Презентация Ибрагимова А.

Та ырыпқ : « Ауыз уысыны анатомиясы мен физиологиясы. Ауыз қ ң уысы кілегей абы ыны рылысы мен ызметі» қ қ ғ ң құ қ Кафедра: Терапиялы стоматология қ Орында ан: Ибрагимова А ғ абылда ан: Джолдыбаева А Қ ғ Факультет: тіс емдеу Тобы: Ст !0-005-02Р ДЕНСАУЛЫ СА ТАУ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Қ С. Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДА Ы Ғ АЗА ЛТТЫ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Қ Қ Ұ Қ МИНИСТЕРСТВО ЗДРАВООХРАНЕНИЯ РК КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С. Д. АСФЕНДИЯРОВА

Жоспары Ауыз уысыны анатомиясы мен қ ң физиологиясы. Ауыз уысы кілегей абы ыны қ қ ғ ң рылысы мен ызметі. құ қ

Ауыз уысық Ауыз са ылауы жо ар ы ж не ң ғ ғ ә т мен еріндерімен шектеліп, ө екі жанына арай, ауыз қ б рышына теді. Ерінні ұ ө ң ызыл абы ы сырт ы ж не қ қ ғ қ ә ішкі бетке б лінеді. Ерінні ө ң сырт ы бетіні эпителиі қ ң м йізді абаттан т рады да, ү қ ұ зіні клеткаларыны ө ң ң рамында ы элейден ар ылы құ ғ қ м лдір болып к рінеді. Ерінні ө ө ң ызыл б лігіні сырт ы беті қ ө ң қ шекарасыз бірден ішкі бетіне теді. Асты ы ерінні ө ңғ ң алды ы б лігіні осыл ан ңғ ө ң қ ғ сызы ында, тере кілегей ғ ң астында ы орналас ан кілегей ғ қ бездеріні зегі ашылады. ң ө

Ерінні алы дылы ын майлы са торша мен айналма ң қ ң ғ ұ қ ауыз б лшы еті райды ұ қ құ. сті гі жа с йегі ясыны скіні мен асты ы жа с йегі Ү ң қ ү ұ ң ө ңғ қ ү ясыны б лігін жауып жататын ж не тістерді мойыншасын ұ ң ө ә ң оршап жататын кілегейлі абы ты б лігін тіс к бесі деп қ қ қ ң ө ө атайды. К бені кілегей асты абаты жо бол анды тан ө ң қ қ ғ қ оз алмастай болып с йек абы ымен бірігіп седі. сті гі қ ғ ү қ ғ ө Ү ң жа с йегі ясыны скіні мен асты ы жа с йегі ясы қ ү ұ ң ө ңғ қ ү ұ б лігіні т п жа тарыны кілегейлі абы ы оз алмалы. ө ң ү қ ң қ ғ К бені кілегейлі абы ыны оз алатын ж не оз алмайтын ө ң қ ғ ә қ ғ б лігіні аралы ын « тпелі атпар» деп атайды. ө ң ғ ө қ Тісті аралы ын толтырып т ратын к бені шеті тіс аралы ң ғ ұ ө ң қ б ртіктерін т зеді. К бе к п абатты жалпа эпителиймен ү ү ө ө қ қ жабыл ан, ал оны к п жара аттан ан жерінде м йізді абат ғ ң ө қ ғ ү қ кездеседі. К беде бездер болмайды. ө

Ауыз уысыны кіреберісіқ ң Ауыз уысыны кіреберісі, қ ң та а т різді са ылау, тіс пен ғ ә ң иек ж не ерін мен рт ә ұ аралы ында орналасады. ғ Ауыз уысыны кіреберісі қ ң т гелдей кілегей абы пен ү қ қ аптал ан. Еріндерді ж не қ ғ ң ә рттарды кілегей абы ы ұ ң қ ғ оз алмалы. Осы жерлерді қ ғ ң кілегей абы астыны қ қ ң абаты жа сы қ қ дамы анды тан, оны ғ қ тартып созу а, атпар ғ қ жинау а болады ғ

