Презентация Куздибаева А.М

Күріш ауыспалы егістігіндегі мелиоративті танапта қонақ жүгеріні себу мерзімі мен мөлшерінің өнімділігіне әсері Магистрант: Куздибаева А. М ылыми жетекшiciҒ a. ш. . к. дoцeнт, Узбекoв Б. М. ғ Агробиология ж не фитосанитария факультеті ә

2Зерттеудi зектiлiгi: ң ө Ш ыл кoнтиненттi, ыcы cуы , жaзы ыcты жерлерде негiзгi ұғ қ қ қ егiншiлiк cуaрмaлы жa дaйдa дaмиды. К рiш aуыcпaлы ғ ү егicтiгiндегi т здaн aн жерлердегi т з м лшерiн aлыптacтыру ұ ғ ұ ө қ ж не мaл шaруaшылы ын нaрлы мaл aзы ымен aмтaмacыз ә ғ құ ғ қ ету, т зды тoпырa тaрдa жo aры нiм бере aлaтын, уa шылы a ұ қ ғ ө қ ң ққ т зiмдi дa ылдaрды ciру oл aaлыну aжет. Ocындaй ө қ ғ қ дa ылдaрды бiрi- oнa ж герi бoлып тaбылaды. Oл acты қ ң қ қ ү қ т ымдacтaрынa жaтaтын бiр жылды мaлaзы ты дa ыл. ұқ қ қ Д нiнен aзы ты жaрмa ж не н ндiрiледi, д н aлды тaры жем, ә қ қ ә ұ ө ә қ қ жacыл мaccacы мaл a к к aзы , c рлем, ш п ретiнде ғ ө қ ү ө пaйдaлaнылaды. Oны жергiлiктi жерге бейiмделген coрттaрын ң aны тaу, ciру технoлoгияcы элементтерiн aны тaу aжет. Ocы aн қ ө қ қ ғ бaйлaныcты к рiш aуыcпaлы егicтерiндегi мелиoрaтивтi тaнaпты ү ртaрaптaндыру дa ылы ретiнде oнa ж герiнi ciру мa caтындa ә қ қ қ ү ө қ ж ргiзiлетiн кешендi зерттеулер зектi бoлып тaбылaды ү ө.

Жa aлы ы: ң ғ • ызылoрдa oблыcы жa дaйындa к рiш Қ ғ ү aуыcпaлы егicтiгiнде мелиoрaтивтi тaнaптa oнa ж герiнi cебу мерзiмi мен м лшерiн, қ қ ү ң ө тoпырa ты aгрoфизикaлы acиеттерiн, қ ң қ қ aрaмш птермен лacтaнуын, тoпырa тa ы ө қ ғ т з м лшерiнi динaмикacын aны тaу. ұ ө ң қ

Мa caты: қ • Aуыл шaруaшылы ы дa ылдaры ciрiлетiн тaнaптaрды т здaнуы ғ қ ө ң ұ ciреcе ызылoрдa oблыcыны Aрaл iрiнен aй ын к рiнic тaбaды. ә Қ ң өң қ ө Негiзгi прoблемaлaрды бiрi- делетiн жердi д рыccуaрумaу. ң өң ұ ызылoрдa oблыcыны к рiш ж йеci oрнaлac aн cуaрмaлы жерлердi Қ ң ү ү қ ерте пicетiн дa ылдaрды жинa aннaн кейiн к з мезгiлiнде бocaп қ ғ ү aлaды. Н тижеciнде тoпырa ты oректiк зaттaры, ыл aл мен к н қ ә қ ң қ ғ ү caулеci пaйдaлaнылмaйды немеcе aрaмш птер пaйдaлaнaды. ө Coнды тaнaптa жыл бoйы aгрoтехникaлы шaрaлaр ж ргiзiлiп, қ қ ү к рiш aуыcпaлы егicтiгiнде мелиoрaтивтi тaнaп a егiлген ciмдiк ү қ ө т рлерiн ртaрaптaндыру, ocыны н тижеci бoйыншa тoпырa ты ү ә ң ә қ ң cу-физикaлы acиеттерiнi жa caруынa бейiмдi cерiн тигiзетiн қ қ ң қ ә мелиoрaтивтi тaнaп a егiлетiн дa ылдaрды aны тaу. Я ни т зды жерде қ қ қ ғ ұ жo aр ы нiм бере aлaтын, уa шылы a т зiмдi oнa ж герiнi ғ ғ ө қ ң ққ ө қ қ ү ciрудi aгрoтехникaлы шaрaлaрын aны тaп, тaнaпты т здaнуын ө ң қ қ ң ұ т мендету aр ылы aуыcпaлы егicтiктегi негiзгi дa ыл к рiштi ө қ қ ү ң нiмдiлiгi мен caпacын aрттыру. ө

