Презентация Дріс 10 Ауыз кілегей абыыны вирусты аурулары тузетилген

Д ріс ә №№ 1010 Ауыз кілегейлі абы ыны вирусты аурулар қ ғ ң қ кезінде жара аттануы, этиологиясы мен қ патогенезі; клиникасы ж не сараптамалы ә диагностикасы, емі. СПИД немесе ЖИТС-синдромы, этиологиясы мен патогенезі. Ауыз ішіндегі клиникалы белгілері. Ауруды қ ңАуыз ішіндегі клиникалы белгілері. Ауруды қ ң диагнозын на тылауда ы қ ғ д рігер-стоматологты р лі. Инфекцияны ә ң ө ңд рігер-стоматологты р лі. Инфекцияны ә ң ө ң таралуына жол бермеу жолдары Орында ан: Мезгілбаева Д. М ғОрында ан: Мезгілбаева Д. Мғ. .

Д рісті жоспары: ә ң 1. Ауыз кілегейлі абы ын жиі жара аттайтын вирусты қ ғ қ қ 1. Ауыз кілегейлі абы ын жиі жара аттайтын вирусты қ ғ қ қ аурулар: жедел ж не созылмалы герпестік ә инфекция-ауызды жедел герпестік ж не айталама ң ә қ герпестік абынулары, этиологиясы мен патогенезі, қгерпестік абынулары, этиологиясы мен патогенезі, қ клиникасы, диагнозын на тылау, емдеу; қ 2. Белдеме теміреткі, этиологиясы мен паогенезі, клиникасы, диагнозын на тылау ж не емі; қ ә 3. Аусыл, этиологиясы мен патогенезі, клиникасы, диагнозын на тылау, сараптамалы диагностикасы, емі; қ 4. Вирусты с йелдер, этиологиясы мен патогенезі, қ ү 4. Вирусты с йелдер, этиологиясы мен патогенезі, қ ү клиникасы диагнозын на тылау, сараптамалы қ диагностикасы, емі 5. Адамны ж ре дамы ан иммунитет тапшылы ы синдромы ң ү ғ ғ (АЖДИТ) немесе СПИД (синдром приобреттеного иммунодефицита человека) этиологиясы мен патогенезі, ауыз ішіндегі клиникалы белгілері. Ауруды диагнозын қ ң на тылауда ы д рігер-стоматологты р лі. Инфекцияны қ ғ ә ң ө ңна тылауда ы д рігер-стоматологты р лі. Инфекцияны қ ғ ә ң ө ң таралуына жол бермеу жолдары

Вирусты ауруларқ Ауыз кілегей абы ы ауруларыны ішінде вирусты қ ғ ң қАуыз кілегей абы ы ауруларыны ішінде вирусты қ ғ ң қ аурулар ерекше орын алады. Ересек адамны ңаурулар ерекше орын алады. Ересек адамны ң ауызында вирустарды біраз т рлері орын тепкен. ң үауызында вирустарды біраз т рлері орын тепкен. ң ү К біне олар организмде жасырын т рде кездеседі, ал ө ү организмні арсыласты ы т мендеген кезде к бейіп, ң қ ғ ө өорганизмні арсыласты ы т мендеген кезде к бейіп, ң қ ғ ө ө ауру туындатады. Дені сау адамдарды ауызында ң арапайым шы вирусы (вирус простого герпеса), қ ұ қарапайым шы вирусы (вирус простого герпеса), қ ұ қ цитомегаловирус, аденовирустар, энтеровирустар, реовирустар ж не бас алары (белгісіз ә қ вирустасушылы – бессимптомное қ вирусоносительство) кездеседі.

арапайым герпесҚ арапайым ( детті) герпес синонимы Қ ә к піршікті теміреткі (простой герпес- ө пузырковый лишай – herpes simplex) немесе к дімгі шы ә ұ қк дімгі шыә ұ қ – герпес вирусы туындататын ж палы ауру. Антигендік асиетіне байланысты б л ұқ қ ұ вирусты негізгі екі типке (1 ж не 2) б леді. Бірінші ә ө типтегі вирустар ауызды кілегей абы ын, теріні, ал ң қ ғ екінші типтегі вирустар жыныс а заларыны кілегей ғ ң абы ын жара аттайды. арапайым шы вирусы қ ғ қ Қ ұ қ ДНК-дан т рады ж не тікенекті абат клеткаларыны ұ ә қ ңДНК-дан т рады ж не тікенекті абат клеткаларыны ұ ә қ ң ядросында жасырын мір с реді, ы айлы жа дайда ө ү ңғ ғ к беюге шырап, айталамалы ауру туындатады. ө ұ қ Д ниеж зілік денсаулы са тау йымыны ү ү қ қ ұ ңД ниеж зілік денсаулы са тау йымыны ү ү қ қ ұ ң й аруынша (1985) жер беті т р ындарыны 90%-на ұ ғ ұ ғ ң аталмыш вирус ж ан, ал 20-30% жа дайда ауру ұққ ғ белгілері білінеді.

Инфекцияны ал аш рет ж уы 1-3 жас арасында ң ғ ұғ бай алады. Себебі, б л кезде баланы анында қ ұ ң қ анадан ал ан антидене жойылады немесе саны ғ азаяды да, организм вирусты инфекцияны о ай қ ң ж тырады. К п жа дайда бала а біріншілік герпестік ұқ ө ғ ғ инфекцияны ж уы аса к п бай алмайды, ал кейбір ң ұғ ө қ жа дайда біріншілік герпестік ауру дамиды. Жас ғ баланы ал аш ы айларында ауру те ауыр т рде ң ғ қ ө ү дамиды ж не к птеген кілегей абы ты а заларды ә ө қ қ ғ жара аттайды. Сирек жа дайда біріншілік герпеспен қ ғ ертеректе вирус а атынасы болма ан лкен адам қ қ ғ ү да ауруы м мкін. Біріншілік герпестен сауы аннан ү ққ кейін инфекция жасырын т рге ауысып, рт рлі ү ә ү зиянды ы палдарды серінен (денені суы а қ ң ә ң ққ шалды уы, т мау, ж йкелік к йзелістер, витаминдер ғ ұ ү ү тапшылы ы) жиі айталануы м мкін. ғ қ ү

арапайым герпес вирусы адам а ауру немесе Қ ғ вирустасымалдаушы адамнан тікелей жанасу ж не ауа-тамшылары ар ылы ж ады (герпестік ә қ ұғ вирус тасымалдаушыыларды сілекейінен ңвирус тасымалдаушыыларды сілекейінен ң де б лініп алын ан). ө ғ Ауыз ішінде герпестік инфекция екі т рде к рініс ү ө табады: — ауызды жедел герпестік абынуы немесе ң қ біріншілік герпес (острый герпетический стоматит или первичный герпес); — ауызды айталамалы герпестік абынуы ң қ қ немесе созылмалы айталамалы герпес қ (рецидивирующий герпетический стоматит или хронический рецидивирующий герпес).

Ауызды жедел герпестік абынуың қ Ауызды жедел герпестік абынуы (острый ң қ герпетический стоматит-stomatitis herpetica acuta). Ауруды ертеректе «ауызды ң Ауруды ертеректе «ауызды ң жедел афтозды абынуы» деп ата ан. қ ғжедел афтозды абынуы» деп ата ан. қ ғ Сыр ат адамны жалпы жа дайына ж не кілегей қ ң ғ ә абы ты жара ат а шырау айма ына қ қ ң қ қ ұ ғ байланысты ауруды ш д режесін (же іл, ң ү ә ңбайланысты ауруды ш д режесін (же іл, ң ү ә ң орташа, ауыр), патогенезіне байланысты 5 кезе ін – инкубациялы (инкубационный), ң қкезе ін – инкубациялы (инкубационный), ң қ продромалды (продромальный или қ катаральный), даму шы ы (разгара болезни или ң высыпаний), бетіні айтуы (угасания) ж не ң қ ә сауы у (выздороления или реконвалесценции) ғ кезе дерін ажыратады. ң

Клиникалы к рінісі. қ ө Инкубациялы кезе і 1-4 к нге қ ң ү созылады. Б л кезе герпестік вирус ж аннан ұ ң ұққ кейін басталады, организмге енген вирустар жа ын қ орналас ан лимфа т йіндеріне жетіп, к бейе қ ү ө бастайды. Сонды тан осы атал ан ж не қ ғ ә продромальды кезе дерде айма ты лимфа қ ң қ қ т йіндері л ая бастайды ж не ауырады. Ауру жедел ү ұ ғ ә басталады, ауырлы ына байланысты дене ызуы ғ қ 37-41° С к теріледі, организмні жалпылай уыттану ө ң белгілері бай алады — лсіздік, сал ыртты , қ ә ғ қбелгілері бай алады — лсіздік, сал ыртты , қ ә ғ қ дымк стік, бас ауруы, еттерді сыздауы, ло су ж не ә ң қ ә су, іші туі сия ты. Бала тынышсызданып, й ысы құ ө қ ұ қ ашады, тері т сі боз ылттанады, тама қ ү ғ қашады, тері т сі боз ылттанады, тама қ ү ғ қ абылдаудан бас тартады, емшек ембейді. Кейде қ жо ары температура серінен б лшы еттері ғ ә ұ қ тырысады, т нде желке еттері сіресіп алады ү қ (ригидность затылочных мышц).

Продромальды кезе де ауыз кілегей қ ң абы ында жайыла ызар ан оша тар пайда қ ғ қ ғ қ болып, ісіну, домбы у бай алады, балаларда ғ қ сонымен атар ызылиекті катаральды қ қ ң абынуы орын алады, кейде ызылиек жиегі қ қ эрозияланып кетуі де м мкін. Ересек балалар ү мен лкен адамдар ауыз ішіні ызып, к йіп, ү ң қ үмен лкен адамдар ауыз ішіні ызып, к йіп, ү ң қ ү сыздап ауыратынына, ышуына, сілекейді қ ңсыздап ауыратынына, ышуына, сілекейді қ ң к п б лінуіне ша ымданады. Кешікпей ішінде ө ө ғ м лдір с йы ты бар са к піршік ө ұ қ қ ұ қ ө б рткендер шы а бастайды ж не топтаса ө ғ ә орналасады, сандары да рт рлі болады. ә үорналасады, сандары да рт рлі болады. ә ү

Бірнеше са аттан кейін ғ б рткендер жарылып, орнында ө диаметрі 1-5 мм домала , сопа қ қдиаметрі 1-5 мм домала , сопа қ қ пішінді беті а шыл-с р т сті қ ұ ү ліетті а пен немесе сары-с р ө қ қ ұ фибринді а пен жабыл ан қ қ ғ эрозиялар пайда болады (сурет-1а, б). К птеген ө к піршіктерді бірігіп барып ө ң жарылуынан пайда бол ан ғ эрозиялар белгілі пішінсіз полигональды (к пб рышты) ө ұ болып келеді. К піршік ө б рткендер к біне та дайда, ө ө ңб рткендер к біне та дайда, ө ө ң тілді стінде, шында, ң ү ұтілді стінде, шында, ң ү ұ ызылиекте, ртта, ерін кілегей қ ұ абы ында орналасады. Ауыр қ ғ жа дайда еріндер жиегі мен ғ жа ын орналас ан тері қ қ айма тары да жара аттанады қ қайма тары да жара аттанадық қ -ce-ce. . Б ртпелер шы а бастасымен ө ғ дене ызуы т мендей бастайды, қ өдене ызуы т мендей бастайды, қ ө кейде олар бірнеше рет айталап қ шы уы м мкін. Осы ан ғ ү ғ байланысты дене ызуыны қ ңбайланысты дене ызуыны қ ң к терілуі де айталанады ж не ө қ ә б ртпелерді рт рлі даму ө ә ү сатысында бай ау а болады. қ ғ Сурет-1. а) б)