алымдарды айтуы бойынша, ауыз уысыны кілегей абы ы Ғ ң қ ғ морфологиялы ж не ызметтік т р ыдан ш т рге б лінеді: қ ә қ ұ ғ ү ү ө шайнаулы қ астарлаушы ерекшеленген Шайнаулы кілегей абы ы қ қ ғ та дайды ж не ызыл иекті аптайды, ң ә қ қ негізінен та амны механикалы деуіне атысады. Ол к п абатты ғ ң қ ө қ жалпа м йізгектенетін эпителиймен астарлан ан, с йекке ты ыз қ ү ғ беттесіп жатады, оз алмалы ы т мен, беріктігі те жо ары бола қ ғ ғ ө ө ғ т ра, ткізгіштігі те нашар. ұ ө ө Астарлаушы кілегей абы қ қ рттарды, еріндерді, ж мса ұ ұ қ та дайды, ауыз уысына арасты жа ынан ж не тілді астынан ң қ қ ғ ә аптайды. Ол к п абатты жалпа м йізгектенбейтін эпителиймен қ ө қ қ ү астарлан ан, серпінділігі ж не ткізгіштігі жо ары, негізінен б лшы ғ ә ө ғ ұ қ етке, жартылай с йекке бекиді. ү Ерекшеленген кілегей абы қ қ тілді сті гі бетін жабады, ол ң ү ң к п абатты м йізгектенбейтін эпителиймен, ал кейбір б лімдері ө қ ү ө ерекше б ртіктері ж не д м сезу рецепторлары бар м йізгектенетін ү ә ә ү эпителиймен астарлан ан, кілегей абы ты астында жататын ғ қ қ ң б лшы етке бекиді, оз алмалы, механикалы беріктігі жо ары. ұ қ қ ғ.

Меншікті ауыз уысық Меншікті ауыз уысы қ ас орту қ ж йесіні ү ң бастап ы б лімі. қ ө М нда ауыз уысында ы ұ қ ғ та амны сапасына ба а беріліп, ғ ң ғ оны механикалы делуі ж не ң қ өң ә ал аш ы химиялы ортылу ғ қ қ қ процесі теді ө Меншікті ауыз уысыны қ ң сті гі абыр асын ж мса ү ң қ ғ ұ қ ж не атты та дай, т менгі ә қ ң ө жа ын тіл ж не ауыз уысынан ғ ә қ тетін ауыз уысыны т бі ө қ ң ү райды, екі б йірін жо ар ы құ ү ғ ғ ж не т менгі тіс атары мен ә ө қ ызыл иек шектейді. Алдынан қ ж не жандарынан меншікті ә ауыз уысы ауызды қ ң кіреберісімен, ал артынан ж т ынша пен байланысады. ұ қ қ

РТТАР. Ұ ртты алы ды ын майлы тін Ұ ң қ ң ғ мен рт б лшы етіні шо ыры ұ ұ қ ң ғ райды. Асты ы кілегейлі құ ңғ абатта тістерді осыл ан қ ң қ ғ сызы ында те к п м лшерде ғ ө ө ө кілегейлі бездер кездеседі. ртты арт ы б лігінде Ұ ң қ ө эпитеийді асты ы абатында ң ңғ қ кейде к п м лшерде са бездер ө ө ұ қ к рінеді (фордайса ала ы). ө ң Ауызды аш анда, ртты ішкі қ ұ ң бетінде, сті гі жа с йегіні ү ң қ ү ң екінші азу тіс сауытыны ң айма ынан кілегейлі абы ты ғ қ қ ң б ртігі к рінеді. ү ө

АТТЫ ТА ДАЙҚ Ң. атты та дайды Қ ң ң алды ы б лігінде кілегейлі ңғ ө абы ты ( сас бетпе – бет қ қ ң ұқ келетін) симметриялы к лдене атпары ө ң қ орналас ан. Оларды қ ң алды ы орта ы сызы та ңғ ңғ қ орта ы к рек тістерді ңғ ү ң мойыншасына арай қ кілегейлі абы жуандап, қ қ к рек тісті б ртігін т зеді. ү ң ү ү Та дай тігісі айма ында тіке ң ғ келген с йекті к тері кі ү ң ө ң жері бай алады. К бе мен қ ө атты та дайды кілегейлі қ ң ң абы ы оз алмайды, қ ғ йткені рамдарында ө құ кілегей асты абаты жо. қ қ