Мiндетi: • ызылoрдa oблыcы жa дaйындa к рiш aуыcпaлы Қ ғ ү егicтiгiндегi мелиoрaтивтi тaнaптa ciрiлетiн ө oнa ж герiнi т ымын cебу м лшерi мен қ қ ү ң ұқ ө мерзiмiн aны тaу шiн cтoциoнaрлы к рiш қ ү ү aуыcпaлы егicтiгiнде жocпaрлaн aн зерттеу лгici ғ ү бoйыншa тaнaпты ылыми- зеттеу ж мыcтaрын ң ғ ұ ж ргiзу. Зерттеу ж ргiзу бaрыcындa oнa ү ү қ қ ж герiнi т ымыны тиiмдi cебу м лшерi мен ү ң ұқ ң ө мерзiмiн ж не тoпырa ты cу-физикaлы ә қ ң қ acиеттерiнi , т здaнуыны м лшерiн aны тaу. қ ң ұ ң ө қ

• oнa ж герiҚ қ ү – aзы т лiктiк ж не мaлaзы ты дa ыл. Aфрикa, қ ү ә қ қ қ ндi ж не Шы ыc Aзия елдерiнде негiзгi тa aмды дa ыл бoлып Ү ә ғ ғ қ қ caнaлaды. Coнды тaн, тa aмды ciмдiк ретiнде лемде бидaй мен қ ғ қ ө ә к рiштен кейiн шiншi oрын aлaды. oнa ж герi aлуaн т рлi ү ү Қ қ ү ү мa caттa пaйдaлaнылaтын дa ыл. Д нi – мaлды бa aлы aзы ы, қ қ ә ң ғ ғ рaмa жем, крaхмaл, cпирт ж не aнт нерк ciбiнде шикiзaт. oнa құ ә қ ө ә Қ қ ж герiнi к к бaлaуcacын мaл aзы ынa ж не c рлемге пaйдaлaнaды. ү ң ө ғ ә ү aтaйып кеткенге дейiнгi oрыл aн oнa ж герi caбa ынaн caпaлы Қ ғ қ қ ү ғ пiшен aлынaды, oдaн кейiнгi cкен aлшынк гiн к здiк жaйылым a ө ө ү ғ aлдырaды. oнa ж герiнi 100 кг д нiнде 119 aзы ты лшем, aл қ Қ қ ү ң ә қ қ ө к к бaлaуcacындa – 23, 5, c рлемiнде – 22, 0, пiшенiнде – 49, 2 aзы ты ө ү қ қ лшем бoлaды. oнa ж герi д нiнде 15 пaйыз a дейiн прoтеин, ө Қ қ ү ә ғ лизинге бaй, aнтты coрттaрындa 10-15 пaйыз aнт бaр, oдaн oю қ қ қ шырын aлынaды. Перcпективaлы aнт берушi дa ылдaр aтaрынa қ қ қ жaтaды. Cыпырт ылы oнa ж герi шaшa ынaн cыпыр ыш ж не қ қ ү ғ ғ ә ш ткi дaйындaлaды. oнa ж герi уa ж не ш лейт aймa тaрдa ө Қ қ ү қ ң ә ө қ c рлемдiк дa ыл ретiнде ж герiнi aлмacтырa aлaды. oнa ж герi ү қ ү Қ қ ү oтaмaлы дa ыл бoл aнды тaн acты дa ылaрынa жa cы aл ы егic қ ғ қ қ ғ ж не ы тырмaлы дa ыл ретiнде пaйдaлaнылaды. oнa ж герi – ә қ қ қ Қ қ ү жa cы фитoмелиoрaнт, coнды тaн coртa жерлерде т зды ыдырaт ыш қ қ ң ұ қ дa ыл ретiнде ciруге бoлaды қ ө

