С. Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДА ЫҒ

С. Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДА ЫҒ АЗА ЛТТЫ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Қ Қ Ұ Қ Кафедра: Жедел ж рдем к мегі ә ө Орында ан: Жунис Балжан ғ Факультет: жалпы медицина Курс: 4 Топ: 33 -02 абылда ан: Қ ғ Та ырыбы қ : Ботулизм ж не та амды ә ғ қ токсикоинфекция

ЖОСПАРЫ: Кіріспе Жалпы сипаттама Ботулизм Та амды токсикоинфекцияғ қ Негізгі б лім ө Клиникасы Патогенезі Дифференциалды диагностика Емі орытынды Қ Алдын алу шаралары олданыл ан дебиеттер Қ ғ ә

• Ботулизм (аллантиазис, ихтиизм) – ботулотоксинні ң серінен дамитын, сопа ша ми ж не ж лынны ә қ ә ұ ң за ымдануымен сипаталатын жедел қ токсико-инфекциялы ауру. Ботулизм – қ барлы қ ж палы аурулар арасында сирегірек кездесетініне ұқ арамастан ол зекті м селелі ауру. Барлык қ ө ә елдердегідей, аза станда да ботулизммен ауруды Қ қ ң басым к пшілігі (89%) йде дайындалатын та ам ө ү ғ німдерін (маринадтал ан са ырау ла тар, к к ніс ө ғ ң құ қ ө ө консервілері, йде дайындал ан балы тар т. б. ) ү ғ қ пайдалануымен байланысгы. Ботулизмні клиникалы ң қ ж не эпидемиологиялы м ні ауруды ауырлы ымен, ә қ ә ң ғ жо ары лім-жетімділігімен (15 -25%) ж не та ам ғ ө ә ғ німдерін й жа дайында консервілеу масштабыны ө ү ғ ң есуімен аны талады. қ • Ботулизм к п жа дайда з уа ытында аны талмайды. ө ғ ө қ қ Ботулизммен ауыратын нау астар а диагноз коюда қ ғ жіберілген ателіктер мен емді кеш бастау ауруды қ ң олайсыз н тижесіні себебі болуы м мкін. қ ә ң ү

Этиологиясы. • оздыр ышы – Clostridium botulinum – Қ ғ Clostridium тегіне, Bacillacea т ымдасты ына ұқ ғ жатады. Б л оздыр ыш анаэробты, спора ұ қ ғ т зетін тая ша. Антигендік рылымы ү қ құ бойынша токсинні 7 т рін ажыратады А, В, ң ү С, Д, Е, , С. Соны ішінде адам а зиянды Ғ ң ғ т ртеуі ана ө ғ — А, В, Е, . Ғ • суі мен токсин т зуіні оптимальді Ө ү ң температурасы 28 -35°С. Споралар те т зімді: ө ө 100°С температурада 5 са аттан кейін, ал 120°С ғ температурада 30 минут ішінде леді. ө Клостридияны вегетативті т рі ботулотоксин ң ү б леді. оздыр ышты вегетативті т рлері ө Қ ғ ң ү кайнат аннан кейін 2 -5 минутта қ жойылады. • Ботулотоксин – нейротоксиннен, гемагглютининнен ж не токсикалы емес ә қ белоктан т ратын комплекс. Ол таби атта ы ұ ғ ғ те к шті уларды біріне жатады. ө ү ң

Эпидемиология естественного заражения Продукция токсина впище приготовленной или законсервированной при температуре окружающей среды Колонизация кишечника и продукция токсина у воспиимчивых детей и взрослых. Колонизация и продукция токсина в открытой ране C. botulinum в паочве, флоре и фауне Ботулизм : : Острое , , симметричное , , нисходящие пассивные бульбарные параличи