Ж МСА ТА ДАЙҰ Қ Ң. Б лшы етті таба ша, сыртынан ұ қ қ кілегейлі абы пен жабыл ан. Ж мса қ қ ғ ұ қ та дайды м рын мен ж т ынша а ң ң ұ ұ қ ққ ара ан жа ы к п атарлы оз алмалы қ ғ ғ ө қ қ ғ эпителийден т рады. Орта ы ұ ңғ сызы тан басталатын ж мса қ ұ қ та дайды шы ы ы жерін «кішкене ң ң ғ ңқ тіл» деп атайды. Ж мса тілді жанынан екі атпар ұ қ ң қ шы ады: та дай мен тілдік ж не ғ ң ә та дай мен ж т ынша ты. Екеуіні ң ұ қ қ қ ң арасында ы лимфоидті тіндерді ғ ң жина ы ж т ынша бадамша безін ғ ұ қ қ райды. Ж мса та дайды кілегей құ ұ қ ң ң асты абатында кілегейлі бездер мен қ аралас бездер те к п м лшерде ө ө ө орналас ан. қ

ТІЛ. Б лшы етті, сырттан кілегейлі ұ қ абы пен жабыл ан м ше, ол ш қ қ ғ ү ү б лікке б лінген. ө ө 1. Арт ы лкен б лігі – тіл т бірыыі. қ ү ө ү 2. Орта ы ю лігі – тіл болмысы ңғ ө (бітімі) 3. Алды ы б лігі – тілді ңғ ө ң шы. Тілді кілегейлі абы ыны ұ ң қ ғ ң беті кедір – б дырлы, т кті болып ұ ү келген. М нда жіп т різдес, ұ ә са ырау ла т різдес, жапыра ң құ қ ә қ т різдес б ртіктер орналас ан. Жіп ә ү қ т різдес б ртіктер біркелкі болып тіл ә ү стіне жайыл ан. Б л б ртіктерді ү ғ ұ ү ң эптелийіні беткі торшалары ң жартылай м йізденеді де, тілге ү а шыл т с береді. Са ырау ла қ ү ң құ қ т різдес б ртіктер ызыл н кте ә ү қ ү сия ты тілді шына орналас ан. қ ң ұ қ

Жапыра т різдес б ртіктер тілді арт ы, шеткі жа ында қ ә ү ң қ ғ 3-8 к лдене атпар т різдес болып орналас ан. Жапыра ө ң қ ә қ қ т різдес б ртікті эпителиінде д м сезгіш рецепторлар бар. ә ү ң ә Тілді т бірі мен денесіні шекарасында римдік V саны ң ү ң т різдес болып келген б ртіктерде, те к п м лшерде, д м ә ү ө ө ө ә сезгіш баданалар бар. Оларды жабатын эпителийде белок безіні зегі ашылады. Б ртіктерді артында тілді со ыр ң ө ү ң қ ш ырыны орта ы сызы ында кілегейлі абы лимфоидті ұңқ ң ңғ ғ қ қ тін (бадамша безі) ар ылы б дырлы болып келеді. Тілді қ ұ ң асты ы бетінде, збені жанына тарайтын симметриялы ж а ңғ ү ң ұқ шаша ты атпарларды ж не ан тамырларды аны суреті қ қ ң ә қ ң қ к рінеді. Тіл шы б лшы етіні ішіндегі алды ы ос безді ө ұ ұ қ ң ңғ қ ң зегі н кте т різдес тесік ар ылы ашылады. Тілді т менгі ө ү ә қ ң ө шеткі бетінде жапыра т різдес б ртікті алдында б йір қ ә ү ң ү бездері орналас ан. қ