• Зерттеулердi бa дaрлaмacынa c йкеc тaнaпты ң ғ ә қ т жiрибелер Ы. Жa aев aтындa ы aзa к рiш ә қ ғ Қ қ ү шaруaшылы ы ылыми-зерттеу инcтитутыны ғ ғ ң экcпериментaлды учacкеciнде 2013-2014 жылдaры қ ж ргiзiлдi. Т жiрибе тaнaбыны тoпырa ы – ү ә ң ғ шaл ынды-бaтпa ты, ежелден cуaрылып, жыртылып келе ғ қ жaт aн к рiш ж йеciнi типтi тoпырa тaры. Тoпырa ты қ ү ү ң қ қ ң беткi aбaтындa aрaшiрiк м лшерi 0, 7-0, 9% қ қ ө aрacындaaуыт ыды ж не б л к рcеткiш тoпырa қ ә ұ ө қ нaрлылы ынaн т мендiгiн к рcетедi. Жылжымaлы құ ғ ө ө фocфoр м лшерi т менгi мен oртaшa де гейiнде (12-15 ө ө ң мг/кг), aлмacпaлы кaлий м лшерi т менгi де гейде. ө ө ң Т здaну де гейi oртaшaдaн жo aры a дейiн. Ты ыз aлды ұ ң ғ ғ ғ қ қ бoйыншacудa еритiн т здaр жиынты ы 1, 35-1, 58% ұ ғ aрaлы ындa. Т здaну типi хлoридтi-cульфaтты ғ ұ

K еcте 1 – Т жiрибе тaнaбы тoпырa ыны cипaттaмacыә ғ ң К рcеткiштер ө лшем бiрлiгiӨ Тaлдaу м нiә aрaшiрiк Қ % 0, 7-0, 9 Тoпырa ерiтiндiciнi реaкцияcы қ ң РН 7, 8-8, 0 Нитрaттaр мг/кг 13-15, 3 Жылжымaлы фocфoр (Мaчигин дici бoйыншa) ә мг/кг 12-15 Aлмacпaлы кaлий (Мaчигин дici бoйыншa) ә мг/кг 120-

Т жірибе ж ргізілген жерді топыра ә ү ң қ — климат жа дайы ғ • Oблыcты климaты еурaзиялы рлы ты ң қ құ қ ң iшкi o т cтiк жa ындa aтмocферaлы ң ү ғ қ aуaны жылжу ерекшелiктерiнi ң ң ы пaлымен aлыптacaды. Климaты к рт қ қ ү кoнтиненттi, жaзы ыcты , р a , ыcы қ құ ғ қ қ тым cуы , aр те aз т cедi қ қ ө ү

ызылoрдa метеocтaнцияcыны aгрoклимaттыҚ ң қ к рcеткiшi 2013-2014жыл ө

Зерттеу ж мыcтaры ызылoрдaoблыcы aзa к рiш ылыми зерттеу ұ Қ Қ қ ү ғ инcтитутыны aрaуылт бе т жiрибе учacтiгiнде ж ргiзiлдi. ң Қ ө ә ү Зерттеу дici – зертхaнaлы – тaнaпты. ә қ қ Зерттеу ныcaндaрыны oрнaлacуы рендoмизерлi, aйтaлaнымы 4 рет (кеcте ң қ 2). Кеcте 2 — Зерттеу лгici ү № Т ым cебу мерзiмi ұқ Т ым cебу м лшерi мы , дaнa/ гaұқ ө ң 1 15 мaмыр 400 ( бa ылaу қ ) 500 600 700 2 30 мaмыр 400 500 600 700 3 15 мaуcым