Пайда бол ан эрозия оша тары 5-7 к нде ғ қ ү жазыла бастайды ж не емдеу шараларын ә д рыс ж ргізсе, жазылуы жылдамдайды. ұ ү Продрамальды кезе де дамы ан ң ғ айма ты лимфаденит пен ызылиек қ қ қ абынуы ауруды барлы кезе інде, қ ңабынуы ауруды барлы кезе інде, қ ң тіптен эрозиялар жазыл аннан кейін де ғ 5-10 к н шамасында са талады. Ауруды ү қ ң 5-10 к н шамасында са талады. Ауруды ү қ ң орташа за ты ы 1-3 апта а созылады. ұ қ ғ ғ Ауруды ал аш ы кезе інде сілекейді ң ғ қ ң ңАуруды ал аш ы кезе інде сілекейді ң ғ қ ң ң реакциясы ыш ылданып (р. Н -5, 8-6, 4), қ қреакциясы ыш ылданып (р. Н -5, 8-6, 4), қ қ сауы а баста анда бейтараптана ғ ғ бастайды немесе лсіз сілтілік орта а ә ғ ауысады. Лизоцимні м лшері т мендеп, ң ө өауысады. Лизоцимні м лшері т мендеп, ң ө ө интерферон жойылады. Гистологиялы қинтерферон жойылады. Гистологиялы қ зерттеулер н тижесі герпестік к піршік ә ө б рткендерді тікенекті абат ішінде ө ң қ баллонды ж не вакуольді ә дегенерациялану, акантолиздену рдісіні ү ңдегенерациялану, акантолиздену рдісіні ү ң н тижесінде дамитынын д лелдеген. ә ән тижесінде дамитынын д лелдеген. ә ә Осы ан байланысты ауруды ал аш ы ғ ң ғ қ 2-3 к нінде жара ат оша ынан алын ан ү қ ғ ғ жа ынды-та бада к пядролы алып ғ ң ө клеткалар аны талады. Б л клеткалар а қ ұ ғ бояулы ж не лшемдік (диаметрі 30-120 қ ә ө мкм) к пт рлілік (полиморфизм) т н. ө ү әмкм) к пт рлілік (полиморфизм) т н. ө ү ә Клеткаларды ортасында бірнеше ң ядролардан (2-3 тен онша ты а дейін) қ ғ т ратын конгломерат орын алады , ұт ратын конгломерат орын алады , ұ ядрошы тар (нуклеолы) аны талмайды қ қ (( сурет-2 ). ). Сурет-

Сараптамалы диагностикасы Ауруды ал аш ы к ндерінде ж не айталану кезінде к піршік ң ғ қ ү ә қ ө б рткендер с йы ынан герпес вирусын б ліп алу а болады, ал ө ұ ғ ө ғ анда вирус а арсы антидене титры ауруды кезе іне сай қ қ қ ң ң жо арылай бастайды. ғжо арылай бастайды. ғ Ауызды жедел герпестік абынуын на тылау шін ң қ қ ү иммунофлюоресценциялы дістерді, антигенмен терішілік қ ә сынамаларды, серологиялы реакцияларды олдану а болады. қ қ ғ Ауруды сараптамалы диагностикасы к пт рлі жал ы ты ң ө ү қ қ эритемамен немесе ызармамен (сурет 3 а, б), д рілер қ ә серінен дамы ан абынулармен, бас а вирусты аурулармен ә ғ қ қ қ (белдеме теміреткі, аусыл), буллезді дерматоздармен, ауыз- ызылиекті ліеттеніп – жаралана абынуымен (Венсан қ ң ө қ гингивостоматиті) ж ргізіледі. ү

Сурет-3. К пт рлі жал ы ты эритема ( ызарма)ө ү қ қ қ. а)Т менгі ерінні ө ң кілегейлі абы ы мен кызылиектегі к піршіктер б) қ ғ ө Еріндерді кілегейлі ң абы ынада ы эрозиялар ж не еріндер жиегіндегі абы шалар қ ғ ғ ә қ қабы ынада ы эрозиялар ж не еріндер жиегіндегі абы шаларқ ғ ғ ә қ қ а)а) б)б)

Емі: Ауызды жедел герпестік абынуын емдеу оны ауырлы ына байланысты ң қ ң ғ этиотропты , патогенездік, симптоматикалы , жалпылай ж не жергілікті қ қ ә кешенді шаралардан т рады. ұ Жалпылай емдеу: 1) Вирус а арсы д рілерді (та дай отырып) ал аш ы к ндері қ қ ә ң ғ қ ү та айындайды: бонафтон 0, 1г к ніне 3-4 рет 5 к н абылда ан со , 1-2 к н ғ ү ү қ ғ ң ү зіліс жасап, айта абылдайды (емдеу за ты ы 2-3 курс); ацикловир ү қ қ ұ қ ғ (зовиракс, виролекс) 0, 2 г к ніне 5 рет 5 к н абылдайды. Балалар а д ріні ү ү қ ғ ә ң(зовиракс, виролекс) 0, 2 г к ніне 5 рет 5 к н абылдайды. Балалар а д ріні ү ү қ ғ ә ң жарты м лшерін береді; неовир – к к етке ш к нде бір рет салынады, ө ө ү үжарты м лшерін береді; неовир – к к етке ш к нде бір рет салынады, ө ө ү ү емдеу курсы 5 инъекциядан т рады, ДНК (дезоксирибонуклеиназа) 10-25 ұ мг. натрий хлоридіні изотониялы ертіндісіне ерітіп, к нара к кетке салады, ң қ ү өмг. натрий хлоридіні изотониялы ертіндісіне ерітіп, к нара к кетке салады, ң қ ү ө емдеу курсы 6-10 инъекциядан т рады; ұ 2) Ауыру сезімін ж не дене ызуын басатын д рілерді (парацетамол, ә қ ә 2) Ауыру сезімін ж не дене ызуын басатын д рілерді (парацетамол, ә қ ә панадол, амидопирин, аспирин) ауруды жасына с йкес та айындайды. ң ә ғ 3) Гистаминге арсы д рілер: супрастин, фенкарол, тавегил, антигистамин, қ ә 3) Гистаминге арсы д рілер: супрастин, фенкарол, тавегил, антигистамин, қ ә алсет, ломилан, траксил, диазолин, димедрол, кларитин 4) Витаминдер жекелей немесе жиынты т рінде: аскорутин 0, 05 к ніне 3-4 қ ү ү рет, аскорбин ыш ылы 0, 05 к ніне 2-3 рет; поливит, ундевит, дуовит, қ қ үрет, аскорбин ыш ылы 0, 05 к ніне 2-3 рет; поливит, ундевит, дуовит, қ қ ү триовит, олиговит ж не б. , организмні реактивтігін к теру шін лизоцим ә ң ө ү та айындайды – 150 мг т улігіне 2-3 рет 7-9 к н, фузобактериялармен ғ ә ү ас ыну аупі бол ан жа дайда метронидазол та айындайды. Сілтілі қ қ ғ ғ ғ минералды суды, шайды к бірек ішіп, жаралы оша тарды аса ө қ тітіркендірмейтін ж мса ж не с йы та амдар абылдау немесе жегізу ұ қ ә ұ қ ғ қ туралы а ыл-ке ес беріледі. қ ң

Жергілікті емдеу. 1. Ауыру сезімін басу – анестетиктер ертінділерімен (1% тримекаин, 1-2% пиромекаин, 1-2% лидокаин ертінділері) жара ат оша ына бастырма ою немесе аэрозолды қ ғ қ қ препараттарды ( «Лидокаин» -эорозоль, «Лидестин» ж не «Xylostesin» аэрозольдар) ә олданып уа ытша жансыздандыру. қ қ 2. Антисептиктер ж не ферменттермен деу ( деуді рбір 3-4 са атта бір м рте ә өң өң ә ғ ә ж ргізген ж н). Антисептиктерден сутегіні ас ын тоты ыны 0, 25-0, 5% хлораминні ү ө ң қ ғ ң ңж ргізген ж н). Антисептиктерден сутегіні ас ын тоты ыны 0, 25-0, 5% хлораминні ү ө ң қ ғ ң ң 0, 25%, этонийді 0, 5%, госсиполды 0, 1%, хлоргексидинні 0, 06% ертінділерін, ң ң ң 0, 25%, этонийді 0, 5%, госсиполды 0, 1%, хлоргексидинні 0, 06% ертінділерін, ң ң ң ферменттерден дезоксирибонуклеазаны 0, 2%, лизоамидазаны 1%, трипсин, ң ңферменттерден дезоксирибонуклеазаны 0, 2%, лизоамидазаны 1%, трипсин, ң ң химотрипсинні 1% ертінділерін олдан ан тиімді. ң қ ғ 3. Ал аш ы к ндері (3-4 к н дайы) тазалан ан ж не делген жара ат оша тарына ғ қ ү ү ұ ғ ә өң қ қ вирус а арсы д рілерден (ертінділерден немесе жа палардан) аппликат ой ан қ қ ә қ қ ғ жа сы н тиже береді. Олар — 1% бонафтон, 5% ацикловир, 0, 5% флореналь, 3% қ ә госсипол, 2-5% алпизарин, 3% мегасин, 1-5% хелепин немесе хедилеспин, 50% интерферон жа палары. қинтерферон жа палары. қ 4. абыну а арсы жа палар мен гельдерді де (бутадион жа пасы, мундизаль гелі, Қ ғ қ қ қ 4. абыну а арсы жа палар мен гельдерді де (бутадион жа пасы, мундизаль гелі, Қ ғ қ қ қ пиралвекс) пайдалану а болады. ғ 5. Эрозия оша тарыны тез жазылуын амтамасыз ететін д рілік заттарды – А қ ң қ ә витаминні майлы ертіндісі, 0, 2% тезан линименті, итм рын ж не шыр ана майлары, ң ұ ә ғ қвитаминні майлы ертіндісі, 0, 2% тезан линименті, итм рын ж не шыр ана майлары, ң ұ ә ғ қ каротолин, актовегин ж не солкосерил жа палары, денталды адгезивті пастаны, ә қкаротолин, актовегин ж не солкосерил жа палары, денталды адгезивті пастаны, ә қ «Ливиан» , «Спедиан» , «Олазоль» , «Гипозоль» сия ты аэрозолды препараттарды қ қ олданады. қ 6. Ерін жиектеріндегі, тері бетіндегі б рткендерді бриллиант жасылыны 1-2% спирттегі ө ң ертіндісімен, фукарцинмен, вирус а арсы жа палармен дейді. қ қ қ өң Ауруды диагнозы дер кезінде аны талып, емдеу шаралары д рыс ж ргізілсе, сыр ат ң қ ұ ү қ адам 1-2 аптада ішінде сауы ып кетеді. Ал емі д рыс ж ргізілмеген жа дайда ауру ғ ұ ү ғ созылмалы айталамалы т ріне ауысады. қ ү Ауруды алдын алу. Ауызды жедел герпестік абынуы ж палы ауру бол анды тан, ң ң қ ұқ ғ қАуруды алдын алу. Ауызды жедел герпестік абынуы ж палы ауру бол анды тан, ң ң қ ұқ ғ қ сыр ат адамды о ашаландыр ан ж н. Т рмыста ажетті заттарын (с ртінетін с лгілер, қ ң ғ ө ұ қ ү үсыр ат адамды о ашаландыр ан ж н. Т рмыста ажетті заттарын (с ртінетін с лгілер, қ ң ғ ө ұ қ ү ү ыдыс-ая тар) арнаулы деуден ткізіп, зі жеке пайдалан ан тиімді болады. қ өң ө ө ғ

Созылмалы айталама герпесқ Созылмалы айталама герпес (хронический қ рецидивирующий герпес) жиі орын алатын эндогендік (жасырын) инфекция, к бінесе герпес ө немесе арапайым шы вирусы бірінші рет ж ып, қ ұғнемесе арапайым шы вирусы бірінші рет ж ып, қ ұғ ауызды жедел герпестік абынуымен ауыр ан ң қ ғ адамдар арасында кездеседі. Организмде арапайым шы вирусы мір бойы қ ұ қ ө са талып алады. Ауруды айталануы иммунды қ қ ң қ қса талып алады. Ауруды айталануы иммунды қ қ ң қ қ жауапты (реакцияны ) б л вирусты антигендік ң ң ұ ң рылымына толы анды болмауыны н тижесі. құ ққ ң ә Иммунитетті нашарлауы рт рлі ж палы ң ә ү ұқ аурулар (т мау, жо ар ы тыныс жолдары жедел ұ ғ ғ инфекциясы) кезінде, суы а жалды у, ж йкелік ққ ғ ү к йзелістер, дисменорея жа дайында орын алады. ү ғк йзелістер, дисменорея жа дайында орын алады. ү ғ Еріндер жиегінде вирусты б рткендер к н қ ө ү с улесіні серінен еріндер р ап, са тіліктер ә ң ә құ ғ ұ қ пайда болуы н тижесінде шы уы м мкін. ә ғ ү