АУЫЗ УЫСЫНЫ КІЛЕГЕЙЛІ Қ Ң АБЫ ЫНЫ РЫЛЫСЫ Қ Ғ Ң ҚҰ Кілегей абы ш абаттан қ қ ү қ т рады: эптелий, меншікті ұ кілегейлі абат, кілегей асты қ абат. қ Ауыз уысыны кілегейлі қ ң абы ы, к п абатты жалпа қ ғ ө қ қ эпителийден т рады, оны ұ ң алы ды ы 200-500 мкм. Ол қ ң ғ зіні к лемі жа ынан рт рлі. ө ң ө ғ ә ү Бір – бірімен клетка аралы қ к пірше ар ылы байланыс ан ө қ қ клеткаларды бірнеше абатынан ң қ т рады. Б л к пір ар ылы ұ ұ ө қ жі ішке талшы тар ң қ (тонофибрилдер) теді де, ө эпителиалды абат а қ қ механика-лы т зімділік пен қ ө серпінділік береді. Эпителий клеткаларды к лемі мен ң ө бояушыларды рамына арай ң құ қ бірнеше абаттан т рады: негізгі, қ ұ ыл анды, д нді, м йізді. қ қ ә ү

Ауыз уысын ішінен аптайтын кілегей абы қ қ оз алмалы ж не оз алыссыз болуына арай, қ ғ ә қ ғ қ ты ыз ж не ғ ә борпылда қ т рлеріне б лінеді. ү ө Ты ыз кілегей абы ғ қ қ жа с йектерді альвеолалы сінділерін қ ү ң қ ө ж не атты та дайды бетін аптайды. алыпты жа дайда ә қ ң ң қ Қ ғ ты ыз кілегей абы ты эпителийі м йізгектенуі тиіс. Бетіне ғ қ қ ң ү д некер тінді талшы тар тік ба ытта тетіндіктен, ә қ ғ ө хирургиялы іс рекеттерінде кілегей абы ты с йек абынан қ ә қ қ ү қ ажырату ед уір иынды т сіреді. Оны орнына кілегей мен ә қ қ ү ң с йек абы ын бірге тіліп, иы дайындау, лде айда же іл. ү қ ғ қ қ ә қ ң Ты ыз кілегей абы сондай -а тілді бетін де аптайды. ан ғ қ қ қ ң қ Қ ж не лимфа тамырлары б л жерлерде те жа сы дамы ан. ә ұ ө қ ғ Борпылда д некер тінді кілегей абы ы қ ә қ ғ ртты ж не ауыз ұ ң ә уысыны т бін жабады. ртты кілегей абы ы, бас а қ ң ү Ұ ң қ ғ қ жерді кілегей абы ымен салыстыр анда, лде айда алы , ң қ ғ ғ ә қ қ ң кейде б л жерді тіс сауытыны іздерін к руге болады. ұ ң ң ө Кілегей абы ты алы болмауы эмбриогенездік бітіміне қ қ ң байланысты. Толы ртты, Биша май т йіршігі жа сы қ ұ ү қ дамы ан адамдада б йір тісі абыс анда, ртты кілігей ғ ү қ қ ұ ң абы ы жиі жара аттанады. қ ғ қ

