Презентация Вахапова Х Елгоныс А

абылда ан Байкенже НҚ ғ Орында ан: Мейірбек. М. ғ Тобы: ЖМ -403 FПсихологиялы таным дерістеріні қ ү ң б зылыстары жайлы т сінік ұ ү

Танымды процестерге т йсік, абылдау ойлау, с йлеу ж не қ ү қ ө ә атынас, иыл, ес кіреді. қ қ Сырт ы д ние заттары мен былыстарыны жеке асиеттер қ ү құ ң қ i н i ң сез i м м шелер ү i не т i келей сер етуә i нен пайда бол ан мида ы ғ ғ бейнелерд i т йс ү i к деп атайды. Т йс ү i к ар ылы заттарды т сқ ң ү i н, и i с i н, д мә i н, атты ж мса ты ын, қ ұ қ ғ кед i р-б дырлы ын т. б. осы сек ұ ғ i лд i асиеттерқ i ажыратылады. Сондай-а т йс қ ү i к денеде болып жататын т рлү i згерө i стер ж нө i нде де, я ни денен ғ i оз алысы мен оны кең қ ғ ң ң i ст i кке орналасуын, жеке б л ө i ктер i н i ж мысы жайлы хабарлайды. Сырт ы д ниенң ұ қ ү i танып-б i лу т йс ү i ктен басталады. Ол б i л i м атаулыны ал аш ы к зң ғ қ ө i. М селен, жолдасы нан к з ә ң ө i н ж муын тұ ө i н i п, оньщ ала анына қ белг i с i з б i р затты тиг i зсе , сосын одан оны не екен ң ң i н с раса , ол: ү ң “ атты, жылтыр, м здай, ж мса , жылы, кед қ ұ ү қ i р-б дыр бұ i р н рсе” деп ә жауап беред i. Заттарды на ты атауы емес, тек т рл ң қ ү i асиеттерқ i н б i лд i рет i н осы с з т ө i ркестер i т йсү i к болып табылады.

Т йсү i ктер заттар мен н рселердә i тек жеке асиеттерң қ i н ана ғ мида бейнелейд i. М селен, адам секундты 1/10 б л ә ң ө i г i нде жалт еткен жары ты к рд қ ө i м деп айта алады, б i ра оны алай қ ң қ деп аталатынын б i лмейд i. И. П. Павловты ж йке ызмет ң ү қ i туралы i л i м i т йсү i ктерд i ң пайда болуын анализатор (талда ыш) деп аталатын ғ анатомиялы -физиологиялы ж йке аппаратыны ж мысына қ қ ү ң ұ байланысты т с ү i нд i ред i. Адамдар мен жануарларда к птеген ө анализаторлар бар. Оларды ай- айсысы болмасын (к ру, ң қ қ ө есту, оз алыс т. б. ) ш б л қ ғ ү ө i ктен ралады. құ

Олар: б i р i нш i сез i м м шесү i ( рецептор). Сез i м м шесү i сырттан келген т i ркенд i рг i штерд i ж йкел ү i к озу а айналдырып отыратын жер. қ ғ Анализаторды ек ң i нш i б лө i г i — ми а баратын ж йке талшы тары. Олар ғ ү қ секундына 120 метр тезд i кпен рецепторлар а т скен озуларды миды ғ ү қ ң т рл ү i б лө i ктер i не жетк i з i п отырады. Анализаторды шң ү i нш i компонент i ( рамы) — мида ы т рл құ ғ ү i ж йке орталы тары. Олар тү қ i т i ркенд i рг i штерд i айыра алу а аб ғ қ i летт i нейрондардан т рады. ұ