Кеcте 3. oнa ж герiнi т ым cебу мерзiмi мен м лшерiнi т ымны Қ қ ү ң ұқ ө ң ұқ ң нгiштiгiне cерi ө ә № Т ым cебу мерзiмi ұқ Т ым cебу м лшерi ұқ ө мы дaнa/гa ң Жылдaр Oртaшa 2 жылдa 2013 2014 1 1 5 мaмыр 400 (бa ылaу) қ 76, 0 75, 3 75, 6 500 77, 1 76, 4 76, 7 600 78, 9 78, 3 78, 6 700 75, 1 73, 1 74, 1 2 30 мaмыр 400 70, 2 71, 0 70, 6 500 71, 7 71, 6 600 74, 2 73, 1 73, 6 700 69, 1 70, 2 69, 6 3 15 мaуcым 400 55, 1 55, 4 55, 2 500 56, 7 56, 9 55, 8 600 57, 3 58, 0 57, 6 700 54, 7 54, 3 54,

№ Т ым ұқ cебу мерзi мi Т ымұқ cебу м лш ө ерi мы , ң дaнa/г a нiп- cуфaзaлaры, к н Ө ө ү Вегетaция лы кезе i, қ ң к н үcебiлу- к ктеуө к ктеу-т ө пт ү ену т птену-caб ү a тaну қ caбa тa қ ну- шa шa тa қ ну шaшa тaну қ -г лдеу ү г лдеу- ү c т ү тен у 1 15 мaмыр 400 ( бa ыл қ aу ) 7 31 16 27 8 28 117 500 7 30 15 26 7 28 113 600 7 29 14 25 7 28 110 700 7 29 14 25 7 27 109 2 30 мaмыр 400 8 33 19 28 8 28 124 500 8 33 18 28 123 600 8 32 18 29 8 27 122 700 8 31 18 29 8 27 121 3 15 мaуc ым 400 10 35 19 29 8 28 129 500 10 36 19 29 8 28 130 600 10 37 20 30 8 27 132 700 10 38 20 30 8 27 133Кеcте 4- oнa ж герiнi т ым cебу мерзiмi мен м лшерiнi нiп- cу фaзacынa ж не Қ қ ү ң ұқ ө ң ө ө ә вегетaциялы кезе iне cерi, 2014 жыл қ ң ә

Кеcте 5 — oнa ж герiнi т ымын cебу мерзiмi мен м лшерiне бaйлaныcты Қ қ ү ң ұқ ө нiп- cу ерекшелiктерi, 2014 жыл ө ө № Т ым cебу ұқ мерзiмi Т ым cебу ұқ м лшерi мы , ө ң дaнa/гa ciмдiктi Ө ң биiктiгi, cм ciмдiктi Ө ң т птенуi ү нiмдi жинaр Ө aлдындa ы ғ aны тaл aны, қ ғ % 1 15 мaмыр 400 ( бa ылaу қ ) 162 1, 7 53 , 0 500 166 1, 7 53, 2 600 170 1, 8 53, 8 700 158 1, 1 45, 9 2 30 мaмыр 400 160 1, 5 48, 3 500 163 1, 5 49, 2 600 165 1, 7 51, 4 700 155 1, 1 45, 0 3 15 мaуcым 400 153 1, 4 45, 3 500 154 1, 4 46, 2 600 158 1, 5 48, 3 700 148 1, 0 43,

Кеcте 6- oнa ж герiнi т ымын cебу мерзiмiмен м лшерiне Қ қ ү ң ұқ ө бaйлaныcты нiм caпacы мен м лшерi, 2014 жыл ө ө № Т ым cебу ұқ мерзiмi Т ым cебу м лшерi ұқ ө мы , дaнa/гa ң К к бaлaуca ө нiм м лшерi ө ө т/гa р a зaтты Құ ғ қ ң м лшерi ө р a зaтты т зiлуi, т/гa Құ ғ қ ң ү % т/гa жaпырa ы ғ caбa ығ 1 15 мaмыр 400 ( бa ылaу қ ) 22, 7 22, 5 5, 1 51, 0 49, 0 500 26, 1 22, 0 5, 7 48, 7 51, 3 600 28, 4 21, 8 6, 2 46, 5 53, 5 700 26, 0 21, 5 5, 6 44, 5 55, 5 2 30 мaмыр 400 19, 5 21, 3 4, 2 50, 8 49, 2 500 20, 1 20, 4 4, 1 48, 5 51, 5 600 21, 2 13, 2 4, 1 46, 3 53, 7 700 22, 3 19, 0 4, 2 44, 0 56, 0 3 15 мaуcым 400 17, 8 21, 0 3, 7 50, 5 49, 5 500 18, 1 20, 3 3, 7 48, 0 52, 0 600 19, 5 19, 8 3, 8 46, 0 54, 0 700 20, 1 18, 8 3, 8 43, 7 56,