Патогенезі. Та амды ботулизмні даму механизмі: ғ қ ң • Ботулотоксин ас азан-ішек жолына т седі. Протеолитикалы қ ү қ ферменттерді серінен ботулотоксинні к ші жо арылайды. ң ә ң ү ғ • Токсин ан а тіп, ан а б лшы еттеріні парезін, ан тамырларыны қ ғ ө қ қ ұ қ ң парезін ша ырады, капиллярларды сы ышты ын жо арылатады; қ ң ңғ ғ ғ • Ботулотоксинні серіне ж лынны алды ы м йіздеріні лкен ң ә ұ ң ңғ ү ң ү мотонейрондары те сезімтал: бульбарлы ж не паралитикалы синдромдар ө ә қ дамиды ( рт рлі б лшы еттерді , соны ішінде олайсыз кездейсо ә ү ұ қ ң ң қ қ жа дайда — тыныс мускулатурасыны парездері ж не параличтері). ғ ң ә • Шеткі моторлы ж йке-б лшы еттер приборларына сер етеді ү ұ қ ә (ацетилхолинні ндіруін тежейді); ң ө • Токсинмен парасимпатикалы ж йке ж йесіні белсенділігіні қ ү ү ң ң т мендеуі, гиперкатехолемияны дамуы (тамырларды за ымдануы ө ң ң қ ж не оларды тарылуы; бозару, ә ң бас айналу, к здерді алдында «тор» ө ң ж не «шіркей», А жо арылауы, шырышты абы тарыны р ауы, ішті ә Қ ғ қ қ ң құ ғ ң атуы). қ • Гипоксияны барлы т рлері (гистотоксикалы ң қ ү қ , циркуляторлы, гипоксиялы ж не гемиялы ) дамиды. Тыныс алу б лшы еттеріні қ ә қ ұ қ ң парезінен тыныс алуды жедел жетіспеушілігі дамиды. ң

Клиникалы к ріністері. қ ө • Клиникалы к ріністері. қ ө Ботулизмні ң жасырын кезе і 2 -12 са аттан 7 ң ғ к нге дейін ү созылады, жиі 18 -24 са ат. Ботулизм жедел ғ басталады. Ал аш ы кезе де ауру 3 ғ қ ң клиникалы вариантта дамиды: қ паралитикалы , гастроинтестинальды ж не қ ә жалпы интоксикациялы. қ • Интоксикация симптомдары: бас ауыруы, бас айналу, б лшы еттерді лсіздігі, тез ұ қ ң ә шарша ышты , й ысызды. ғ қ ұ қ қ • Гастроинтстинальды синдромны к ріністері: ң ө ж рек айнуы, айталама су, іш ту, ауамен ү қ құ ө кекіру, ішті кебуі, эпигастральды айма ты ң қ ң ауру сезімі. Дене температурасы алыпты қ немесе субфебрильді болады.

• Тыныс алу б зылыстары бай ал ан кезде ботулизм ауыр ұ қ ғ жа дайда теді. Ауа жетіспеушілік, кеудені ысылуы ж не ғ ө ң қ ә ауру сезімі пайда болады. Тыныс беткейлік болады. Дауыс м рынды алып алады. Сирек бет б лшы еттеріні парезі ұ қ қ ұ қ ң бай алады. қ • Жиі миастения кездеседі. Ауыр жа дайларда тыныс ғ б лшы еттеріні парезі дамиды. Ботулизм кезінде тыныс ұ қ ң алуды б зылуы мен то тап алуы лімні себебі болып ң ұ қ қ ө ң табылады. Жедел тыныс жетіспеушілігі кезінде тахипное ж не бас а да патологиялы тыныстар пайда болады. ә қ қ Гипостатикалы пневмония осылады. қ қ • Ботулизм кезінде ж рек ан тамыр — ж йесі жа ынан да ү қ ү ғ функциональды б зылыстар кездеседі. Ж ректі шекарасы ұ ү ң ке ейеді, тондарды т йы талуы бай алады, кпе ң ң ұ қ қ ө артериясында II тон акценті пайда болады. Екінші аптада нау астарда миокардит пайда болуы м мкін. қ ү • Реконвалесценция кезе і баяу ж реді: 1 -1, 5 ай. ң ү Неврологиялы симптомдар кері шегінеді. Бірінші, тыныс қ алу ж не ж тыну алып а келеді. Сосын ә ұ қ қ офтальмоплегиялы синдромны регрессі басталады. қ ң Астения за а созылады. ұ ққ