Егер т йсү i к сырт ы д ние заттары мен былыстарыны жеке қ ү құ ң асиеттер қ i мен сапаларыны миымызда бейнеленуң i болса, абылдау заттар мен былыстарды мида т тастай бейнелену қ құ ң ұ i болып табылады. абылдауда заттар мен былыстарды т с Қ құ ң ү i, дыбысы, д м ә i, и i с i, формасы т. б. асиеттерқ i т тас к йұ ү i нде бейнеленед i. Мысалы, алманы абылдауды алайы. М нда б қ қ ұ i зд i ң анализаторларымыз а оны ызыл т с ғ ң қ ү i, хош и i с i, т ттә i д мә i т. б. осындай асиеттер қ i б i р мезг i лде сер етедә i де, миымызда т тас зат ұ бейнес i пайда болады. абылдау процес Қ i нде адамны ткендегң ө i т ж ә i рибес i ерекше ма ыз алады. Сырт ы ортадан адам а ң қ ғ дамылсыз а парат кел қ i п отырады. К i с i б ларды б рұ ң ә i н б i рдей д рыс абылдай алмайды, немесе лгермейд ұ қ ү i.

А ыл-ой кемістігі – б л диффузды сипат а ие бас ми қ ұ қ қ ыртысыны органикалы за ымдалуымен шарттал ан таным қ ң қ қ ғ іс- рекетіні т ра ты айтымсыз б зылысы. алыпты ә ң ұ қ қ ұ Қ алыптас ан миды за ымдалуы н тижесінде пайда бол ан қ қ ң қ ә ғ а ыл-ой кемістігін (3 жастан кейін) деменция деп атайды. Бас қ миыны жара аттарынан, рт рлі орталы ж йке ж йесі ң қ ә ү қ ү ү ауруларыны н тижесінде алыптас ан психикалы ң ә қ қ қ ызметтерді жойылуына ж не ерте алыптас ан да дыларды қ ң ә қ қ ғ ң жо алуына келеді. Мысалы, деменциясы бар 4 жаста ы балада, ғ ә ғ онда фразалы с йлеуді , зін- зі к ту да дыларыны жойылуы қ ө ң ө ө ү ғ ң ж не ойын а, суретті салу а деген ызы ушылы тары т мендеуі ә ғ ғ қ ө немесе жойылуы ар ылы к рінеді. Танымды дерістеріне қ ө қ ү ара анда, к бінесе зейінні , есті тез б зылуы бай алады. қ ғ ө ң ң ұ қ Есейген сайын оларды патологиялы белгілері т мендейді ң қ ө

А ыл-ой кемістігімен атар болатын орталы ж йке ж йесіні қ қ қ ү ү ң аурулары бар адамдарды ерекше топ а жат ызу а болады: қ қ ғ шизофрения, эпилепсия ж не т. б. Осы ауруларды ар ынды ә ң қ қ т мендеуі н тижесінде, психикалы бейнелер жойылады, ө ә қ а ыл-ой кемістігі тере дейді ж не де ауыр д режеге жетеді. қ ң ә ә Оларда эмоционалды -ерік саласыны , іс- рекетті ж не жалпы қ ң ә т л алы ты спецификалы ерекшеліктері пайда болады. ұ ғ қ ң қ Уа ытылы емдеу ауруды ар ынды т мендеуін болдырмау а қ ң қ қ ө ғ немесе тежелуге м мкіндік береді. азіргі кезде балаларда жиі ү Қ а ыл-ой кемістігімен атар психопатологиялы синдромдармен қ қ қ к рделінген болады: гипердинамикалы , психологиялы т різді, ү қ қ ә эпилептикалы, неврозды т різді. Алын ан ресурс ә ғ