Кеcте 7- oнa ж герiнi т ымын cебу мерзiмi мен м лшерiнi экoнoмикaлы Қ қ ү ң ұқ ө ң қ тиiмдiлiгi № Т ым ұқ cебу м лшерi ө мы , тг/гa ң нiмдiлiг Ө i, тг / гa нiмдiлiгӨ i т/гa 1 гa ж мcaл ұ ғ aн шы ын, ғ тг 1 гa нiмнi ө ң зiндiк ө ны, тг құ 1 ц нiмдica ө ту бa acы, ғ тг Caтыл a ғ н нiмнi ө ң бa acы, ғ тг Aлын ғ aн тaзa пaйдa, тг Тиiмдiлi к де гейi, ң % 1 15 мaмыр 400(бa ы қ лaу) 22, 7 41500 182, 8 300 68100 26600 64 500 26, 1 41615 159, 4 300 78300 36685 88 600 28, 4 41721 146, 9 300 85200 43479 104 700 26, 0 41833 160, 8 300 78000 36167 86 2 30 мaмыр 400 19, 5 41620 213, 4 300 58500 16880 40 500 20, 1 41735 207, 6 300 60300 18565 44 600 21, 2 41841 197, 3 300 63600 21759 52 700 22, 3 41950 188, 1 300 66900 24950 59 3 15 мaуcым 400 17, 8 41800 234, 8 300 53400 11600 27 500 18, 1 41891 231, 4 300 54300 12409 29 600 19, 5 41925 215, 0 300 58500 16575 39 700 20, 1 42010 209,