Ауыз уысы кілегей абы ы эпителиіні қ қ ғ ң гистологиялы ж не физиологиялы ерекшеліктері. қ ә қ Ауыз уысыны кілегей абы ы т гелдей эпителимен аптал ан Эпителилі қ ң қ ғ ү қ ғ еріндерді ыз ыл жиегіне, рі арай бет терісіні эпителиіне, к мейде ң қ ғ ә қ ң ө ж т ынша ты кілегей абы ына ауысады. ұ қ қ ң қ ғ алыпты жа дайда ауыз уысынны эпителий тіс айма тарында зіліссіз Қ ғ қ ң қ ү жал асады. Б л жерлерде кілегей абы ты эпителий атпарлар рып, кейін ғ ұ қ қ ң қ құ физиологиялы тіс ызыл иектік алта атауымен насмит абы ына ауысады. ызыл қ қ ғ Қ иекті б ртіктері жо ар ы азу тістері т сында ед уір зын, ал т менгі азу тістер ң ү ғ ғ ұ ә ұ ө т сында ыс а. абыну процестерінде б ртіктер зынды ы арта т седі. ұ қ қ Қ ү ұ ғ ү Тіс ызыл иек алталарыны эпителийі тіс эмальына бекитін ж нінде к птеген қ қ ң ө ө пікірлер айтылып келеді. Зерттеушілерді басым к пшілігі ызыл иекті эпителиі ң ө қ ң эмальды насмит абы ымен ты ыз бітісетіндігі ж нінде насихаттайды. Енді ң қ ғ ғ ө біреулері, эпителий таба шасы эмальмен бітіспейтіндігін, тек оны бетімен қ ң жанасып тетіндігін м ліметтейді. Зерттеулер барысында аны тал андай, ызыл ө ә қ ғ қ иекті эпителилері тіс кутикуласымен ты ыз байланыс ратынды ы, тіс ң ғ құ ғ байламны к п абатты жалпа эпителиі алыпты жа дайда м йізгектенбейтіні ң ө қ қ қ ғ ү аны талды. қ Эпителий астында емізікті абатыны болмауына, эпителий мен д некер тінні қ ң ә ң шекарасы тегіс болып теді. Тіс ызыл иектік алтаны кілегей абы ы ө қ қ ң қ ғ астарлайтын эпителийі тісті насмитті абы ымен бітісіп, оны т бін райды. ң қ ғ ң ү құ Бас а жерді кілегей абы ымен салыстыр анда, физиологиялы алыпты қ ң қ ғ ғ қ қ жа дайда ы тіс ызыл иектік алтаны эпителий жасушалары баяу т лейді, ғ ғ қ қ ң ү м йізгектену процесі м нда баяу ж реді ү ұ ү

Ауыз уысыны қ ң физиологиясы Ауыз уысыны ас орыту ж йесіндегі ат аратын ызметі қ ң қ ү қ қ ерекше орын алады. Ас орытуды ал аш ы сатысында ауыз қ ң ғ қ уысынан басталады. Ауызда ы та ам м нда механикалы қ ғ ғ ұ қ деуден теді. Шайнау ызметі рефлекторлы процесс: ауыз өң ө қ уысы рецепторлары та амнан тітіркеніп, содан туындайтын қ ғ афференттік импульстер нерв тарма тарымен сопа ша мида қ қ жат ан шайнау орталы ына жетіп, одан оз алт ыш қ ғ қ нейрондарды аксондарымен эфференттік импульстері жауабы ң шайнау б лшы еттеріне айтады. Та амны ауыз уысында ұ қ қ ғ ң қ механикалы туден, оны сілекеймен шылануы мен қ ө ң ыл алдануы тіл мен тістерді белсенді атынасымен теді. Б л ғ ң қ ө ұ кезде тіл зіні д м сезу б ртіктерімен та амны д мін айырып, ө ң ә ү ғ ң ә оларды импульс ретінде ми ыртысына жеткізеді. Ас орытуды қ қ ң б лімінде та амны тек механикалы ж не физикалы ұ ө ғ ң қ ә қ делуі ана тіп, оймай, сондай а химиялы , д лірек өң ғ ө қ қ қ ә айт анда биохимиялы делуі теді. Б ны т сіну шін, рине қ қ өң ө ұ ү ү ә сілекейді б ліну процессін, оны рамын ж не химиялы ң ө ң құ ә қ асиеттерін білу абзал. қ

олданыл ан дебиеттерҚ ғ ә 1. Привес М. Г. , Лысенков Н. К. , Бушкович В. И. Анатомия человека / Под ред. М. Г. Привеса – 9 изд. Медицина, 1985. -672 с. 2. Р. Д. Синельников – Я. Р. Синельников «Атлас Анатомии Человека » Москва. Медицина, 1989. 3. Боровский Е. В. Соавторы, «Терапевтическая стоматология» . Москва. Медицина, 1998. 4. www. Google. kz.