А ыл-ой кемістігіні классификациясы А ыл-ой кемістігі клиникалы қ ң қ қ белгілеріне байланысты оны ш д режесін ажыратады: дебил (миа ы, ң ү ә қ мешеулік, лсіз, ау арсызды ), имбецил (милау, з бетінше мір с ре ә қ қ қ ө ө ү алмайды) ж не идиотия (м г рт, на рыс). Дебилдік д реже (миа ы, ә әң ү құ ә қ ау арсызды ) – (латын тілінен “ қ қ қ debilis”- лсіз, уатсыз) олигофренияны ә қ ң же іл д режесі. Дебилдерді интеллектуалды коэффициенті ( ң ә ң қ IQ) 50-70- ті райды. Ересек дебилдерді психологиялы дамуы 8-12 құ ң қ жаста ы баланы дамуына с йкес келеді. Дебилдерді интеллектуалды ғ ң ә ң дамуыны за ымдалу де гейіне байланысты: орташа, же іл ж не ауыр ң қ ң ң ә т рлері аны тал ан. Мешеулік ерте балалы ша тан біліне бастайды. ү қ ғ қ қ Б л балалар бастарын стауды, отыру, ж ру ж не с йлеуді те кеш ұ ұ ү ә ө ө бастайды. Балалы ша та с з оры жетілмеген, ыс а болады. Біра , қ қ ө қ қ жылдар те, егер дебилдік же іл т рінде болса ж не ас ынбаса, к п ө ң ү ә қ ө н рсеге йренеді ж не психикалы жетіспеушіліктері азая бастайды. ә ү ә қ Дебилдікті же іл т рінде балаларды с здік оры жеткілікті, олар жалпы ң ң ү ң ө қ мектепте де о и алады, біра м ліметтерді ыну олар а иын болады, қ қ ә ұғ ғ қ сіресе математика амалдарын игере алмайды. Дебилдер арапайым ә қ е бекпен ана ш ылдана алады ң ғ ұғ

Имбецил (милау) (латын тілінен “ imbecillus” – лсіз, елеусіз) – б л ә ұ психикалы дамуды орташа за ымдануы. Ересек имбецилді психикалы қ ң қ дамуы салыстырып ара анда 3-7-жаста ы алыпты дамы ан баланы қ ғ ғ қ ғ ң де гейіне с йкес. Интеллектуалды коэффициенті ( ң ә IQ) 20-50, ауыр имбецилдік кезінде 20-35, ал же іл кезінде 35-50. Имбецилдерді барлы ң ң қ психикалы процестері баяу, сел ос. Имбецилдер ж мыс а жарамсыз, тек қ қ ұ қ здеріне арапайым ызмет етеді, білім алу а абілетсіз, біра жай с здерді ө қ қ ғ қ қ ө т сінеді, ал здеріні с здік орлары аз, с йлеу рекеті нашар дамы ан. ү ө ң ө қ ө ә ғ Имбецилдерді с здік оры небары 200-300 арапайым с здерден ң ө қ қ ө рал ан. Логикалы ойлау, т жырымдау ж не абстракты т сінік – олар а құ ғ қ ұ ә ү ғ т н емес. Ойлауы те т мен де гейде, на тылы жо ж не тияна сыз. ә ө ө ң қ қ қ ә қ Кейбір имбециалдерде жа сы механикалы есте са тау алыптасуы м мкін, қ қ ү біра олар санау, о ы аныны ма ынасын т сінуге ж не жазу а бейім қ қ қ ғ ң ғ ү ә ғ емес. Имбецилдерді орта а бейімделуі йреншікті, жа сы таныс жа дайда ң ғ ү қ ғ ана болуы м мкін. Олар е о ай ж мыс дістері – й жинау, кір жуу, ыдыс ғ ү ң ң ұ ә ү жуу немесе е арапайым ндірістік процестерді еліктеу рекеті ар асында ң қ ө ә қ ана йренуге абілетті. Олар ынтасыз, бір рекеттен екіншіге зер ғ ү қ ә ә ауысады, сонды тан еркін рекеттенуге абылетсіз, оларды эмоцио- қ ә қ ң налды реакциялары те лсіз ж не біры ай. ө ә ә ңғ