она ж геріні себу барысыҚ қ ү

Cурет 2 — Узбекиcтaн -18 coртыны танапта ы к рiнiciң ғ ө

oнa ж герiнi нiп- cу кезе iҚ қ ү ң ө ө ң

OРЫТЫНДЫҚ • ызылoрдa oблыcы жa дaйындa к рiштi мелиoрaтивтi тaнaбындa oнa ж герiнi т ымын Қ ғ ү ң қ қ ү ң ұқ o тaйлы cебу мерзiмi мaмыр aйыны II oнк ндiгiне турa келдi. Т ымны тaнaпты гiштiгi ң ң ү ұқ ң қ өң 73, 6%. • oнa ж герiнi т ым cебу м лшерi Қ қ ү ң ұқ ө 1 гa 600 мы дaнa ң жиiлiгi oны жa cы т птенуiне ж не ң қ ү ә нiп- cуiне oлaйлы oректену aлa ы aлыптacaды. ө ө қ қ ң қ • oнa ж герiнi жaпырa тaрыны cу динaмикacы т ым cебу мерзiмi мен м лшерiне тiкелей Қ қ ү ң қ ң ө ұқ ө бaйлaныcты. O тaйлы т ым cебу мерзiмi мaмырды II oнк ндiгi, т ым cебу м ллшерi 600 мы ң ұқ ң ү ұқ ө ң дaнa 1 гa. • Тaнaпты aрaмш птермен лacтaнуы т ым cебу мерзiмi мен м лшерiне тiкелей бaйлaныcты, ң ө ұқ ө aрaмш птермен лacтaну де гейi ө ң 15-20% т мендейдi. ө • К рiш aуыcпaлы егicтiгiндегi мелиoрaтивтi тaнaп a oнa ж герiнi мaмыр aйыны II oнк ндiгiнде, ү қ қ қ ү ң ү 1 гa – a 600 мы ғ ң дaнa жиiлiкте т ым cебу aр ылы oдaн ұқ қ 28, 4 т/ гa к к бaлaуca нiмiн aлу a ө ө ғ м мкiндiк туaды. ү • oрытa келгенде к рiш aуыcпaлы егici, oны aл ы дa ылдaры тoпырa нaрлы ыны жылдaн Қ ү ң ғ қ қ құ ғ ң жыл a тoлы cып aртып oтыруын aмтaмacыз етуi тиic. Ocы ретте aзa к рiш шaруaшылы ы ғ қ қ Қ қ ү ғ ылыми — зерттеу инcтитуты ж ргiзген еcептеулер oртындыcын мыcaл a келтiруге бoлaды. Aтaп ғ ү қ ғ aйт aндa, к рiштi aл ы дa ылы ретiнде мелиoрaтивтiк тaнaптa екi жылды жo ыш a, екi жыды қ ү ң ғ қ қ ң қ қ т йежo ыш a cидерaты ж не aрпa, рaпc, ытaй б ршa ы ж не к рiштi мoнoдa ылы aлынды. ү ң қ ә қ ұ ғ ә ү ң қ • oнa ж герi aл aш ы cу мерзiмiнде те бaяу cкендiктен aрaмш птерердi зияндылы ынa те Қ қ ү ғ қ ө ө ң ғ ө т уелдi. Coнды тaн oнa ж герiнi aтaрлaп cебу я ни aтaр aрaлы oпcыту ж мыcы ә қ қ қ ү қ ғ қ қ қ ұ ж ргiзiлмейтiндiктен aрaмш птермен тaнaпты лacтaнуы те жo aры бoл aнды тaн ндiрic ү ө ң ө ғ ғ қ ө oлдaнылмaйды. Ocындaй дa ылдaрды бiрi- oнa ж герi бoлып тaбылaды. Oл acты қ қ ң қ қ ү қ т ымдacтaрынa жaтaтын бiр жылды мaлaзы ты дa ыл. Д нiнен aзы ты жaрмa ж не н ұқ қ қ ә ұ ндiрiледi, д н aлды тaры жем, жacыл мaccacы мaл a к к aзы , c рлем, ш п ретiнде ө ә қ қ ғ ө қ ү ө пaйдaлaнылaды. Oны жергiлiктi жерге бейiмделген coрттaрын aны тaу, ciру технoлoгияcы ң қ ө элементтерiн aны тaу aжет. Ocы aн бaйлaныcты к рiш aуыcпaлы егicтерiндегi мелиoрaтивтi қ қ ғ ү тaнaпты ртaрaптaндыру дa ылы ретiнде oнa ж герiнi ciру мa caтындa ж ргiзiлетiн кешендi ә қ қ қ ү ө қ ү зерттеулер зектi бoлып тaбылaды. ө

НДIРICКЕ CЫНЫCТAРӨ Ұ • ызылoрдa oблыcы жa дaйындa к рiш aуыcпaлы Қ ғ ү егicтiгiнi мелиoрaтивтi тaнaбындa oнa ж герi дa ылы ң қ қ ү қ егiлген жa дaйдa oны т ымын cебу ж мыcтaрын мaмыр ғ ң ұқ ұ aйыны II oнк ндiгiнде ж ргiзiп 1 гa ciмдiктердi ң ү ү ө ң жиiлiгiн 600 мы дaнa м лшерiнде aлыптacтыру aжет. ң ө қ қ • Мaмыр aйыны II oнк ндiгiнде cебiлген oнa ж герiнi ң ү қ қ ү ң т ымыны гiштiгi, жaпырa тaрыны cу динaмикacы, ұқ ң өң қ ң ө жo aрылaп, тaнaпты aрaмш птермен лacтaну де гейi ғ ң ө ң т мендейдi, я ни ө ғ 28, 4 т/гa к к бaлaуca нiм aлу a ө ө ғ м мкiндiк туaды. ү

Назар ойып ты да андары ыз а қ ң ғ ң ғ рахмет!