айталамалы шы теріні жиі Қ ұ қ жара аттайды. Ерін герпесі қ (лабиальный герпес) кезінде б рткендер еріндер жиегімен ө атар рт рлі айма та ы тері қ ә ү қ ғ бетіне ( олдар мен ая тарды , қ қ ңбетіне ( олдар мен ая тарды , қ қ ң белді ) шы ады (сурет-4 а, б). ң ғбелді ) шы ады (сурет-4 а, б). ң ғ Б л кезде б рткендер белгілі бір ұ ө айма та орын тебуі м мкін қ ү немесе бір жерден екінші жерге к ше отырып орналасуы м мкін. ө үк ше отырып орналасуы м мкін. ө ү айталамалы шы кезінде Қ ұ қ б рткендер к зді конъюктивасы ө ө ң мен к з алмасыны м йізді ө ң ү абы ына да шы уы м мкін. қ ғ ғ үабы ына да шы уы м мкін. қ ғ ғ ү Б рткендер шы уы ө ғ алдында дене ызуы аздап қ к теріліп, алтырау ж не ө қ ә организмні же іл уыттану ң ң белгісі білінуі м мкін. үбелгісі білінуі м мкін. ү Б рткендер шы атын тері ж не ө ғ ә кілегейлі абы айма ында қ қ ғ алдын-ала ышу, ысып к ю, қ үалдын-ала ышу, ысып к ю, қ ү сыздап ауыру, ызарып домбы у қ ғ сия ты белгілер білінеді. қ Сурет-4 а) б)

айталамалы герпеске т н классикалы б рткендер Қ ә қ ө ызар ан ж не домбы ан негізде топтаса орналас ан қ ғ ә ққ қ диаметрі 2-5 мм са к піршік б рткендер. Ал аш ы ұ қ ө ө ғ қ к ндері к піршік б рткендерді ішіндегі с йы м лдір ү ө ө ң ұ қ ө болады ж не біртіндеп к гірттеніп оюланады. ә үң қболады ж не біртіндеп к гірттеніп оюланады. ә үң қ Бірнеше са аттан немесе 1-2 т уліктен со ғ ә ңБірнеше са аттан немесе 1-2 т уліктен со ғ ә ң б рткендер жарылып, рт рлі к лемді эрозиялы ө ә ү ө оша тар а айналады. қ ғ Кейде са к піршік б рткендер бір-бірімен ұ қ ө ө осылып, к пкамералы (к п уысты) жазы к лбіреуік қ ө ө қ қ ү б рткен рылады ж не жарыл ан кезде біраз ө құ ә ғ к лемді к пб рышты эрозиялы оша пайда болады. ө ө ұ қк лемді к пб рышты эрозиялы оша пайда болады. ө ө ұ қ Еріндер жиегіндегі ж не терідегі б рткендерді ә ө ңЕріндер жиегіндегі ж не терідегі б рткендерді ә ө ң с йы ы 3-4 к ннен кейін кеуіп борпылда тау сары ұ ғ ү қ т сті абы ша а айналады. абы шалар кейде ү қ қ ғ Қ қ ызыл- о ыр т сті ( ан араласуы н тижесінде) қ қ ң ү қ ә немесе сары-жасыл т сті (ірі ді жал ы пайда болса) ү ң қ қ болуы м мкін. ү

Б рткендерді саны к п бол ан жа дайда айма ты лимфа ө ң ө ғ ғ қ қ т йіндері л аюы м мкін. Біртіндеп эрозиялы оша тар жазылып, ү ұ ғ ү қт йіндері л аюы м мкін. Біртіндеп эрозиялы оша тар жазылып, ү ұ ғ ү қ абы шалар т седі де 7-10 т улікте нау ас сауы а бастайды. қ қ ү ә қ ғ Кейде эрозиялы оша тар жаралы оша тар а айналып, жазылуы қ қ ғ за а созылуы м мкін. Б л жа дай ауру а д рыс ем ұ ққ ү ұ ғ ғ ұ ж ргізілмей, б рткендер к птеген жылдар шы ып, мазала ан ү ө ө ғ ғ жа дайда бай алады. ғ қ айталамалы герпес кезінде деттегі к піршік Қ ә ө б рткендермен атар атипиялы б рткендер де орын алады. ө қ қ өб рткендермен атар атипиялы б рткендер де орын алады. ө қ қ ө алы да ан тері айма ында да ты-папулезді б рткенде шы уы Қ ң ғ ғ қ ө ғ м мкін (ауруды абортивті т рі). Ал теріасты майлы абат жа сы ү ң ү қ қ дамы ан айма тарда (еріндер, екі рт айма тары) ауруды ғ қ ұ қ ңдамы ан айма тарда (еріндер, екі рт айма тары) ауруды ғ қ ұ қ ң домбы ан т рі бай алады. Б л кезде б рткендер шы ан ққ ү қ ұ ө ққдомбы ан т рі бай алады. Б л кезде б рткендер шы ан ққ ү қ ұ ө ққ айма атты домбы ып ызаруы н тижесінде бет пішіні атты қ қ ғ қ ә қ б зылады ж не к піршік б рткендерді аны тау иын а со ады ұ ә ө ө қ қ ғ ғ (сурет). Ауыз ішінде созылмалы айталамалы герпес кезінде қ б рткендер к бінесе м йізгектенетін эпителиймен жабыл ан ө ө ү ғ айма тар а ( атты та дай, бекіген ызылиек, тілді сті) қ ғ қ ң үайма тар а ( атты та дай, бекіген ызылиек, тілді сті) қ ғ қ ң ү шы ады. ғ

Сараптамалы диагностикасы, диагнозды на тылауқ айталамалы герпесті (ауызды айталама герпесті абынуын белдеме Қ ң қ қ теміреткіден, екіншілік мерез папулаларынан (Сурет-5 )) , ауызды ң , ауызды ң айталама афталы абынуынан (Сурет-6), желшешектен) ажырата білу қ қ керек. Сурет-5. Тілді стіндегі ң ү екіншілік мерез папулалары

Сурет-6. Ауызды айталанба ң қ афталы абынуы. қафталы абынуы. қ Жо ар ы ерінні кілегейлі ғ ғ ң абы ында ы афталар. қ ғ ғабы ында ы афталар. қ ғ ғ

Ауруды диагнозын на тылау шін экспресс діс немесе ң қ ү ә жары танатын антиденелерді аны тау дісі метод қ қ әжары танатын антиденелерді аны тау дісі метод қ қ ә (флюоресцирующих антител- МФА) олданады. Б л кезде қ ұ спецификалы жары тануды кілегей абы та ы немесе терідегі қ қ қ қ ғ жара ат оша ынан алын ан ырмада аны тау а болады. қ ғ ғ қ қ ғ арапайым герпес вирусы антигеніне рыл ан Қ құ ғ антиденелерді (Jg. M, Jg. Y) серологиялы зерттеулерді к мегімен қ ң ө аны тау а болады. Антиденелер титріні 4 рет немесе одан да қ ғ ң арты жо арылауы біріншілік герпестік инфекция а т н. қ ғ ғ әарты жо арылауы біріншілік герпестік инфекция а т н. қ ғ ғ ә Вирустар серінен згерген эпителий клеткаларын аны тау ә ө қ шін цитологиялы діс олданылады. Жабынды эпителийді ү қ ә қ ңшін цитологиялы діс олданылады. Жабынды эпителийді ү қ ә қ ң тікенекті абатында баллонды дегенерациялану н тижесінде қ ә клеткаішілік осылма (включения) бар к пядролы алып клеткалар қ ө пайда болады ж не олар ауруды ал аш ы бірінші к ндерінде ә ң ғ қ ү аны талады. Сонымен атар д ние ж зінде арапайым герпесті қ қ ү ү қ молекулярлы де гейде аны тау шін коммерциялы ДНК-с гі қ ң қ ү қ үң (ДНК-зонд) растырыл ан. құ ғ(ДНК-зонд) растырыл ан. құ ғ

К птеген жылдар арапайым айталама герпестен ауыр ан ө қ қ ғ адамдарды диспансерлік ба ылау н тижесінде к птеген қ ә ө ызы тыратын м ліметтер алынды. Ауызды айталама қ қ ә ң қ герпестік абынуы бар нау астарда ауру ал аш ы жылдары қ қ ғ қ бірлі-жарымды к піршік б рткенсіз эрозия оша тарыны ө ө қ ңбірлі-жарымды к піршік б рткенсіз эрозия оша тарыны ө ө қ ң (диаметрлері 2-7 мм) жылына 3-4 рет шы уынан бастал ан ғ ғ ж не 3-5 т улік арасында тез жазылып отыр ан. Осы ан ә ә ғ ғ байланысты к п м н берілмеген ж не еш андай ем (ауыздарын ө ә ә қ т з, ас содасы ертінділерімен, ш п т нбаларымен шай аудан ұ ө ұ қ бас а) ж ргізілмеген. Уа ыт ткен сайын герпесті айталануы қ ү қ ө ң қ жиілеп, шы атын б рткендерді де саны к бейе баста ан. ғ ө ң ө ғжиілеп, шы атын б рткендерді де саны к бейе баста ан. ғ ө ң ө ғ Кейбір нау астарда б рткендер шы ар алдында дене ызуы қ ө ғ қ рт рлі де гейде (37°-38°С дейін) к терілген ж не б л жа дай ә ү ң ө ә ұ ғ к ктем айлары кезінде (наурыз ж не с уір) денені суы шалуы ө ә ә қ н тижесінде жиі дамы ан. Кейбір нау астарда эрозиялы ә ғ қ оша тар о ай тере деп, за жазылмайтын жаралар а қ ң ң ұ қ ғ айнал ан. ғ

Ба ылауда бол ан 121 нау ас а иммунологиялы қ ғ қ қ қ цитологиялы зерттеулер ж ргізуді н тижесінде, қ ү ң әцитологиялы зерттеулер ж ргізуді н тижесінде, қ ү ң ә т мендегі жа дайлар аны талды. Созылмалы ө ғ қ айталама герпес организмні созылмалы уыттануын қ ң ж не сенсибилизациялануын туындатады, осыны ә ңж не сенсибилизациялануын туындатады, осыны ә ң н тижесінде гуморальды ж не клеткалы тізбегінде ә қ ә қ ауыт у бар иммунитет жетіспеушілік белгілері қ дамиды. Б л жа дайда жара ат оша тарында ы ұ ғ қ қ ғ б рткендерді туындауы тіндерді аллергиялы ө ң ң қб рткендерді туындауы тіндерді аллергиялы ө ң ң қ жара аттану типтеріне байланысты болады. қ

айталама герпеспен рт рлі за ты пен ауыр ан Қ ә ү ұ қ қ ғ нау астар а ж ргізілген цитологиялы зерттеулерді қ ғ ү қ ңнау астар а ж ргізілген цитологиялы зерттеулерді қ ғ ү қ ң н тижесіне с йене отырып, ауруды ш т рін ә ү ң ү ү ажыратты (Мезгілбаева Д. М. , Ба баев Б. Б. , 1999). қ қ 1) Экссудативті т рі, даму патогенезінде вирус уыттарына ү дамы ан реагіндік типті аллергиялы реакция орын алады ж не ғ қ ә б лінген биологиялы белсенді заттар (гистамин, кининдер) ө қ серінен са антамырларыны ткізгіштігі жо арылап са ә ұ қ қ ң ө ғ ұ қсерінен са антамырларыны ткізгіштігі жо арылап са ә ұ қ қ ң ө ғ ұ қ к біршік б рткендер, к пкамералы к лбіреуіктер дамиды, ө ө ө үк біршік б рткендер, к пкамералы к лбіреуіктер дамиды, ө ө ө ү тіндерде атты домбы ып ісіну орын алады. Б л типтік реакция қ ғ ұ ауруды ал аш ы жылдарда ы айталама кезе дерінде орын ң ғ қ ғ қ ң алады. 2) Некроздаушы т рі даму патогенезінде вирусты оша а ү ққ антиденелер мен сенсибилизациялан ан лимфоциттерді сері ғ ң ә н тижесінде вирус стаушы (вирус содержащие) эпителий ә ұ клеткалары лизистенуге шырап, рт рлі к лемді (н ктелі ұ ә ү ө ү оша тан бастап диаметрі 3-10 мм дейін) а шыл т сті қ қ ү некроздану ліеттену оша тары пайда болады. Ауруды б л ө қ ң ұ т рі айталама герпес біраз жылдар (2-5 жыл) мазалап ж рген ү қ ү нау астарда кездеседі. қ