Ас ынуларық. Жиі нау аста аспирациялы пневмония, миокардит, инвазивті емдік қ қ шараларды серінен (интубация, катетеризация, кпені жасанды ң ә ө ң вентиляциясы) екіншілік инфекцияны осылуы пайда болады. ң қ • Ботулизмні салыстырмалы диагностикасы ң бас а уланулармен қ (атропин ж не оны препараттары, белена, метил спирті, улы ә ң са ырау ла тар) ж не аурулармен (та амды токсикоинфекциялар, ң құ қ ә ғ қ энцефалит, полиомиелит, ке ірдек дифтериясы, жедел ми ан ң қ айналымыны б зылыстарымен, ОЖЖ- рт рлі ауруларымен) ң ұ ң ә ү ж ргізіледі. ү

Болжамы. Ботулизм кезінде сауы у ғ за а созылады, 1 -1, 5 ай ұ ққ шамасында болады. Алдымен тыныс алу ж на ж тыну абілеті ә ұ қ алпына келеді. Бас ауыру, қ к зді симптомдары, ж рек ө ң ү антамыр жетіспеушілігі за а қ ұ ққ дейін са талады. лсіздік қ Ә (астения) бірнеше айлар бойы са талып алады. Ботулизммен қ қ ауыр аннан кейін сауы у толы ғ ғ қ болады. Ботулизмге айтымсыз қ згерістер т н емес. Ботулизмні ө ә ң болжамы емдеуіне байланысты. Адекватты терапия болма ан ғ жа дайда летальділігі 25 -30% ғ райды. құ

Диагностикасы. Ботулизмні диагностикасын ң эпидемиологиялы , клиникалы ж не қ қ ә лабораториялы к рсеткіштерге с йенеді. қ ө ү • Лабораторлы диагностика нау астан қ қ алын ан ан, сы массасы, ас азанны ғ қ құ қ қ ң шайынды суынан ботулотоксин ж не ә ботулизм оздыр ыштарын аны тау а қ ғ негізделген. Емдік сарысуды енгізбестен б рын к к тамырдан 8 -10 мл ан алады. ұ ө қ Ботулотоксинді нейтрализация реакциясы ар ылы аны тайды, ал ауруды қ қ ң оздыр ышы оректік орталар а қ ғ (пепсин-пептон, Китта-Тароцци ортасы, Хоттингер сорпасы) себу ар ылы қ аны тайды. Ботулизм қ иммунодиагностикасы нау асты қ ң анында ы антитоксиндерді аны тау а қ ғ негізделген.

Емдеуі. • Ботулизммен нау астарды инфекциялы стационарлар а қ қ ғ міндетті т рде жат ызу керек. Емдеуіні негізін ү қ ң спецификалы ж не спецификалы емес дезинтоксикация қ ә қ райды. Барлы нау астар а ас азанды жуып- шаю ж не құ қ қ ғ қ ә ішекті тазалау клизмаларын жасайды. • Дезинтоксикация кезінде энтеросорбенттер (карболен, энтеродез, энтерол, смекта), вена ішілік кристаллоидты (трисоль, квартасоль, хлосоль, 5% глюкоза) ертінділерді олданылады. қ

• Ботулизм еміні негізінде тыныс алу ң б зылыстарымен ж не гипоксиямен ұ ә арсы к рес жатыр. Нау астарды қ ү қ жасанды кпе вентиляциясына ө осады. қ Оны к рсеткіштері мыналар; тыныс ң ө б лшы еттеріні парезі н тижесінде ұ қ ң ә кпені тіршілік сыйымдылы ыны ө ң ғ ң 30% дейін т мендейді, бульбарлы ө б зылыстарды ршуі, тахипноэ ұ ң ө (минутына 40 реттен жо ары болса) ғ кпе ө ателектазы ж не кпені абыну ә ө ң қ процестері. Пневмония дамы ан ғ кезде антибактериальды терапия, ішекті ң атониясында прозерин олданылады. қ

