ”” м дениеті. ә Ахеменидтік патша Кирді са тар а жоры ы. Кирді ң қ ғ ғ Сыр бойында Томиристі лтіруі. ң ө Ахеменид улетінен шы ан олбасшы ә ққ қ II Дарий патша са тар еліне жоры а шы ты. қ ққ қ Хаомаварга са тар ж не дахалар грек қ әХаомаварга са тар ж не дахалар грекқ ә — парсы со ыстарына парсылар жа ында атысты. ғ ғ қсо ыстарына парсылар жа ында атысты. ғ ғ қ Филипп патша Са басшысы Атеймен со ысып, қ ғ патша Са басшысы Атеймен со ысып, қ ғ 2020 мы а жуы жыл ыны ол а т сірді. ңғ қ қ қ ғ ү А. Македонский Дарийді же іп Сырдария а дейін жетті ң ғ ж не к шпелілерден же іліске шырады. ә ө ң ұ Массагеттерді ауыр атты скері Македонскийді ң ә ңМассагеттерді ауыр атты скері Македонскийді ң ә ң Индия а жоры ына атысты. ғ ғ қ Аршакидтер Иранда жа а империя ңАршакидтер Иранда жа а империяң — Парфян патшалы ын рды. ғ құ

Б. з. б. II мы жылды ортасында са тарда ң қ қ к шпелі малө шаруашылы ы ғшаруашылы ығ ке тарадың. . Са тарды мал шаруашылы ыны қ ң ғ ңСа тарды мал шаруашылы ыны қ ң ғ ң 33 т рін йлестірді: ү ү 1. 1. К шпелі мал шаруашылы ы ө ғК шпелі мал шаруашылы ыө ғ –– Батыс ж не Орталы ә қ аза станда. Қ қ 2. 2. Жартылай к шпелі мал шаруашылы ы ө ғЖартылай к шпелі мал шаруашылы ыө ғ – – Шы ыс ғ аза стан, Жетісу, Батыс пен Орталы аза станны бір Қ қ қ Қ қ ң б лігі, Тянь өб лігі, Тяньө — Шань, Алтай тауларыны етегінде. ң 3. 3. Отыры шы мал шаруашылы ы қ ғОтыры шы мал шаруашылы ық ғ –– О т стік аза станда, ң ү Қ қ Талас, Шу, Сырдария, Келес зендері бойында. ө Жыл ы сірген. Батыс ж не О т стік аза станны қ ө ә ң ү Қ қ ңЖыл ы сірген. Батыс ж не О т стік аза станны қ ө ә ң ү Қ қ ң далалы ж не ш лейт айма тарында т йе сірген. қ ә ө қ ү өдалалы ж не ш лейт айма тарында т йе сірген. қ ә ө қ ү ө Тебіндеп жайылу а абілеті болма анды тан ірі ара аз ғ қ ғ қ қ сірілді. Сонымен атар, ой сірумен айналыс ан. ө қ қ ө қ Са тар мал шаруашылы ымен атар, қ ғ қСа тар мал шаруашылы ымен атар, қ ғ қ зен ж не сулыө ә айма тарда қ суармалы егіншілікпен айналысты. Ерекше суару ж йесі бар айма тар ү қсуару ж йесі бар айма тарү қ – – Сырдарияны о т стік ң ң ү а арында ы Шыры ңғ ғ қа арында ы Шыры ңғ ғ қ –– Рабат , Б біш ә –– молда оныстары. қ

Са тар Алтай, Сібір, Шы ыс ж не Еуропа халы тарымен сауда қ ғ ә қ байланысын жасады. Б. з. б II мы жылды та Еуразия далаларында ң қ д ст рлі халы аралы ж рме ке ткізіліп т р ан. ә ү қ қ ә ң ө ұ ғ Б. з. б VIIVII асыр Сібір, аза стан, Еділ бойы ж не Еуропаны ғ Қ қ ә ң асыр Сібір, аза стан, Еділ бойы ж не Еуропаны ғ Қ қ ә ң о т стігінде скифтік ң үо т стігінде скифтікң ү — сібірлік ““ а ды стильң қ ”” деп атал ан нер ғ ө пайда болды. Басты та ырыбы қ –– а дар мен а ызда ы ң ң ғ иял қиялқ — ажайып бейнелерді суреттеу. ғ Б. з. б III-II . б л нер т рі лдырай бастады. А стилі ғ ғ ұ ө ү құ ң оюою — рнекке айналды. ө Жыл ы бейнесі қЖыл ы бейнесіқ — — к н ж не отпен байланыстырылды. Есік ү ә ор анынан табыл ан патшаны бас киімінде бейнеленген анатты қ ғ ғ ң қ аттар — к нні оз алысын білдіреді. ү ң қ ғ абан бейнесі Қабан бейнесіҚ — — к н к ркіреу дайы. Арыстанды бейнелеу ү ү құ Арал ма ында ы са тарды т ра ты та ырыбы бол ан. ң ғ қ ң ұ қ қ ғ Са орымдарыны шо ыры Сырдария, Іле, Талас, Шу, Лепсі, қ қ ң ғСа орымдарыны шо ыры Сырдария, Іле, Талас, Шу, Лепсі, қ қ ң ғ Есік, Шелек, Шарын зендеріні а арларынан, Кеген мен ө ң ңғ Нарын ол ал аптарынан табыл ан. Мысалы, Ілені сол қ қ ғ ң жа алауында ы Жуант бе кесенесі ғ ғ ө 300300 ор аннан, Талас зені қ ғ ө жа асында ы Берік ара ғ ғ қ 500500 ор аннан т рады. Ал, йгілі қ ғ ұ ә Бесшатыр орымы қ 3131 ор аннан т рады, оларды арасынан қ ғ ұ ң диаметрі 104 м ж не биіктігі 17 м ә болатын лкен Бесшатыр Ү ор аны ерекше к зге т седі. қ ғ ө ү