3)Жаралы-инфильтративті т рі, патогенезінде вирусты ү қ антигенге баяу дамы ан аллергиялы реакция орын алады ғ қ ж не антиденелер р лін сенсибилизациялан ан Т-лимфоциттер ә ө ғ ат арады. Ж не ауруды некроздаушы т ріні ас ынуы деп те қ ә ң ү ң қ санау а болады. ліеттенген оша айма ында лимфоциттерден ғ Ө қ ғ т ратын алы ж не к лемді инфильтраттану оша ы рылуы ұ қ ң ә ө ғ құ серінен к п замай трофикасы ( оректенуі) б зыл ан тіндерде ә ө ұ қ ұ ғ ліеттену рдісі кілегей абатты эпителий асты атарына ө ү қ ң қ ауысып, тере жаралар пайда болады. Жараларды пішіні ң ң рт рлі, жиектері тегіс емес, су шай ан жар аба ты (жырыл ан ә ү ғ қ қ ғ зен жа асын) еске т сіреді. Инфильтраттануы серінен ө ғ ү ә жараларды табаны мен жиектері аттылау болады ж не атты ң қ ә қ ауырып мазалайды. Ауруды б л т рі сиректеу ж не ауру за ң ұ ү ә ұ қауырып мазалайды. Ауруды б л т рі сиректеу ж не ауру за ң ұ ү ә ұ қ жылдар (5 жылдан арты ) ме деген, экологиялы згерістерге қ ң қ ө шыра ан айма тар т р ындары арасында кездеседі. Со ы ұ ғ қ ұ ғ ңғ кездері жас спірім мектеп о ушылар (13-15 жаста ы) арасында ө қ ғ Алматы аласы т р ындарында да орын ала бастайды. қ ұ ғ

арапайым айталамалы герпес ( шы ) оша тары ауыз ішінде орын алса, Қ қ ұ қ қ ауызды созылмалы айталама герпесті абынуы (хронический ң қ қауызды созылмалы айталама герпесті абынуы (хронический ң қ қ рецидивирующий герпетический стоматит), еріндер жиегінде орналасса ерін герпесі (герпес губ) немесе арапайым шы , таза теріні жара аттаса к піршікті қ ұ қ қ ө теміреткі (пузырьковый лишай) деп аталады. К піршікті теміреткі кезінде теріге ө к бінесе б рткендер шы ып, абы шалар а айналып барып жазылады ө ө ғ қ қ ғ (реагиндік типті аллергиялы жара аттану). қ қ(реагиндік типті аллергиялы жара аттану). қ қ Ауызды айталама герпесті абынуыны ауру а ымыны ерекшелігіне ң қ қ ң ғ ң арай ш т рлі ауырлы ын: же іл, орташа ж не ауыр а ымды ажырату а қ ү ү ғ ң ә ғ ғ болады. Же іл а ымды т рінде б рткендер бірлі-екілі шы ып, тез жазылады ж не ң ғ ү ө ғ ә нау асты жалпы жа дайы згермейді, айталануы сирек (жылына 3-4 рет қ ң ғ ө қ ана). қана). қ Орташа а ымды т рінде 5-10 тал б рткендер ауызды рт рлі айма ына ғ ү ө ң ә ү ғ шы ады, дене ызуы аздап (37°-37, 8°С) к теріледі, азда ан уыттану белгілері ғ қ ө ғ ( лсіздік, бас ауруы) б лінеді, айталануы жиілейді (айына бірнеше рет шы ып ә ө қ ғ т рады). ұ Ауыр т рінде б рткендер саны к п ж не те са (диаметрлері 1-3 мм) ү ө ө ә ө ұ қ (15-30 дейін), дене ызуы жо арылайды (37, 5°-38, 5°С), жалпы жа дайы згереді: қ ғ ғ ө(15-30 дейін), дене ызуы жо арылайды (37, 5°-38, 5°С), жалпы жа дайы згереді: қ ғ ғ ө лсіздену, алтырау, бас ауруы, кейде с ысы келу, ас а т бет болмау сия ты ә қ құ қ қ ә қ белгілер бай алады. Ауызда ы атты ауыратын к птеген эрозиялы-жаралы қ ғ қ ө б рткендер ас абылдауды иындатып, нау асты одан рі лсіретеді. ө қ қ қ ә ә Ауруды ауыр т рінде ш типті аллергиялы жара аттану негізінде ң ү ү қ қ дамы ан б рткендер орын алады ж не толассыз шы ып отырады, жазылуы ғ ө ә ғ за а созылады. ұ ққ Ауызды айталама герпестік абынуын белдеме теміреткіден, екіншілік ң қ қ мерез папулаларынан (беттері эрозиялан ан), к пт рлі жал ы ты эритемадан, ғ ө ү қ қмерез папулаларынан (беттері эрозиялан ан), к пт рлі жал ы ты эритемадан, ғ ө ү қ қ рт рлі жаралы оша тардан (мерез, туберкулез, обыр) ажырату керек. ә ү қ

ЕміЕмі Ауруды жалпылай емдеу патогенездік этиотропты емдеуді арастырады. Ол қ қ шін десенсибилизациялаушы (супрастин, тавегил, пипольпен, зиртек, ), үшін десенсибилизациялаушы (супрастин, тавегил, пипольпен, зиртек, ), ү гипосенсибилизациялаушы (натрий тиосульфаты, кальций глюконаты) д рілер, әгипосенсибилизациялаушы (натрий тиосульфаты, кальций глюконаты) д рілер, ә ал жаралы-инфильтративті т рінде кортикостероидты препараттарды ү (преднизолон, дексаметазон) арнаулы схемамен та айындайды. Жалпылай ғ иммунитетті к теру шін витаминдер жиынты ын (Гинтон, Геримакс, Витрум), ө ү ғиммунитетті к теру шін витаминдер жиынты ын (Гинтон, Геримакс, Витрум), ө ү ғ Прадент, Иммунал, натрий нуклеинаты, иммунорм, жергілікті иммунитетті жо арылату шін имудон, трахсикан та айындайды. Ауруды экссудативті ғ ү ғ ң т рінде аскорутин, «С» витаминіні жо ары м лшерін (200-300 мг) ү ң ғ ө та айында ан да тиімді. ғ ғта айында ан да тиімді. ғ ғ Жергілікті емі ауыз ішіндегі жара ат оша тарын уа ытша қ қ қ жансыздандырып, антисептикалы деуді, абыну, домбы у рдістерін жоюды қ өң қ ғ ү (бутадион жа пасы, глюкокортикоидты жа палар), а аулы оша тарды қ қ ң(бутадион жа пасы, глюкокортикоидты жа палар), а аулы оша тарды қ қ ң жазылуын жеделдететін шараларды (вирус а арсы жа палар, метилурацил қ қ қ жа пасы, кератопластиктерден бастырма ою) арастырады. Патогенездік қ қ қ емдеу курсы бітіп, а аулы оша тар жазыл аннан кейін (ремиссиялану кезе і) қ қ ғ ң вирус а арсы иммунитет к теретін д рілерді (неовир, циклоферон) арнаулы қ қ ө ә ж йемен б лшы етке енгізеді. ү ұ қ Физиотерапиялы емдеу дістерінен ультра к лгін с улені (ИГНЛ) қ ә ү ә олданып емдеуге болады. қ Жо арыда атал ан емдеу курсы жа сы н тиже берген жа дайды зінде ғ ғ қ ә ғ ң ө де ауруды айталануыны алдын алу шін рбір ш айда вирус а арсы ң қ ң ү ә ү қ қ жалпылай иммунитетті к теруге арнал ан д рілермен емдеу курсын ж ргізіп ө ғ ә ү т рады (бір жыл а кейде екі жыл а дейін). ұ ғ ғт рады (бір жыл а кейде екі жыл а дейін). ұ ғ ғ

Белдеме теміреткі немесе белдеме герпес (опоясывающий лишай, опоясывающий герпес – herpes zoster) нейтротропты ДНК- рамды герпес құ вирустары атарына жататын, антигендік қ рамы жа ынан ж не бас а асиеттерімен құ ғ ә қ қ «жел шешек» вирусына сас немесе ұқ туыстас солтектес вирус (Varicella Zoster) туындататын ауру. Ауруды дамуы бала ң кезінде «жел шешекпен» ауыр ан ж не ауру ғ ә оздыр ыш вирус латентті жа дайда мір қ ғ ғ ө с ріп, зіне олайлы кездерде баск теріп, ү ө қ өс ріп, зіне олайлы кездерде баск теріп, ү ө қ ө белсенділігін жо арылатуымен байланысты ғбелсенділігін жо арылатуымен байланыстығ

Ауруды инкубациялы кезе і 7-8 т улікке ң қ ң ә созылады да, жедел а ыммен басталады ғ ж не жара аттан ан нерв тарма тары ә қ ғ қ бойымен таралатын стамалы атты ауыру ұ қ сезімі, ысып-к ю, жара аттан ан нервтену ү қ ғ айма ында ы парестезиялы белгілер атты ғ ғ қ қ мазалайды. Нау асты жалпы жа дайы қ ң ғ згеруі негізінде (басты ауруы, лсіздік ас а ө ң ә қ т бетті болмауы, й ыны ашуы, дене ә ң ұ қ ң қ ызуыны 37-39°С аралы ында к терілуі) қ ң ғ ө жара аттан ан нервпен нервтену айма ында қ ғ ғ атты ызарып, ісінген тері мен кілегей қ қ абы бетінде топтаса т зулер ра қ қ ү құ орналас ан к піршік б рткендер пайда қ ө ө болады (сурет. 5 а). Бет-жа с йегі қ ү айма ында к бінесе штік ж не бет ғ ө ү ә нервілері тарма тары жара аттанады. Ауыз қ қ кілегей абы ы жара аттан ан кезде қ ғ қ ғ б рткендер штік нервті екінші ж не шінші ө ү ң ә ү тарма тары бойында орналасады (сурет 5 қ б). Б рткендер к бінесе жабынды эпителий ө ө ішінде дамиды, о ай жарылып, рт рлі ң ә ү к лемді ж не пішінді, бір-бірімен осылу а ө ә қ ғ дайын эрозиялы оша тар а айналады ж не қ ғ ә беттері сары-с р т сті ліетті-фибринді ұ ү ө а пен жабылады, атты ауырып қ қ қ мазалайды. Сурет-7. Белдеме теміреткі а) ртты кілегейлі абы ында ы ұ ң қ ғ ғ тарма танып орналас ан к піршіктер қ қ өтарма танып орналас ан к піршіктерқ қ ө б) ерінні ызыл жиегі мен иек терісіндегі ң қб) ерінні ызыл жиегі мен иек терісіндегің қ к піршіктер, беттері абырша тармен ө қ қ жабыл ан эрозиялы оша тар. ғ қа)а) б)б)

