С. Ж. Асфендияров атында ы аз МУғ Қ

С. Ж. Асфендияров атында ы аз МУғ Қ Ұ Патофизиология кафедрасы С Ж Ө Такырыбы : рт рлі сар аюды патфизиологиясы. Ә ү ғ ң Билирубин алмасуыны б зылыстары. ң ұ Орында ан: Ебелекбаева . . ғ Қ Қ Тобы: 12 -01 қ Факультет: ЖМ Тексерген: С. Ж. Асфендияров атында ы аз МУ ғ Қ Ұ Патофизиология кафедрасы С Ж Ө Такырыбы : Б йректе тас т зілуіні себептері мен ү ү ң патогенезі. Орында ан: Ебелекбаева . . ғ Қ Қ Тобы: 12 -01 қ Факультет: ЖМ Тексерген: Куттыбаев А. Д.

Жоспар: 1. Кіріспе 2. Этиологиясы 3. Клиникалық көрінісі 4. Патогенез 5. Жасқа сай ерекшеліктер 6. Ағзаға әсері 7. Емдеу 8. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе • Б йрек – несеп шы ару ж йесіні орталы а засы- адам міріне деген ү ғ ү ң қ ғ ө е ма ызды а заны бірі. Б л бізді а замызда ы на ыз фильтр, зат ң ң ғ ң ұ ң ғ ғ ғ алмасу німін шы арып отырады. Б йрек ішінде ерекше рылыс – ө ғ ү құ оны тоста аншалары, олар т бегіне ашылады. Б л жерде бізіді ң ғ ү ұ ң а замыз арты ие сия ты, кей-кезде ла тыратын затты алып алады, ғ қ қ я ни зиянды тастарды. Фосфорлы ж не з р т здарыны з рде ғ ә ә ұ ң ә жиналуынан тастар пайда болады. алыпты жа дайда р т рлі Қ ғ ә ү ор аныс заттарды секрециясынан ж не з рді алыпты РН-ты қ ғ ң ә ә ң қ ң на ыз механизмінен б л т здар еріп ж не а задан шы ады. Біра олар ғ ү ұ ә ғ ғ қ белгілі бір шарттарды серінен кристалданады, топтасып ж не баяу ң ә ә атайып, тастарды алыптасуы болады. Б йректегі тастарды пайда қ ң қ ү ң болуы толы зеттелмеген. Зат алмасу б зылысы белгілі бір р л қ ұ ө ат арада: фосфорлы-кальцилы, ымызды ыш ылды , з р қ қ қ ң ә ыш ылыны б зылысы. З рде тасты т зілуінде ма ызды қ қ ң ұ ә ң ү ң факторларды бірі болып, б йректе ж не з р жолдарында з рді ң ү ә ә ә ң екінші рет т зілу функциясынан пайда болады. ү Фосфорлы-кальцийды алмасуда ы б зылысын ша ыратын ал анша ң ғ ұ қ қ қ безді гиперфункциясы, ішкі секреция бездеріні б зылысы – б йрек ң ң ұ ү тас-ауруыны жо ар ы аупі. ң ғ ғ қ

Бүректегі тастың болуы • Бүрек тас ауруын – уролитиаз деп аталады. Бүрек тастары көптеген жағдайда операция жасауды талап ететін сырқат. Тастар бүректің ішінде, оның табақшаларында, түбекшесінде немесе несеп ағарда табылады.

Тастарды химиялы ң қ рамы, оны к лемі, құ ң ө сырт ы к рінісі р қ ө ә т рлі болып келеді. ү Химимялы рамы қ құ бойынша: • Органикалы қ • Бейорганикалы қ

Бүйректегі тастар: • Органикалық • Цистин • Ксантин • Бейорганикалық • Кальций оксолаттары • Кальций фосфаттары • Ураттар • Магний фосфаты