Б л д уірді аса нды ескерткіші ұ ә ң құ –– Іле Алатауыны етегіндегі Алматыдан ң 5050 км шы ыс а арай орналас ан Есік ор аны ғ қ қ қ қ ғ болып табылады. Ол 40 -40 — тан астам ор аннан т ратын Есік орымына кіреді. қ ғ ұ қор аннан т ратын Есік орымына кіреді. қ ғ ұ қ Оны археологтар 1969 жылы ашты. Диаметрі 6060 м ж не биіктігі ә 77 м асатын ол ор аннан б. з. б қ ғор аннан б. з. бқ ғ IV IV асыр ая ы мен ғ ғ IIIIII асыр а жататын ғ ғ ““ Алтын адамның ”” моласы табылды. Оны жасы шамамен ң 17 -18 жасар жауынгер, ал тегі бойынша са а ққса аққ жатады. Ол мол алтынмен рнектелген салтанатты киім киген. өрнектелген салтанатты киім киген. ө Басында рт рлі лшемдегі алтын ә ү ө жапыра шалармен шекейленген с йір, қ ә үжапыра шалармен шекейленген с йір, қ ә ү биіктігі -60 -70 смсм баскиімі бар. Баскиімі барлы ы ғ 150 — ге жуы қ шекеймен ә рнектелген. шекейлер барысты , ө Ә ңрнектелген. шекейлер барысты , ө Ә ң таутекені , ар арды , жыл ыны , ң қ ңтаутекені , ар арды , жыл ыны , ң қ ң старды бейнесінде жасал ан. құ ң ғстарды бейнесінде жасал ан. құ ң ғ ““ Алтын адам ”” бойынша археолог К. А ышев қ зерттеу ж мыстарын ж ргізді. Ол ұ ү ““ Алтын адамды ”” ш ш оша б рікті са тар а қ ө қ ғ жат ызады. қ

Ескі а ыздар а ара анда са тарды ішінде ш билеуші улет ң ғ қ ғ қ ң ү ә бол ан. Олар са тарды ата ғ қ ңбол ан. Олар са тарды атағ қ ң — бабасы Тар ытайғ деген кісіні ш ң ү лы Липоксай, Арпоксай, Колаксайдан тарады. Колаксайды ұ ңлы Липоксай, Арпоксай, Колаксайдан тарады. Колаксайды ұ ң рпа ы жо ары билікке ие болды. Себебі сол заманда аспаннан ұ ғ ғ бірнеше алтын заттар т седі. Осы заттар Липоксай мен ү Арпоксай жа ындаса жалындап жанып, оларды жолатпайды. қАрпоксай жа ындаса жалындап жанып, оларды жолатпайды. қ Тек Колаксай ана б л заттар а ие бол ан. Сонды тан оны ғ ұ ғ ғ қ ңТек Колаксай ана б л заттар а ие бол ан. Сонды тан оны ғ ұ ғ ғ қ ң т ымы т ыш патша улеті атанды. ұқ ұңғ ә Са тарды йел патшалары. қ ң әСа тарды йел патшалары. қ ң ә р т рлі жазба деректер мен Ә ү археологиялы азба ж мыстарды н тижесі б. з. б қ ө ұ ң ә VIII-VII асырларда са тайпаларыны ежелгі ғ қ ң – – Ассирия мен Мидия ркениеттерімен, ал б. з. б ө VIVI асырды ортасында Ахеменид ғ ң улетімен арым ә қулетімен арымә қ — атынаста бол анын к рсетеді. Олар к птеген қ ғ ө ө лемдік тарихи о и алар а атыс ан. Ираннан бастап Жерорта ә қ ғ ғ қ қ те ізіне дейінгі аралы та ы барлы елдерді ба ындыр ан, ң қ ғ ғте ізіне дейінгі аралы та ы барлы елдерді ба ындыр ан, ң қ ғ ғ же ілмейтін парсы птшасы Кирмен шай ас ан. Кир ң қ қ шап ыншылы ы кезінде са тарды патшасы айтыс болып, қ ғ қ ң қшап ыншылы ы кезінде са тарды патшасы айтыс болып, қ ғ қ ң қ к йеуіні орнына йелі ү ң ә Томирис билік ж ргізген. ү К не заманны тарихи жазбалары ар ылы са патшасы ө ң қ қ Зарина туралы да біршама деректер жеткен.

Томирис патшайым шамамен б. з. б 570 -520 жылдары мір с рген. ө ү (( А. Д зелхановты картинасы ү ңА. Д зелхановты картинасыү ң ))

Пайдаланыл ан дебиеттер: ғ ә 1. 1. www. google. kz