К піршік б рткендерді с йы ы ал аш ы кезде т ссіз ө ө ң ұ ғ ғ қ ү м лдір болып, біртіндеп к гірттенеді немесе ө үң геморрагиялы ж не ірі ді жал ы а айналады. қ ә ң қ ққгеморрагиялы ж не ірі ді жал ы а айналады. қ ә ң қ ққ Б рткендер бет айма ыны белгілі бір жа ын ө ғ ң ғ жара аттап, асимметриялы пен орналасады. қ қ Тері бетінде к піршік б рткендер кеуіп, ө өТері бетінде к піршік б рткендер кеуіп, ө ө абы шалар а айналады, жара ат оша ы жазылып қ қ ғ қ ғ абы шалар т скеннен кейін орнында пигменттену қ қ ү оша ы к пке дейін са талады. ғ ө қ К піршік б рткендерді серозды экссудаты к п ө ө ң ө кешікпей геморрагиялы с йы а ауысуы (ауруды қ ұ ққ ңкешікпей геморрагиялы с йы а ауысуы (ауруды қ ұ ққ ң гемморагиялы т рі) немесе ірі ді с йы а (ауруды қ ү ң ұ ққ ңгемморагиялы т рі) немесе ірі ді с йы а (ауруды қ ү ң ұ ққ ң гангренозды т рі) ауысу а м мкін. М ндай ү ғ ү ұ жа дайлар к біне бойында к рделі ілеспелі аурулары ғ ө ү (лимфогранулематоз, лимфолейкоз, атерлі ісіктер, қ(лимфогранулематоз, лимфолейкоз, атерлі ісіктер, қ АИТВ-инфекциясы, ант диабеті, гипертония) қ нау астар а орын алады. қ ғ

Белдеме герпесті а ымы штік нервті абынуымен, ң ғ ү ң қ нервалгиясымен, штік ж не бет нервілеріні жартылай ү ә ң салдануымен, гиперестезиялы , парастезиялы белгілерімен қ қ есту абілетіні т мендеуімен, ми ж не ми абы ыны қ ң ө ә қ ғ ңесту абілетіні т мендеуімен, ми ж не ми абы ыны қ ң ө ә қ ғ ң абынуымен (менингит ж не менингоэнцефалит) ас ынуы қ ә қ м мкін ж не неврологиялы згерістер за а созылуы м мкін. ү ә қ ө ұ ққ ү Ауру кез-келген жаста ы адамдарда кездеседі ж не оын ғ ә ңАуру кез-келген жаста ы адамдарда кездеседі ж не оын ғ ә ң дамуына рт рлі жа дайларда (ж палы аурулар, к йзелістер, ә ү ғ ұқ үдамуына рт рлі жа дайларда (ж палы аурулар, к йзелістер, ә ү ғ ұқ ү суы а шалды у, созылмалы шаршау) иммунитетті ққ ғ ңсуы а шалды у, созылмалы шаршау) иммунитетті ққ ғ ң т мендеут йткіл болады. Ауруды за ты ы 2-4 апта а ө ү ң ұ қ ғ ғ созылады. Белдеме теміреткімен бір рет ауыр ан адамда ауруды ғ ңБелдеме теміреткімен бір рет ауыр ан адамда ауруды ғ ң айталану кезе дері болмайды. Егер айталан ан болса, қ ң қ ғайталану кезе дері болмайды. Егер айталан ан болса, қ ң қ ғ нау асты иммунитет жетіспеушілік себептерін аны тау шін, қ ң қ үнау асты иммунитет жетіспеушілік себептерін аны тау шін, қ ң қ ү толы тексеру керек. қтолы тексеру керек. қ Ауруды ал аш ы к ндері ауыз кілегей абы ында ы эрозиялы ң ғ қ ү қ ғ ғ оша тардан алын ан жа ынды-та бада к пядролы алып қ ғ ғ ң ө клеткалар аны талады. . қ

Сараптамалы диагностикасы Белдеме теміреткіні штік нерв невралгиясынан ү (б рткендер шы ан а дейін), арапайым герпестен ө ққ ғ қ (ауызды жедел ж не созылмалы герпестік ң ә абынуларынан), ауызды аллергиялы абынуынан қ ң қ қ тері жара аттан ан кезде – тілмеден (рожистое қ ғ воспаление) ж не экземадан ажырату керек. ә Белдеме теміреткіні (герпесті) аны тау а те қ ғ ө ма ызды ерекшелік – жара аттану айма ыны ң қ ғ ңма ызды ерекшелік – жара аттану айма ыны ң қ ғ ң біржа тылы ы, атты ауыру сезіміні мазалауы ж не қ ғ қ ң ә оны нерв сегменттері бойымен таралуы. ң Ауруды диагнозын толы на тылау шін осал ы ң қ қ ү қ қ зерттеу дістерін вирусологиялы (вирусты к піршік ә қ ө б рткендерден, омырт а с йы тарынан, аннан б ліп ө қ ұ қ қ ө алу), цитологиялы , анны жалпылай рамын қ қ ң құ зерттеулер ж ргізеді. ү

ЕміЕмі Ауруды емдеуді негізгі ма саты – ауыру сезімін басу, ң қ к піршік б рткендерді шы уын тежеу, ауруды ө ө ң ғ ңк піршік б рткендерді шы уын тежеу, ауруды ө ө ң ғ ң неврогендік ас ынуларыны алдын алу. Осы ан қ ң ғ байланысты жалпылай ж не жергілікті емдеу ә шараларын арастырады ж не т мендегі д рілерді қ ә ө ә та дап та айындайды: ң ғта дап та айындайды: ң ғ 1) анальгетиктер мен стероидты емес абыну а арсы қ ғ қ д рілер: парацетомол (0, 2-0, 4 г, к ніне 2-3 рет), ә үд рілер: парацетомол (0, 2-0, 4 г, к ніне 2-3 рет), ә ү ацетилсалицил ыш ылы (0, 25-0, 5 г. к ніне 3-4 рет), қ қ үацетилсалицил ыш ылы (0, 25-0, 5 г. к ніне 3-4 рет), қ қ ү бутадион, реопирин де та айындау а болады. ғ ғ 2) вирус а арсы д рілер: бонафтон (0, 1 г. к ніне 3-5 қ қ ә ү рет), 5 к ндік айналыммен (циклмен) 1-2 к н зіліс ү ү ү жасап, 3 емдеу курсын ж ргізеді; метисазон (0, 6 г ү к ніне 2 рет); ацикловир (0, 2 г к ніне 5 рет); ү үк ніне 2 рет); ацикловир (0, 2 г к ніне 5 рет); ү ү фамцикловир (0, 25 г к ніне 3 рет); емдеу курсы 7 ү т улік; рибамидил (0, 2 г к ніне 3-4 рет), емдеу курсы ә ү 7-10-14 т улік. ә

3) антигистаминдік д рілер: супрастин, тавегил, фенкарол, ә пипольфен, бір таблеткадан к ніне 2-3 рет, емдеу курсы 10-14 ү т улік; зиртек, бір таблеткадан к ніне 1 рет, емдеу курсы 7 т улік. ә ү әт улік; зиртек, бір таблеткадан к ніне 1 рет, емдеу курсы 7 т улік. ә ү ә 4) витаминді заттар: витамин В 12 (цианокобаламин) 200-500 мкг к нде немесе к нара б лшы етке енгізіледі, емдеу курсы 2 апта; ү ү ұ қк нде немесе к нара б лшы етке енгізіледі, емдеу курсы 2 апта; ү ү ұ қ витамин В 1 (тиамин бромиді) – 2, 5-5% бір мл ертіндісі б лшы ұ қвитамин В 1 (тиамин бромиді) – 2, 5-5% бір мл ертіндісі б лшы ұ қ етке енгізіледі, емдеу курсы 10-30 инъекциядан т рады; витамин ұ В 6 (пиридоксин хлориді) 5% екі мл ертіндісі б лшы етке ұ қ енгізіледі, емдеу курсы 20-25 инъекциядан т рады. ұ Сонымен атар бас а витаминдер жиынты ымен де емдеу курсын қ қ ғ (поливит, ундевит, дуовит, триовит, гексавит) ж ргізуге болады. 5) ү Эрозиялы-жаралы оша тарды жазылуын жеделдететін белокты қ ң анаболизаторлар (метилурацил, метацил, пентоксил), биогендік ынталандырушылар да (апилак, алой, женьшень-мы жылды ң қынталандырушылар да (апилак, алой, женьшень-мы жылды ң қ т нбалары) та айындау а болады. ұ ғ ғ Жергілікті емі жара ат оша ын уа ытша жансыздандыруды, қ ғ қЖергілікті емі жара ат оша ын уа ытша жансыздандыруды, қ ғ қ ауыз ішін толы антисептикалы деуді, абыну а арсы, қ қ өң қ ғ қауыз ішін толы антисептикалы деуді, абыну а арсы, қ қ өң қ ғ қ вирус а арсы, эпителийлендіруші д рілерден бастырма қ қ ә (аппликат) ою сия ты кешенді шараларды арастырады. қ қ қ

Аусыл, синонимы ауызды эпизоотикалы абынуы ң қ қАусыл, синонимы ауызды эпизоотикалы абынуы ң қ қ (ящур, эпизоотический стоматит – aphtae epizooticae). Aphtovirus текті РНК – рылымды вирустар туындататын құ ж палы ауру. Аусылмен ост я ты й жануарлары ж не ұқ қ ұ қ ү ә жабайы хаюндар ( ой, ешкі, сиыр, до ыз, б ылар сия ты) қ ң ұғ қ ауырады ж не олардан адамдар а ж ады. Ауру малдардан ә ғ ұғ адам а жанасу жолымен т рмысты заттар ар ылы (вирус ғ ұ қ қ малды с тінде, сілекейінде, з рінде ж не н жісінде ауруды ң ү ә ә ә ңмалды с тінде, сілекейінде, з рінде ж не н жісінде ауруды ң ү ә ә ә ң клиникалы белгілері білінгенге дейін аны талады). К піршік қ қ ө б рткендер с йы ында ж не афталардан б лінген жал ы та ө ұ ғ ә ө қ қ вирустар к п м лшерде кездеседі ж не те ж палы болып ө ө ә ө ұқ келеді. К пшілік жа дайда ауру д рыс делмеген та амды мал ө ғ ұ өң ғ қ німдері (с т, ірімшік, айран, ет) ар ылы ж ады. Нау ас адам ө ү қ ұғ қ бірден-бір ауру ж тырушы к з болып табылады. С тті айнатып ұқ ө ү қ немесе пастеризациялан ан кезде вирустар толы жойылады, ғ қнемесе пастеризациялан ан кезде вирустар толы жойылады, ғ қ айнатылма ан с ттен дайындал ан ыш ыл та амдарда вирус қ ғ ү ғ қ қ ғ к п са талмайды. Вирусты организмге енуіні екінші жолы – ө қ ң ң б тіндігі б зыл ан тері мен ауызды , м рынны , к зді кілегей ү ұ ғ ң ұ ң ө ң абаттары (аусылмен ауру нау аспен немесе жануарлармен қ қ атынаста бол ан жа дайда). Вирус ж уыны шінші жолы – қ ғ ғ ұғ ң ү ауа-тамшылары ар ылы (ж телу немесе т шкіру кезінде). қ ө ү

Ауруды инкубациялы кезе і 18 са аттан 7 т улікке ң қ ң ғ ә дейін. Аусылды клиникалы ш т рін ажыратады: ң қ ү үдейін. Аусылды клиникалы ш т рін ажыратады: ң қ ү ү б се (стертая) жедел (острая) ж не созылмалы ә ң ә (хроническая). Б се т рі же іл а ымды болады. Тері мен ә ң ү ң ғ кілегей абы беттерінде бірлі-жарымды к піршік қ қ ө б рткендер шы ып, біртіндеп афталар а айналады. ө ғ ғб рткендер шы ып, біртіндеп афталар а айналады. ө ғ ғ Ауруды за ты ы 5-7 т улік. ң ұ қ ғ ә Аусылды жедел т рі жиі кездеседі. Б л кезде ң ү ұ нау асты дене ызуы 38-39°С дейін жо арылап, қ ң қ ғнау асты дене ызуы 38-39°С дейін жо арылап, қ ң қ ғ бойын лсіздік билейді, басы ауырып, б лшы еттері ә ұ қ сыздайды, ауызыны іші ысып-к йіп, ашып ауырады. ң үсыздайды, ауызыны іші ысып-к йіп, ашып ауырады. ң ү Бір-екі т уліктен кейін домбы а ызар ан кілегей ә ғ қ ғ абы бетіне диаметрі 1-5 мм са к піршік қ қ ұ қ ө б рткендер (везикулалар) шы ады ж не к бінесе ө ғ ә ө ызылиекте, тілде, та дайда ж не еріндерде қ ң ә (ауызды алды ы б лігінде) орналасады. ң ңғ ө