Дебил балаларды танымды рекетіні б зылуы иын т сініктерді ң қ ә ң ұ қ ү талдап, орыту а абілетсіз екендігін к рсетеді. Олар ма ызды, басты қ ғ қ ө ң істі жалпыдан айыра алмайды; абстракты ойлауы нашар дамы ан ғ немесе м лдем жо ; на ты-жазылу, к рнекі ралдар ар ылы ана ү қ қ ө құ қ ғ абылданатын н тижесіз ойлау басым болады. Біра кейбір балалар қ ә қ интеллектісіні жетіспеушілігіне арамастан, к п н рсені а дамай ң қ ө ә ң (механикалы т рде) жаттап алумен, еліктеушілікпен кемістіктерін аз да қ ү болса толы тырып, же ілдетеді. Біра оларда инициатива, з бетінше қ ң қ ө шешім абылдау бай алмайды, барлы психикалы дерістерде қ қ ү селсо ты , енжарлы , м н бермеушілік бай алады. Дебилдер з қ қ қ ә қ ө беттерінше мір с руге бейім, біра к біне басшылы пен олдауды ө ү қ ө қ қ ажет етеді, тек айт анды ана істейді. Олар з- здеріне арапайым қ қ ғ ө ө қ ызмет к рсете алады, интеллектуалды іскерлікті ажет етпейтін жерде қ ө қ белгілі, арапайым маманданды ты игеруге де абілеттері жетеді ж не қ қ қ ә осы істерімен белгілі м лшерде интеллектісіні жетіспеу- шілігін ө ң б ркемелейді. Оларда жан я, бала да болады. Біра , жо арыда ү ұ қ ғ айтыл андай, ол балалар т ым уалайтын кема ылдылы а шыра ан ғ ұқ қ қ ққ ұ ғ бала болуы да м мкін. ү

Идиотия (м г рт, на рыс) – (латын тілінен „әң ү құ idiotea” – т рпайылы ) – ұ қ олигофренияны е ауыр д режесі, оны да ауыр ж не же ілдеу ң ң ә ң т рлері болады. Интеллектуалды коэффициенті ( ү IQ) 20- дан т мен. ө Идиотия д режесіндегі ересектерді психикалы дамуы 3 жас а ә ң қ қ жетпеген баланы де гейінде алады, олар ор ансыз, к рсетілген ң ң қ қ ғ ө к мекті абылдай алмайды ж не немі ба ылау мен к тімді ажет ө қ ә ү қ етеді. Идиотия д режесіндегі кема ылдар орша ан орта а, ә қ қ ғ ғ айналасына к іл аудармайды, олар ысты ты суы тан, жейтінді өң қ қ жемейтіннен ажырата алмайды. Олар б рін ауыз а апарады ж не ә ғ ә андай болмасын олына т скен затты шайнай бастайды. Идиотия қ қ ү д режесіндегі балалар жо ары, биік немесе аласа, т мен туралы ә ғ ө т сініктері, ауіпті сезінбейді, сонды тан р уа ытта жара аттанып ү қ қ ә қ қ

Идиотияны ауыр т рінде с йлеу ызметі алыптаспайды, буын а ң ү ө қ қ ғ б лінген дыбыстармен шектеледі. Аурулар здерін к те алмайды, з ө ө ү ө рекетінше киіне алмайды, кесе, асы , шаныш ыны пайдалануды ә қ қ қ білмейді, кейбіреулері шайнай да алмайды, сонды тан оларды с йы қ ұ қ тама пен тама тандыру керек болады. Кейбіреулері сала , с рануды қ қ қ ұ ж не д ретха- наны пайдалануды білмейді, біра осы жа дайсызды а ә ә қ ғ ққ арамастан сулан ан ж не ластан ан киімдерінде за уа ыт ала қ ғ ә ғ ұ қ қ қ береді. Білім алу а талпынысы м лдем жо , олар а е арапайым ғ ү қ ғ ң қ а ыл-ой операциялары да т сініксіз. Есте са тауы дамыма ан ж не те қ ү қ ғ ә ө лсіз. Кейбіреулері з ту андарын, шешесін де танымайды. Оларды ә ө ғ ң сезінуі арапайым ж не ана аттануын немесе ана аттанбауын ашумен, қ ә қ ғ ай айлармен ж не оз алу – имылмен білдіреді. Б ан оса, оларда қ ә қ ғ қ ұғ қ а ауды, жара аттануды ауырсыну сезімі т мен, сонды тан олар қ қ ө қ еш андай ауру а м н бермейді. Психиканы к рделі за ымдануы қ ғ ә ң ү қ физикалы дамукемістіктерімен руа ытта осарлана журеді қ ә қ қ