Этиологиясы • Б йрек тас ауруы жиі кездесетін ауру. Отбасы м шелерінде айталану бейімдігі ү ү қ бай алады. Б йрек тастары шала ту ан с билерде жиі кездеседі. қ ү ғ ә • Тастар р т рлі болады. Ауруды барысы тасты т ріне байланысты. ә ү ң ң ү • Несепте кристалдану а абілетті заттектер к п бол анда тастар т зіледі. Осы ғ қ ө ғ ү кристалдар бірнеше апта немесе ай ішінде тас а айналады. қ • Кальцийлі тастар жиі кездеседі. Олар к бінесе, 20 -30 жас арасында ы ерлерде пайда ө ғ болады. Кальций бас а заттектермен бірігіп, тас т зеді. қ ү • Оксалаттар — кальцийлі тастарды жиі кездесетін т рлері. Оксалаттар саумалды секілді ң ү қ кейбір німдерде болады. Сондай-а , олар С д руменді та амды оспаларда кездеседі. ө қ ә ғ қ қ Жі ішке (аш) ішекті ауруларында осы тастарды т зілу аупі артады. ң ң ң ү қ • Кальцийлі тастар сондай-а , кальцийді фосфатпен немесе карбонатпен осылуында қ ң қ т зілуі м мкін. ү ү • Тастарды бас а т рлері: ң қ ү • Цистинді тастар цистинурия а шалды ан адамдарда т зіледі. Б л т ым уалайтын ғ ққ ү ұ ұқ қ ауру. Оны ерлерде ж не йелдерде кездесу жиілігі бірдей. ң ә ә • Струвитті тастар, негізінен, несеп шы ару жолдарыны инфекциясына шалды ан ғ ң ққ йелдерде кездеседі. Б л тастар лкен лшемге жетіп, б йректі, несепа арды немесе ә ұ ү ө ү ғ несеп апты бітеуі м мкін. қ ү • Несеп ыш ылыны тастары йелдерге ара анда ерлерде жиі кездеседі. Олар қ қ ң ә қ ғ подаграда немесе химиялы емдеуде пайда болуы м мкін. қ ү • Д рілік препараттар секілді бас а заттектер де тасты т зілуіне ы пал етуі м мкін. ә қ ң ү қ ү • Б йрек тасыны пайда болуыны басты ауіп факторы – с йы ты ты жеткіліксіз ү ң ң қ ұ қ қ т тыну. Б йректе тас т зілуі несепті т улігіне 1 литрден аз б лінуінде ы тимал. ұ ү ү ң ә ө қ

• Тастарды пайда болуы белгілі бір зат ң алмасуыны б зыл анды ыны к рінісі болып ң ұ ғ ғ ң ө саналады. Осы тас т зуші себептерді екі топ а ү қ б ліп арастырады: ө қ • Жалпы себептерге • Жергілікті себептерге байланысты.

• Белгілі бір минералдар алмасуының бұзылуы • А витаминің жетіспеуі • Д витаминні мөлшерден тыс көбейіп кетуі • Кермек су ішу • ауаның ыссы және құрғақ болуы Жалпы себептері:

Жергілікті себептер • несеп жолдарыны абынуы ң қ • несеп шы арылуыны ғ ң иындауы қ • несепті ыш ылды ыны ң қ қ ғ ң немесе сілтілігіні артып кетуі ң

Клиникалық көрінісі • Бұл ауру көбінесе жас адамдарда көп кездеседі. Тастардың болуы урадинамиканың бұзылысын шақырмаса, клиникалық көрінісі көрінбейді. Бел аймағында сыздап, катты ауырсыну болады. • Зәр инфекциясының қосылуынан бірінші жоспарға созылмалы пиелонефрит симптомы шығады. Обструкция кезінде клиникалық көрініс жеткілікті. Бүйректік колика аяқ-астынан және физикалық жүктемеден кейін жиі кездеседі немесе сүйық көп қабылдағанда. Ол кезде: құсі, журек айну, жиі, аз мөлшерде зәрдің бөлінуі. Бүйрек коликасында зәрдің түсі – қызыл (қанмен боялған). Коралл тектес тастың бүйректе болуындағы жалпы симптомы: әлсіздік, тежелу, бас ауру. Іштің төменгі бөлігінің ауруы – тастың қуықта болуы. Зәр анализінде жиі гематурия болады. Несептің сыртқа шығарылуы диурез деп аталады. Тәулігіне ересек адамдарда 1, 5 л-дей зәр шығарылады. Оны тәуліктік диурез деп атайды.

Тәуліктік диурездің өзгерістері Полиурия – несеп шығарылуының тәулігіне 2 -15 литрден астам көбеюі. Олигурия – зәр шығарылуының тәулігіне 500 -600 мл-ге дейін азаюы. Анурия – несеп шығарылуының болмауы. Поллакиурия – несептің жиі шығарылуы. Олакизурия – несептің сирек шығарылуы. Никтурия – несептің түнде көп шығарылуы.

Патогенез • Камнеобразование — сложный физико-химический процесс, в основе которого лежат нарушение коллоидного равновесия в тканях организма, изменения почечной паренхимы. При недостаточной концентрации защитных коллоидов может возникать группирование некоторого числа молекул, образующих так называемую элементарную клетку — «мицеллу» , являющуюся ядром будущего камня. Материалом для образования ядра могут быть аморфный осадок, фибрин, сгусток крови, клеточный детрит, бактерии, любые инородные тела, находящиеся в моче. Дальнейшее осаждение солей на первоначальное ядро будет зависеть от концентраций основной соли и других солей, содержащихся в моче, концентрации водородных ионов (р. Н) и, наконец, количественного и качественного состава мочевых коллоидов. Местонахождение камней не всегда совпадает с местом их образования. Так, камни мочеточника чаще всего образуются в почках. Нередко процесс камнеобразования начинается в сосочках почек. Вначале в просвете собирательных канальцев образуются мельчайшие первичные микроконкременты, большинство из которых свободно выделяется с мочой. В случаях высокой концентрации мочи, ее перенасыщения, изменений р. Н происходит кристаллизация в собирательных канальцах и задержка микроконкрементов в устье канальцев с инкрустацией сосочков. В дальнейшем маленький камень, прикрепленный сначала к устью сосочка, отпадает и становится вторичным центром камнеобразования в мочевыводя-щих путях. По химическому составу камни могут быть однородными — оксалатовыми, уратовыми, . фосфатовыми, карбонатными, цистиновыми, ксантиновыми, холестериновыми и смешанными. В кислой моче встречаются камни из солей мочевой кислоты — ураты, в щелочной — фосфаты. Оксалаты могут встречаться как в кислой, так и в щелочной моче. Размеры камней варьируют от очень мелких до величины крупного яйца. Камни могут быть еднничньши и множественными. Наличие камней вызывает органические изменения в почках, зависящие от длительности нахождения камня в почке, его величины, места расположения, подвижности, от того, является ли камень препятствием для прохождения мочи. При асептических камнях пато-логоанатомические изменения почек характеризуются картиной калькулезного пиелонефрита, пионефроза, а иногда и перинефрита.