Б рткендерді сандары да рт рлі болады (15-150 ө ң ә ү шамасында). бірнеше са аттан кейін к піршік ғ ө б рткендер с йы ы оюланып к гірт-сары т стенеді ө ұ ғ қ үң ү ж не 18-24 са ат арасында к піршік б рткендер ә ғ ө ө жарылып жиегі онша тегіс емес эрозиялы оша тар а қ ғ айналады. К піршіктер жарыл аннан кейін дене ө ғ ызуы т мендеді, біра нау асты жалпы жа дайы қ ө қ қ ң ғ жа сара оймайды. Сілекей к п б лініп, тіл атты қ қ ө ө қ домбы ып, к лемі л аяды, ж тыну ж не с йлеу ғ ө ұ ғ ұ ә ө иындайды. Еріндер жиігіндегі к піршік б рткендер қ ө ө с йы ы кеуіп абы шалар пайда болады. Айма ты ұ ғ қ қс йы ы кеуіп абы шалар пайда болады. Айма ты ұ ғ қ қ лимфа т йіндері л аяды ж не ауырады. К піршік ү ұ ғ ә ө б рткендер м рынны , конъюктиваны , жыныс ө ұ ң ң а заларыны да кілегей абы бетіне шы уы м мкін. ғ ң қ қ ғ ү Аусыл кезінде тері де жиі жара аттанады ж не қ ә к піршік б рткендер ая пен ол сауса тарыны ө ө қ қ қ ңк піршік б рткендер ая пен ол сауса тарыны ө ө қ қ қ ң арасында ы атпарларда, тырна тарды негізінде ғ қ қ ң пайда болады ж не атты ышып, к йіп ж не ызып ә қ қ ү ә қ мазалайды.

Ауыз кілегей абы ында ы эрозиялар 5-7 к ннен кейін қ ғ ғ ү жазыла бастайды, нау асты жалпы жа дайы жа сара қ ң ғ қ бастайды ж не сауы ы уа ыты 15-20 т улікке ә ғ қ ә созылады. Аусыл ауыр а ымды бол ан жа дайда б рткендер ғ ғ ғ ө ауыз ішіне, мойын, кеуде ж не ар а терілеріне ә қ айталап шы уы м мкін ж не к пт рлік сипат а ие қ ғ ү ә ө ү қ болып да ты-папулалы б рткендер де орын алады. қ ө Аусылмен балалар ауыр ан жа дайда оны ғ ғ ауызды жедел герпестік абынуынан, жел шешектен ң қ ажырату керек. Ересектер ауыр ан кезде д рілерден ғ ә туында ан аллергиядан, к пт рлі жал ы ты ғ ө ү қ қ ызармадан ажырату ажет. қ қ Ауруды диагнозы клиникалы белгілеріне, ң қАуруды диагнозы клиникалы белгілеріне, ң қ эпидемиологиялы анамнезіне (ауру а шыра ан қ ғ ұ ғ малдармен атынаста болу, айнама ан с тті қ қ ғ ү пайдалану), эпизоотикалы ахуал а, лабораториялы қ ғ қпайдалану), эпизоотикалы ахуал а, лабораториялы қ ғ қ зерттеулер негізіне с йене отырып ойылады. ү қзерттеулер негізіне с йене отырып ойылады. ү қ

Егер д рігер-стоматолог емдеуге келген нау аста аусыл болуы ә қ т ралы к м н т са, дереу жергілікті ветеринарлы ызметке ұ ү ә ұ қ қ хабар беру керек (айма та ы эпидемиологиялы ахуалды қ ғ қ аны тау шін). қ ү Емі. Ауруды емдеу шін вирус а арсы д рілерді жалпылай ү қ қ ә ж не жергілікті емдеу шін олданылады. Сонымен атар дене ә ү қ қ ызуын т мендейтін, антигистаминдік д рілерді де мытпау қ ө ә ұ керек. Ауыз ішіндегі жара ат оша тары екіншілік инфекциямен қ қ (кандидоз, спирохетоз) ас ынбауы шін са ырау ла тар а қ ү ң құ қ ғ арсы д рілер (нистатин, низорал, ламизил), қ әарсы д рілер (нистатин, низорал, ламизил), қ ә фузобактериялар а арсы (трихопол, бактрим) та айындайды. ғ қ ғфузобактериялар а арсы (трихопол, бактрим) та айындайды. ғ қ ғ Ас абылдауды же ілдету шін та амдар абылдау алдында қ ң ү ғ қ ауыз кілегей абы ын анестетиктер-ертінділерімен ауыз ішін қ ғ б лау немесе аэорозольды ертінділерін (Лидокаин-аэорозоль) ұ шашып олдану т ралы ке ес беріледі. Терідегі б рткендерді қ ұ ң ө анилинді боя ыштарды (бриллиант жасылы, метилен к гі) ғ ң ө ертінділерімен дейді. азіргі кезде рамында анестетиктер өң Қ құ мен кератопластиктер (эрозияны жазылуын тездететін) бар ң д рілер аэорозоль т рінде (аеколь, олазоль, легразоль) шы ара ә ү ғ бастады. Оларды ас абылдау алдында ж не ас қ ә абылда аннан кейін ауызды антисептиктер ертіндісімен қ ғ шай аннан кейін олдан ан тиімді. ғ қ ғ

Созылмалы вирусты инфекцияларқ Созылмалы вирусты инфекциялар а қ ғ папиллома-вирусы (адамны папиллома вирусы) ң(адамны папиллома вирусы)ң туындататын аурулар жатады. азіргі кезде папилломавирусты 42-ден арты т рлері Қ ң қ ү аны тал анж не оларды біразы тері мен ауыз кілегей абы ын қ ғ ә ң қ ғ жара аттайды. Соларды бірі – к дімгі арапайым с йелдер. қ ң ә қ ү арапайым немесе т рпайы с йелдер (вульгарная Қ ұ ү бородавка – Verruca Vulgaris) адамны папиллома вирусы 1-4 ң типті Tumefacicus verrucarum туындататын жара ат. Ауру қ ж палы к бінесе т рмыс-тіршілікке ажет заттар ар ылы ұқ ө ұ қ қ беріледі. Ауруды дамуында иммунитетті т мендеуі, жергілікті ң ң ө олайсыз факторлар – теріні р а ты ы, са тіліктер мен қ ң құ ғ қ ғ ұ қ жары тар лкен р л ат арады. қ ү ө қжары тар лкен р л ат арады. қ ү ө қ Ауруды инкубациялы кезе і 4-5 ай а созылады. ң қ ң ғАуруды инкубациялы кезе і 4-5 ай а созылады. ң қ ң ғ С йелдер к бінесе балалар мен жеткіншектерде кездеседі. ү өС йелдер к бінесе балалар мен жеткіншектерде кездеседі. ү ө Олар к бінесе ол мен ая ты терісінде орын алады, кейде бет ө қ қ ң терісінде, ауыз т ірегінде, кілегей абы ында (еріндерде, өң қ ғтерісінде, ауыз т ірегінде, кілегей абы ында (еріндерде, өң қ ғ тілде, ызылиекте) кездесе береді. қ

С йелдерү – ты ыздау келген, аны шектелген, ғ қ орша ан тіндерден к тері кі орналас ан, дене қ ғ ө ң қ т стес, с р немесе о ыр т сті беті кедір-б дыр ү ұ қ ң ү ұ т йеншекті рылым. ү құ Ауыз кілегей абы ында с йелдер са т йіршік қ ғ ү ұ қ ү бетті папилломалар а сас келеді. К лемдері ғ ұқ ө рт рлі, т йреуіш басынан бастап (чечевица) ә ү ү м лшеріндей, сандары да рт рлі (бірлі-жарымды, ө ә үм лшеріндей, сандары да рт рлі (бірлі-жарымды, ө ә ү кейде к птеп кездеседі) болады. ө Бірлі-жарымды с йелдер (бірнеше ай кейде ү к птеген жылдар са талады ж не атерлі ісікке ө қ ә қ ауысуы аупі де бар (Кубанова А. А. , 1999). қ Теріден алын ан биоптатты гистологиялы ғ қТеріден алын ан биоптатты гистологиялы ғ қ зерттеу кезінде инфекциялан ан эпидермальды ғ клеткаларда вирус денешектерін (тельца вируса) аны тау а болады. Серологиялы зерттеулер кезінде қ ғ қ де вирус а арсы антиденелер жабылады. қ қ

Ауыз ішіндегі немесе терідегі вирусты қ с йелдер к бейген жа дайда нау асты ү ө ғ қ ңс йелдер к бейген жа дайда нау асты ү ө ғ қ ң иммунитет к рсеткіштерін аны тау ө қ керек ж не АИТВ-инфекциясыны ә ңкерек ж не АИТВ-инфекциясыны ә ң бар-жо ты ын тексерту ажеттігін де қ ғ қ мытпа ан ж н. ұ ғ ө Вирусты с йелдерді қ ү папилломалардан, терім йізден, үпапилломалардан, терім йізден, ү шкір шты кондиломалардан ү ұ гипертрофиялану а шыра ан екіншілік ғ ұ ғ мерез папулаларынан ажырату керек.

Емі. Вирусты папулаларды жою шін қ ү вирус а арсы д рілерді жалпылай ж не қ қ ә ә жергілікті емдеу дісімен олданады. ә қжергілікті емдеу дісімен олданады. ә қ Жалпылай емдеу шін циклоферон, неовир, үЖалпылай емдеу шін циклоферон, неовир, ү фамцикловир сия ты д рілерді б лшы етке қ ә ұ қ сал ан тиімді. ғ Жергілікті емі: вирус а арсы жа паларды қ қ қ с йелдер оша ына аппликациялы діспен ү ғ қ ә немесе жа ып сі іреді (т улігіне 3-4 рет). ғ ң әнемесе жа ып сі іреді (т улігіне 3-4 рет). ғ ң ә ыс а тол ынды ультрак лгін с улелерін Қ қ қ ү ә олданып емдеген де тиімді болады. Емдеу қ курсын асы пай 2-3 айда бір рет айталап қ қ отыру керек (с йелдер жойыл ан дейін). ү ғ

Адамны иммунитет тапшылы ң қ вирусы (АИТВ) инфекциясы Адамны иммунитет тапшылы вирусы (АИТВ) немесе ВИЧ ң қ (вирус иммунодефицита человека) со ы кезе і иммунитет ңғ ң тапшылы синдромымен (ЖИТС-СПИД) сипатталатын те ауыр қ ө а ымды ж палы ауруды оздыр ышы болып табылады. ғ ұқ ң қ ға ымды ж палы ауруды оздыр ышы болып табылады. ғ ұқ ң қ ғ Б л ауру ж не оны оздыр ышы ткен асырды 80-ші ұ ә ң қ ғ ө ғ ң жылдарыны басында белгілі бола баста анымен, аз уа ыт ң ғ қ аралы ында жерж зіні к п елдеріне тарап, пандемиялы ғ ү ң ө қаралы ында жерж зіні к п елдеріне тарап, пандемиялы ғ ү ң ө қ сыр аттар атарынан орын алды. Адамны иммунитет тапшылы қ қ ң қсыр аттар атарынан орын алды. Адамны иммунитет тапшылы қ қ ң қ вирусты инфекциясы немесе ертеректе атал ан ғвирусты инфекциясы немесе ертеректе атал ан ғ ЖИТС — те ауіпті ж палы ауру, к бінесе е бекке абілетті ж не ө қ ұқ ө ң қ ә адам сімін беретін жас адамдарды жара аттайды. Ауру за ө қ ұ қадам сімін беретін жас адамдарды жара аттайды. Ауру за ө қ ұ қ уа ыт дамиды ж не лммен ая талу к рсеткіші те жо ары. қ ә ө қ ө ө ғ Адамны иммунитет тапшылы ы вирусы ретровирустар тобына ң ғ жатады ж не оны осылай атауы себебі, онда рибонуклеин ә ң ыш ылынан (РН ) информацияны (а паратты) қ қ Қ қ дезоксирибонуклеин ыш ылына (ДН ) беретін фермент – кері қ қ Қ транскриптаза (обратная транскриптаза) бар. АИТВ Т 4 –лимфоциттерді жара аттауы салдарынан олар жойылып кетеді. қ–лимфоциттерді жара аттауы салдарынан олар жойылып кетеді. қ