Алдын алу шаралары. • Ботулизмні дамуыны е негізгі себебі йде дайында ан ң ң ң ү ғ консервілерді пайдалану болып табылады. Консервілерді йді жа дайында ан кезде ыпты болу керек. ү ң ғ ғ ұқ Тама тарды ботулизм оздыр ышыны спораларынан қ қ ғ ң са тау керек. Консервіленген та амды стерилизациялауда қ ғ ж не сактауда ата ба ылау жасау керек. Консервілерді ә қ ң қ стерилизациялау автоклавта 120°С температурада ж ргізіледі. ү • К тері кі келген консервілік банкілерді «бомбаж» ө ң пайдалану а болмайды. Т р ын халы тар а й жа дайында ғ ұ ғ қ ғ ү ғ етті, балы ты, са ырау ла ты, жеміс-жидекті қ ң құ қ консервілеуді ауіптігін т сіндіру керек. йде ң қ ү Ү дайындал ан консервілерді абылдауды алдында 10 -15 ғ қ ң минут айнату керек, сонда ботулотоксин тіршілігін қ жояды.

• Тағамдық токсикоинфекция(ТТИ)—кысқа уақыттын ішінде тез дамитын, адам ағзасынан тыс экзотоксин бөлетін шартты патогенді бактериялармен шақырылатын; асқазан-ішек жолдарының жоғарғы бөлімінің зақымдануымен(гастрит, гастроэнтерит) және су-тұз алмасуының бусылысымен көрінетін инфекциялық ауру. • 1901 жылы гигиенист Лащенков стафилакокпен шақырылған тағамдық улануды сипаттап енгізген.

Этиологиясы Ең жиі тағамдық токсикоинфекцияны шақыратын коздырғыштар: протей тұқымдастығы: p. vulgarius, p. mirabilis ; энтерококктар( Enterococcus faccflis ); Citrobacter, Klebsiella, Hafina, Pseudomonas, спора түзетін анаэробтар( Bac. perfingens ) , спора түзетін аэробтар және т. б. Қоздырғыштар қоршаған ортаның физикалық және химиялық факторларына тұрақты, сондықтан тірі организмде және ағзадан тыс жерлерде көбее алады

эпидемиологиясы • Инфекция көзі: қоздырғыштар барлық жерде кездескеннен (жерде, ауады, қалдық заттарды т. б) инфекция көзін табуға қиындық туғызады, әр түрлі бактериялар мен шақырылған іріңдік аурулары бар тағамдық өнеркәсіпте жұмыс атқаратын қызметкерлер инфекция көзі болу мүмкін. Зоонозды инфекция көзіне маститы бар үй жануарларынан алыған сүт өнімдері. • Алиментарлық жолмен таралады: колбаса, ет, жұмыртқа, балық, сүт, сыра, шырын, квас, коктейл және т. б. • Берілу жолы фекольно-оральды

• ПАТОГЕНЕЗІ • Бактериялар ағзада ТТТ-ны шақыру үшін ағзаға көп мөлшерде(10*6), адам ағзасының қорғаныш қасиеті, бактериянық вируленты болу керек.

КЛИНИКАСЫ • Инкубациялық уақыты бірнеші минуттан 24 сағатқа дейін(жиі 2 -6 сағат), сондықтан жедел басталады. • құсу: бір реттік немесе сирек қайталанады, лоқсиды, кұсқаннан кейін жеңілдік алып келеді; характері қыйналып және құсуды өзі еркімен шақырады • Құсу мен іш өту бірІш өту: күніне 10 -15 рет, алғашында нәжіспен бірге сұйық, сосын көп мөлшерде сұйықтық характерлі ауысады. • Шырыш пен қан араласпаған болады • Бас ауру, әлсіздік, эпигастрий және кіндік аймағындағы ауру сезімі • Кейбір науқастарда дене температурасы алғашқы сағаттарда 38 -39 С дейін көтеріліп, бір күннен кейін қалпына келеді