• Тастардың алғашқы түзілуін екі теория бойынша, қалыпты жағдайда несеп құрамында еріген кристалоидты және ерімеген коллоидты бөлшектер бар. Коллоид заттар осы жердегі кристалдарды бір-біріне жабысуына мүмкіндік бермей еріген халде сақтайды. • Физикалық –химиялық теория бойынша осы тепе-теңдік бұзылғанда ғана кристалдар шөгіп тасқа айналады. Қазіргі кезде матрица теориясы кеңінен қолданыс табуда. Бұл теория бойынша тастың пайда болуы органикалық негіздің түзілуінен басталады. • Ядро қызметін қан ұйындылары, ыдыраған тіндер, бактериялар атқаруы мүмкін. Осы органикалық қалыпқа кейін тұздар шөгіп қалуына байланысты тастар түзіледі. Тас пайда болуы үшін, қанда немесе несепте тұздардың концентрациясы артып кетуі керек.

Б йректе тас жиналуы т н ауруларү ә • Гиперпаратиреозда • Саркоидозда • подагра ауруында • аш ішек патологиясында

Жасқа сай ерекшеліктер • Нәрестелерде нефрон туғанға дейін қалыптасқан болып келеді. Жаңа туған балада бүйректік плазма ағысы және гломерулярлы фильтрациясы төмен. Бір жастан кейін қалыптаса бастайды. Нәрестелердың бүйрегінде зәрдің осмостық концентрациясы жеткіліксіз, АДГ әлсіз әсер етеді, ол дегеніміз көптеген бүйрек элементтерінің құрылымының жетілмеуімен байланысты. Балалардың өмірінің бірінші айында зәрде және қанда мочевина концентрациясы, сонымен қатар бүйректің милы затында төмен.

Б йректе пайда бол ан тастарды а за а серіү ғ ң ғ ғ ә • Б йректе пайда бол ан тастар несеп жолдарын ү ғ жара аттап, сол жерге ан йылып, эпителийі қ қ құ т сіп абынады ( ү қ пиелит, пилонефрит ). • Егер тас несепа арды ты ындап тастаса б йректе ғ ғ ү гидронефроз дамиды. • Несепті несеп жолдарында іркіліп алуы осы ң қ жердегі ірі ді инфекцияны дамуына жа дай ң ң ғ тудырады. Н тижесінде ә ірі ді пинлонефрит, ң жекелеген абсцесс, пионефроз, ірі ді пери- ж не ң ә паранефрит дамиды. • Осы згерістер ө уросепсиспен ая талуы м мкін. қ ү

Емдеу • Емдеудің бағыты тастың түріне және симптомдарының ауырлығына байланысты. • Бүйректің кішкентай тастары әдетте, несеппен өздігінше шығуға қабілетті. • Шыққан тасты анықтау және зерттеу үшін несепті сүзу қажет. • Шығатын несептің мөлшерін арттыру үшін күніне 6 -8 стақан су ішу қажет. Бұл тасты шығаруға көмектеседі. • Ауырсыну аса қарқынды болуы мүмкін. Ол кейде өздігінше өтеді, немесе анальгетикалық (ибупрофен, напроксен) және есірткілік дәрілік препараттарды қолданумен басылады. • Күшті ауырсынуы бар кейбір науқастарға ауруханада емделу қажет. Оларға көктамыр арқылы сұйықтық енгізу қажет болады. • Тастардың кейбір түрлерінде дәрігер тас түзілуіне кедергі келтіретін немесе организмнен тас түзілетін заттектерді шығаруға қабілетті дәрілік препараттарды тағайындайды.

Қолданған әдебиеттер: • Ж. Б. Ахметов, Алматы, 2004 жыл. • http: //www. zdrav. kz/kk/node/10477 • http: //kazmedic. kz/archives/354 • http: //www. aktobegazeti. kz/? p=16828 • http: //www. eurolab. ua/diseases/2153/