Вирус анны бас а клеткаларын (макрофагтар, қ ң қ моноциттер) антамырларыны эндотелий қ ң клеткаларын, ішек кілегейлі абы ыны , ж йке ж йесі қ ғ ң ү ү клеткаларын да жара аттауы м мкін. Ал аш ыда қ ү ғ қ вирус клеткалар бетіне сорылып, біртіндеп ішіне ауысады да ядроны генетикалы кодына орналасады ң қ ж не за уа ыт адам организмінде жасырын ә ұ қ қ са талады. Организмге олайсыз жа дай қ қ ғ алыптас анда вирусты белсенділігі артып, к бейе қ қ ң ө бастайды. Вирусты рпа ы клетканы б зады ж не ң ұ ғ ұ ә б зыл ан клеткадан шы ан вирус жа а клеткалар а ұ ғ ққ ң ғ ауыса бастайды. Осыны н тижесінде адамны ң ә ңауыса бастайды. Осыны н тижесінде адамны ң ә ң клеткалы иммунитет ж йесі б зылып, қ ү ұклеткалы иммунитет ж йесі б зылып, қ ү ұ шартты-патогенді микрофлора а арсыласу абілетін ғ қ қ жо алтады, рт рлі инфекцияларды абылда ыш ғ ә ү қ ғ болады немесе ж ре дамы ан иммунитет тапшылы ү ғ қболады немесе ж ре дамы ан иммунитет тапшылы ү ғ қ синдромы (ЖИТС) дамиды.

азіргі кезде вирусты екі типі аны тал ан: ВИЧ-1 ж не ВИЧ-2. Қ ң қ ғ ә сырт ы ортада вирус т ра ты емес, 56°С жылулы та 30 қ ұ қ қ мин тке леді, 70-80° — 10 мин тте леді, 70% этил спирті, ө өмин тке леді, 70-80° — 10 мин тте леді, 70% этил спирті, ө ө сутегіні 3 % ас ын тоты ы, лизлды 5% ертіндісі натрий ң қ ғ ң гипохлоритіні 0, 2% ертіндісі 10 мин т ішінде вирусті ң ө ңгипохлоритіні 0, 2% ертіндісі 10 мин т ішінде вирусті ң ө ң белсенділігін жояды. Адамны иммунитет тапшылы ы вирусы инфекциясыны ң ғ ңАдамны иммунитет тапшылы ы вирусы инфекциясыны ң ғ ң (АИТВИ) к зі ЖИТС-мен ауру адам немесе ауру белгісінсіз ө вирус тасымалдаушы адам болып саналады. Вирус ж ан адамны барлы биологиялы с йы тарында ұққ ң қ қ ұ қ ( ан, шау ет, омырт а ж лыны с йы ы, сілекей, емшек с ті, қ һ қ ұ ұ ғ ү( ан, шау ет, омырт а ж лыны с йы ы, сілекей, емшек с ті, қ һ қ ұ ұ ғ ү ынап с йы ы) рт рлі м лшерде вирус б лшектері кездеседі. қ ұ ғ ә ү ө өынап с йы ы) рт рлі м лшерде вирус б лшектері кездеседі. қ ұ ғ ә ү ө ө Е эпидемиялы жа ынан ауіпті саналатын с йы – ан ж не ң қ ғ қ ұ қ қ ә шау ет(сперма). Ауру оздыр ыш вирус жыныс жолдары һ қ ғ ар ылы, ан ж не оны препараттарын ю кезінде, жа сы қ қ ә ң құ қ зарарсыздандырылма ан д рігерлік аспаптар ар ылы, ауру ғ ә қ анадан жас н рестеге берілуі ар ылы ж ады. Эпидемиялы ә қ ұғ қанадан жас н рестеге берілуі ар ылы ж ады. Эпидемиялы ә қ ұғ қ ауіпті топ а наша орлар, гомосексуалдар, жез кшелікпен қ қ қ ө айналысатын йелдер мен ерлер жатады. ә

АИТВ – ж ан адамдар мір бойы жазылмайды. Біра ұққ ө қ к пшілігінде за жылдар ауруды ешбір белгілері білінбеуі де ө ұ қ ң м мкін. Сонды тан олар здерін аурумын деп санап, арнаулы ү қ ө маман-д рігерге к рінбегендіктен, вирус таратушы болып ала ә ө қ береді. АИТВ-инфекциясыны клиникалы к ріністері мен белгілері к п ң қ ө ө ж не рт рлі. А ымы 4 кезе ге б луге болады, біра рбір ә ә ү ғ ң ө қ ә вирус ж ан нау аста осы кезе дерді атар орын алуы ұққ қ ң ң қ міндетті емес. АИТВ – инфекциясыны жедел кезе і вирус ж аннан бір ң ң ұққ немесе бірнеше аптадан кейін даму м мкін. Б л кезде лі ү ұ ә инфекция а серопозитивті реакция дамы ан, ол негізінде ғ ғ инфекция ж аннан кейін 6-12 апта ткен со бай алады. ұққ ө ң қинфекция ж аннан кейін 6-12 апта ткен со бай алады. ұққ ө ң қ Ауруды I кезе і аны белгісіз дамиды немесе жайыл ан ң ң қ ғ лимфаденопатиямен сипатталады. Б л кезде белден жо ары ұ ғ айма та рт рлі топта ы лимфа т йіндеріні бірнешеуі қ ә ү ғ ү ң диаметрлері 1 см лкен болып ісінеді ж не б л рдіс ш ай а ү ә ұ ү ү ғ дейін са талады. Одан кейін оларды к лемі бірде кішірейіп, қ ң өдейін са талады. Одан кейін оларды к лемі бірде кішірейіп, қ ң ө бірде лкейіп, кейде кері дамып, жойылып кетуі де м мкін. ү үбірде лкейіп, кейде кері дамып, жойылып кетуі де м мкін. ү ү

Ауруды ң IIII кезе ін «ЖИТС-мен байланысты кешен» ң ( «связанный со СПИД комплекс» — ССК) деп атайды. Б л ұ кешенге т н к ріністер мен белгілер: салма ты азаюы, ішті ә ө қ ң ңкешенге т н к ріністер мен белгілер: салма ты азаюы, ішті ә ө қ ң ң туі, дымк стік, тез шарша ышты , ас а т бетті жо ты ы, ө ә ғ қ қ ә ң қ ғтуі, дымк стік, тез шарша ышты , ас а т бетті жо ты ы, ө ә ғ қ қ ә ң қ ғ т нде жиі терлеу, есін жо алту а келетін неврологиялы ү ғ ғ ә қт нде жиі терлеу, есін жо алту а келетін неврологиялы ү ғ ғ ә қ згерістер, шеткейлік нейропатиялар. Б ларды б рі ауы -ауы ө ұ ң ә қ қзгерістер, шеткейлік нейропатиялар. Б ларды б рі ауы -ауы ө ұ ң ә қ қ к рініс табады. Сонымен атар б л кезе де тері мен ауыз ө қ ұ ң кілегейлі абы ыны кейбір аурулар а т н жара аттануы орын қ ғ ң ғ ә қ алады. Ол аурулар: т кті лейкоплакия, белдеме теміреткі, үалады. Ол аурулар: т кті лейкоплакия, белдеме теміреткі, ү ауызды айталамалы герпестік абынуы. ң қ қауызды айталамалы герпестік абынуы. ң қ қ Ауруды III кезе ін «ауруды аралы кезе і» ( «промежуточная ң ң ң қ ң стадия болезни» ) деп атайды. Б л кезе дегі клиникалы ұ ң қстадия болезни» ) деп атайды. Б л кезе дегі клиникалы ұ ң қ к ріністер ауруды ерте белгілері білінгеннен кейін біраз ө ң уа ыттан со , ЖИТС-ы толы к рініс берер алдында орын қ ң қ ө алады. Ауыз ішінде кандидоз, т кті лейкоплакия, ауызды ү ңалады. Ауыз ішінде кандидоз, т кті лейкоплакия, ауызды ү ң жедел герпестік абынуы, айталамалы герпесті ршу қ қ ң ө белгілері к рініс табады. Сонымен атар кпе туберкулезі, ө қ өбелгілері к рініс табады. Сонымен атар кпе туберкулезі, ө қ ө альвеолярлы кпе абынуы да жиі кездеседі. қ ө қ

Ауруды IV кезе інде (ауруды со ы кезе і) ң ң ң ңғ ң ЖИТС-ны те ауыр клиникалы белгілері толы ң ө қ қЖИТС-ны те ауыр клиникалы белгілері толы ң ө қ қ к рініс табады. Б л к рініс шартты-патогенді ө ұ ө микрофлораны сері – абыну рдістеріні , Капоши ң ә қ ү ң саркомасы сия ты ісіктерді пайда боулы қ ң н тижесінде туындайды. Осы кезе індегі ЖИТС-на ә ң т н инфекциялар а кпені пневмоцисті абынуы, ә ғ ө ң қт н инфекциялар а кпені пневмоцисті абынуы, ә ғ ө ң қ токсоплазмоз, ж йелі кандидоз, криптококкоз, үтоксоплазмоз, ж йелі кандидоз, криптококкоз, ү бактериалды ж не сальмолнеллездік немесе қ ә вирусты септицемия жатады. Б л кезе де қ ұ ң лимфомаларды ауыр т рлері, кахексия ң ү неврологиялы ауыт улар (есін жо алту, а ылы қ қ ғ қ азай анды ) орын алуы м мкін. ғ қ үазай анды ) орын алуы м мкін. ғ қ ү А залар мен ж йелерді жара аттары кері ғ ү ң қ дамымайтын немесе беті айтпайтын рдістерге қ ү жатады ж не бірінен со бірі жа а аурулар пайда ә ң ң болады ж не олар а еш андай емге к нбейді, нау ас ә ғ қ ө қ ыс а уа ыт ішінде жан т сілім етеді. қ қ қ ә

АИТВ – инфекциясыны диагнозы эпидемиологиялы , ң қ клиникалы ж не зертханалы зерттеулер н тижесінде қ ә қ ә ойылады. Оларды ішінде ма ызды болып саналатын қ ң ң серологиялы сынамалар, иммуноблотингпен (вестерн-блот) қ д лелденетін иммунсорбенттік анализ (EJJSA), әд лелденетін иммунсорбенттік анализ (EJJSA), ә иммунофлюоресценциялау немесе радиоиммунологиялы қиммунофлюоресценциялау немесе радиоиммунологиялы қ ж не вирусты б ліп алу дістері. ә ө ә Инфекция ж андарды 20% ал аш ы 5 жыл ішінде ұққ ң ғ қ ЖИТС-пен ауырады; ал 10 жылдан кейін 50% жуы ы ауырады. ғ Органимні иммунды ор анысыны т мендеуі ж не ң қ қ ғ ң ө ә ж ре-ж ре жоюылуыны н тижесінде ауыз кілегейлі абы ы ү ү ң ә қ ғ тіндері к птеген микроорганизмдерді серіне т зімсіз болады. ө ң ә өтіндері к птеген микроорганизмдерді серіне т зімсіз болады. ө ң ә ө Сонды тан АИТВ – инфекциясыны бастап ы ж не кейінгі қ ң қ ә кез дері кезінде ауыз ішінде рт рлі патологиялы рдістер ң ә ү қ ү дамиды ж не рт рлі тітіркендіруші ы палдар серіні а ымы ә ә ү қ ә ғ ауырлана т седі. Ауыз ішінде к рініс табатын аурулар — рт рлі ү ө ә ү инфекциялы (ж палы) аурулар, неопластикалы рдістер, ұқ қ үинфекциялы (ж палы) аурулар, неопластикалы рдістер, ұқ қ ү неврогендік ауыт улар ж не б. со ы жылдарда ы қ ә ңғ ғ медициналы басылымдарда ауыз тіндеріні 40 т рлі қ ң ү жара аттары келтірілген. қжара аттары келтірілген. қ