Интеллектісі б зыл ан балалар а к мек к рсетуді даму ұ ғ ғ ө ө ң тарихы Интеллект дамуыны б зушылы ы оларды т рбиесі ң ұ ғ ң ә ж не о ытылуы ш лкен кезе ге б лінеді: азан т керісінен ә қ ү ү ң ө Қ өң кейін, КСРО-да ж не азіргі уа ытта. рбір кезе на ты ә қ қ Ә ң қ ба ыттармен ерекшеленеді. азан т керісіне дейін о ам ғ Қ өң қ ғ ойшылдары, философтар, педагогтер, д рігерлер а ыл-ойы ә қ кем т л аларды т рбиелеу ж не емдеу туралы з ойларын ұ ғ ә ә ө жеткізеді. Ерекше к з арастар А. И. Герценде, Белинскийде, ө қ Чернышевскийде, Добролюбовта болды, тек Добролюбов ана қ «икемі аздарды » жа дайын ашып, олар а шыдамдылы ң ғ ғ қ танытты. А ыл-ойы кем балалар саны жылдан-жыл а к бейе қ ғ ө береді, біра олар а о ыту ж не т рбиелеу к мек беруі ол а қ ғ қ ә ә ө қ ғ алынбады, ал сондай к мектер бол ан уа ытта, олар тек жеке ө ғ қ пайдасында ж не ам орлы жолдарында ана ж зеге ә қ қ қ ғ ү асырылды. Олигофренопедагогика дамуында лкен р лді ү ө д рігер-психиатрлар ат арды (В. И. Яковенко, И. Г. Игнатьева, ә қ П. И. Ковалевский). Алын ан ж мыстар жина ы. ғ ұ ғ

азіргі заман ы дефектология шін лкен ызы ушылы ты Г. И. Қ ғ ү ү қ ғ қ Россолимоны с з с йлеуі тудырды. Революция съезінде к мекші мектепті ң ө ө ө ң іс- рекетіні к птеген с ра тары к рініс тапты. Тере а ыл-ой кемістігі бар ә ң ө ұ қ ө ң қ балалар а к мек к рсетуді дамытумен йымдастыруда лкен р лді Е. К. ғ ө ө ұ ү ө Грачева а (1866-1934) берілді. а ыл-ойы кем балаларды о ыту ж не ғ қ қ ә т рбиелеу шарттарын алыптастыру; д рігерлік – педагогикалы кездесуді ә қ даярлау; ажетті о у ба дарламасын растыру. Революция съезінде к п қ қ ғ құ ө с ра тар арнайы ретінде мектептерде табылды. А ыл-ой кемістігі бар ұ қ қ балаларды тере к мек к рсетті ж не олар лкен р лі пайда болуына ң ң ө ө ә ү ө Грачева жатады. А ыл-ой кемістігі бар балалар йымыны пайда болуына қ ұ ң лкен лесін ос ан орыс алымы Е. К. Грачева (1866-1939). Грачева ал аш ү ү қ қ ғ ғ рет Ресейде идиот ж не эпилептик балалар а арнал ан балалар йін ашты. ә ғ ғ ү В. П. Кащенко (1870-1943) анамальды балаларды о ыту мен т рбиелеу қ ә ж йесін йымдастыруды белсенді атысушысыны бірі болды. Д рігер ү ұ ң қ ң ә В. П. Кащенконы кемістіктері бар балалар а арнал ан мектеп-санаториі ң ғ ғ б л уа ыттарда емдеу т рбиелеу ж не о ыту жолдарымен балаларды ұ қ ә ә қ ң даму жетістіктері т зетіліп, оларды пайдалы мірге е бекке дайында ан, ү ө ң ғ ал аш ы емдеу — т рбиелеу мекемесі болып есептеледі. Б л ОЖЖ р т рлі ғ қ ә ұ ә ү б зылыстары балаларды о ытумен т рбиелеу с ра тары бойынша ылыми ұ қ ә ұ қ ғ дістемелік орталы тарды бірі болды. жина ы. ә қ ң ғ