Қарап тексергенде Н ауқас терісі бозарған, аяқ-қолдарың суық болуы, сирек цианоз кездеседі. Тіл сұр-ақ түсті жабындымен жабылған. Заңды түрде жүрек-қан айналым жүйесі нде брадикардия(температурада—тахикардия), қан қысымы аздап төмендейді, жүрек ұшында систололық шум естіледі, жүрек тондары әлсіреген. Сирек естен тану мен коллоптоидтық жағдайлар байқалады. Науқас коп рет құсқаннан және іш өтуден дегидратация, деминерализация, ацидоз болады. Аяқ қолдарда судорог және тері тургорының төмендеуі, диурез төмендейді. Бауыр және көк бауыр үлкеймеген. Науқасты дурыс емдесе 1 -3 күнде емделеіп кетеді.

ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНЫЙ ДИАГНОЗ ПИЩЕВОЙ ТОКСИКОИНФЕКЦИИ И БОТУЛИЗМАПРИЗНАКИ ПИЩЕВЫЕ ТОКСИКОИНФЕКЦИИ БОТУЛИЗМ ЭПИДАНАМНЕЗ Употребление недоброкачественных Продуктов (неправильное хранение, изменение органолептических свойств), групповой характер заболевания, выделение одного и того же возбудителя из остатков продукта и рвотных масс, промывных вод, стула. Употребление вяленой рыбы, соленых, маринованных продуктов (огурцы, томаты, грибы, рыба), сыра, колбасы, консервов, которые были изготовлены в домашних условиях с нарушением технологии. Инкубационный период От 1 часа до суток (обычно 3 -5 часов) От нескольких часов до 3 суток (обычно от 10 часов до 2 суток) Начало Острое, с дискомфорта в животе, тошноты, рвоты. Острое, с появления сухости во рту, в более тяжёлых случаях— со рвоты и жидкого стула. ЖАЛОБЫ На тошноту, рвоту, боли в эпигастрии Сухость во рту, туман, двоение перед глазами, невозможность чтения мелкого шрифта Парезы и параличи Отсутствуют Носят нисходящий характер «Глазные» симптомы Отсутствуют Характерны

ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНЫЙ ДИАГНОЗ ПИЩЕВОЙ ТОКСИКОИНФЕКЦИИ И БОТУЛИЗМА ПРИЗНАКИ ПИЩЕВЫЕ ТОКСИКОИНФЕКЦИИ БОТУЛИЗМ Температура тела Может кратковременно Повышаться до 38 -39° С Обычно нормальная, редко повышается до 37, 3° С Осмотр живота Болезненность в эпигастральной области или вокруг пупка Безболезненный при пальпации Перистальтика Активная Парез кишечника, очень слабая или не выслушивается СТУЛ Жидкий, теряет каловый характер, обильный, водянистый, без примесей и запаха Характерна задержка газов и стула Боли в животе На высоте рвотных движений, в эпигастральной области или вокруг пупка Отсутствуют Дисфагия, дисфония, дизартрия Отсутствуют Характерны

Жедел көмек • Асқазанды 2 -4 %- т ік калий перманганаты мен 2 -4 сод ерітіндісімен және жылы сумен таза көрінгенге дейін жуады. • Адсорбциялаушы препараттар (белсендірілген көмір) • Симптоматикалық терапия (антипирогенді, физикалық жылыту) • Дегидратация, деминерализазия болғанда суйықтық құямыз

ПАЙДАЛАНЫЛ АН Ғ ДЕБИЕТТЕР: Ә А. . Д Қ Ү ЙСЕНОВА — Ж палы ауруларұқ С. . міреев Т. . Момынов Б. Л. Черкасский Ә Ә Ә К. С. Оспанов — Ж палы ауруларды стандартты ұқ ң аны тамалары қ