Ауыз ішіндегі АИТВ-инфекциясы к ріністеріні Лонданда (1992) бекітілген ж мысшы ө ң ұ ж йесі: ү II топ, атал ан инфекциямен тікелей байланысты аурулар (ассоциированные с ВИЧ ғ -инфекцией): 1. Кандидоздар (эритемалы-атрофиялаушы, жал анжар а ты, гиперпластикалы); ғ ғ қ 2. Т кті лейкоплакия. ү 3. ызылиек жиегіні абынуы, ызылиекті ліеттеніп – жаралана абынуы, пародонтты Қ ң қ қ ң ө қ ң 3. ызылиек жиегіні абынуы, ызылиекті ліеттеніп – жаралана абынуы, пародонтты Қ ң қ қ ң ө қ ң б зыла абынуы. ұ қ 4. Капоши саркомасы. 5. Неходжкин лимфомасы. II топ, атал ан инфекциямен не айбыл байланысты жара аттар: ғ ғ қ Бактериялы инфекциялар. қ Сілекей бездері аурулары. Вирусты инфекциялар. қ Тромбоцитопениялы пурпура. қ III топ, АИТВ-инфекциясы кезінде орын алатын, біра онымен байланысты емес аурулар. қ Б л жара аттарды орыс тіліндегі ж йесі т мендегідей. ұ қ ң ү ө II группа – поражения, четко связанные с ВИЧ-инфекцией. 1. Кандидозы (эритематозный, псевдомембранозный, гиперпластический). 2. Волосистая ( «волосатая» )лейкоплакия. 3. Маргинальный гингивит, язвенно-некротический гингивит, деструктивный пародонтит. 4. Саркома Капоши. 5. Неходжкинская лимфома. IIII группа – поражения, менее четко связанные с ВИЧ-инфекцией. Бактериальные инфекции. Болезни слюнных желех. Вирусные инфекции. Тромбоцитопеническая пурпура. IIIIII группа – поражения, которые могут быть при ВИЧ-инфекции, но не связаны с ней.

Са ырау ла ты инфекция АИТВ – инфекциясы ң құ қ қ кезінде ауыз ішін те жиі (60-90%) жара аттайды. ө қкезінде ауыз ішін те жиі (60-90%) жара аттайды. ө қ Ауыз кандидозын туындататын Candida albicans тобында ы са ырау ла тар. О ан олайлы ғ ң құ қ ғ қ бейімдеуші факторлар – клеткалы иммунитет қ жетіспеушілігі, ішкі бездер ж йесі ызметіні б зылуы, ү қ ң ұжетіспеушілігі, ішкі бездер ж йесі ызметіні б зылуы, ү қ ң ұ те ауыр ж не ж детуші аурулар, антибиотектерді, ө ә үте ауыр ж не ж детуші аурулар, антибиотектерді, ө ә ү сульфаниламидтерді, цитостатиктерді, кортикостероидты д рілерді абылдау. Ауру жедел ә қ ж не созылмалы а ыммен дамиды. Клиникалы ә ғ қж не созылмалы а ыммен дамиды. Клиникалы ә ғ қ к рінісіне байланысты ж йесі жо арыда келтірілген. ө ү ғ Ауруды барлы т рлерінде ң қ ү (эритемалы-атрофиялаушы, жал анжар а ты, ғ ғ қ(эритемалы-атрофиялаушы, жал анжар а ты, ғ ғ қ гиперпластикалы) ауыз кілегейлі абы ыны аума ты қ ғ ң қ айма ы (ерін, рт ж не тіл кілегейлі абы ы, екі езу) ғ ұ ә қ ғ жара аттанады. Барлы жа дайда да нау асты қ қ ғ қ ңжара аттанады. Барлы жа дайда да нау асты қ қ ғ қ ң ша ымы – ауыз ішіні ысып-к юі, кейде сыздап ауруы, ғ ң үша ымы – ауыз ішіні ысып-к юі, кейде сыздап ауруы, ғ ң ү р ауы, еріндер жиегіні т леуі, езулеріні тілінуі, құ ғ ң ү ңр ауы, еріндер жиегіні т леуі, езулеріні тілінуі, құ ғ ң ү ң ауыз кілегейлі абы ыны т сіні згеруі ж не а т сті қ ғ ң ү ң ө ә қ ү а ты пайда болуы, рт рлі та ам абылда анда қ қ ң ә ү ғ қ ғ ауызда ы ауыру сезіміні к шеюі. ғ ң ү

Жал анжар а ты кандидоз кезінде ауыз кілегейлі абы ыны ғ ғ қ қ ғ ң т сі ал ызыл т стеніп, атты р айды, беті а шыл-с р т сті ү қ ү қ құ ғ қ ұ ү а пен жабыл ан. Жара ат оша ын немесе лкен қ қ ғ қ ғ ғ ү аума ты болады ж не ауызды рт рлі айма ында қ ә ң ә ү ғ орналасады, к п жа дайда ж т ынша пен еш, к мей мен ө ғ ұ қ қ өң ө ке ірдек, кілегейлі абы тары да жара аттануы м мкін. а ты ң қ қ қ ү Қ қ ңке ірдек, кілегейлі абы тары да жара аттануы м мкін. а ты ң қ қ қ ү Қ қ ң астында ы тінмен ты ыз байланысы аны талады, сонды тан ғ ғ қ қ ырып бай а анда о айлы пен алына оймайды. Алын ан қ қ ғ ң қ қ ғ ырманы бактериологиялы зерттеуден ткізгенде к п қ қ ө ө м лшерле са ырау ла элементтері (б ршіктенген клеткалар, ө ң құ қ үм лшерле са ырау ла элементтері (б ршіктенген клеткалар, ө ң құ қ ү жал ан мицелий) аны талады. ғ қ Эритемалы немесе атрофиялаушы кандидоз кезінде кілегейлі абы ты т сі от жалыны т стенеді ж не р айды. Ауруды қ қ ң ү ұ ә құ ғ ңабы ты т сі от жалыны т стенеді ж не р айды. Ауруды қ қ ң ү ұ ә құ ғ ң жедел т рінде жара ат оша ында белсенді т леу рдісі орын ү қ ғ ү ү ал анды тан, сутегіні ас ын тоты ымен сынама о болады ғ қ ң қ ғ ң ж не са эрозиялар оша ы ай ындалады. Патологиялы ә ұ қ ғ қ қж не са эрозиялар оша ы ай ындалады. Патологиялы ә ұ қ ғ қ қ рдісті созылмалы кезінде эпителий абаты ж арып, ү ң қ ұқрдісті созылмалы кезінде эпителий абаты ж арып, ү ң қ ұқ пергамент а азына сас келеді, тілді б ртіктері қ ғ ұқ ң ү атрофияланып, сті жазы ж не теп-тегіс болады, рт рлі ү қ ә ә ү тітіркендіргіштерге жо ары сезімталды к рсетеді. Жара ат ғ қ ө қ оша ы к бінесе атты та дайда, тілді стінде орналасады. ғ ө қ ң ң ү

Гиперпластикалы кандидоз кезінде іркіле ызарып р а тан ан қ құ ғ қ ғ кілегейлі абы бетінде а т сті қ қ қ ү борпылда ж не ж мса алы а қ ә ұ қ қ ң қ қборпылда ж не ж мса алы а қ ә ұ қ қ ң қ қ пайда болады ж не т ірегіндегі ә өң жара ат оша ы к бінесе ртта, қ ғ ө ұжара ат оша ы к бінесе ртта, қ ғ ө ұ ауыспалы атпарда, тілді стінде қ ң ү бай алады (сурет — 6) қбай алады (сурет — 6)қ Ауыз кандидозыны барлы ң қАуыз кандидозыны барлы ң қ т рінде еріндер кілегейлі абы ы, ү қ ғт рінде еріндер кілегейлі абы ы, ү қ ғ жиегі, екі езу жара аттанады қжиегі, екі езу жара аттанадық Еріндер ра ап, жиектері р а құ ғ қЕріндер ра ап, жиектері р а құ ғ қ абырша тармен жабылады, екі қ ұ езуде беті с р т сті абырша пен ұ ү қ қ жабыл ан беттері р а тау ғ құ ғ қ тіліктер пайда болады. АИТВ-инфекциясымен нау астарда қ кандидоз белгілеріні к рінісі аны ң ө қкандидоз белгілеріні к рінісі аны ң ө қ ж не ауыр болып келеді. Сонымен ә атар к птеген бас а а заларды қ ө қ ғ ңатар к птеген бас а а заларды қ ө қ ғ ң кілегейлі абы ы (к зді , қ ғ ө ңкілегейлі абы ы (к зді , қ ғ ө ң м рынны , тыныс алу, ас орыту, ұ ң қм рынны , тыныс алу, ас орыту, ұ ң қ з р шы ару жолдарыны , тыныс ә ғ ң а заларыны ) мен тері де ғ ң жара аттанып, кандидозды сепсис қ орын алуы м мкін. үСурет-8. ЖИТС кезіндегі ауыз гиперпластикалы кандидозы қгиперпластикалы кандидозық

К птеген жа дайда ЖИТС – ауру нау астарда ө ғ қ кандидозды атрофиялаушы ж не гиперпластикалы ң ә қкандидозды атрофиялаушы ж не гиперпластикалы ң ә қ т рлерінде жара ат оша тарында эрозиялы-жаралы ү қ қ рылымдар дамып, атты ауырып, за уа ыт құ қ ұ қ қ жазылмай мазалайды. Кандидозды емдеу шін азіргі уа ытта полиенді ү қ қ антибиотиктерді, азольды осындыларды, қантибиотиктерді, азольды осындыларды, қ аллиламинді д рілерді пайдаланады. Емні ә ңаллиламинді д рілерді пайдаланады. Емні ә ң н тижелілігін амтамасыз ететін д рілер: ә қ ән тижелілігін амтамасыз ететін д рілер: ә қ ә кеотримазол, миконазол, кетоконазол, флюконазол. Сонды тан к ніне 1 таблеткадан 2 рет абылдау а қ ү қ ғ низорал ( рамында кетоконазал бар) та айындайды, құ ғнизорал ( рамында кетоконазал бар) та айындайды, құ ғ емдеу курсы – 15 к н. Еріндерге ж не езуге жа у шін ү ә ғ ү клотримазол, пимафуцин, ламизил жа паларын қ олданады (к ніне 5-6 рет жа ады). Міндетті т рде қ ү ғ ү витаминдер кешенін (глутамевит, квадевит, дуовит, триовит) та айындайды. Эрозиялы – жаралы ғ оша тарды емдеу а идаларын ертеректе айтыл ан. қ қ ғ ғ

Т кті ( «волосатая» ) лейкоплакия АИТВ ж ан адамдарды ү ұққ ң 18-98% кездеседі ж не ауруды екіншілік кезе інде ә ң ң аны талады. Ауруды туындататын Эпштейн-Барр вирусы. Т кті қ ү лейкоплакияны ертеректе сипаттал ан т рлерінен ерекшелігі ң ғ ү ол тек аталмыш вирус ж ан нау астарда кездеседі ж не ұққ қ ә к бінесе тілді б йір бетінде, сирегірек ртты кілегейлі ө ң ү ұ ң абы ында ж не тіл стінде орналасады. қ ғ ә ү Жабынды эпителийді оша ты пролифирациялануы ң қ н тижесінде кілегейлі абы алы дап, т сі к гірттенеді. ә қ қ қ ң ү үңн тижесінде кілегейлі абы алы дап, т сі к гірттенеді. ә қ қ қ ң ү үң Кейінірек шамадан тыс м йізгектену серінен жара ат оша ы ү ә қ ғ а -жылтыр т стенеді. Лейкоплакия оша ыны беті тегіс емес, қ ү ғ ңа -жылтыр т стенеді. Лейкоплакия оша ыны беті тегіс емес, қ ү ғ ң шаш а сас сіктер т кпен немесе ылшы пен жабыл андай қ ұқ ө ү қ қ ғ к рініс береді. Жара ат оша ыны к лемі рт рлі болады, кейді ө қ ғ ң ө ә ү тілді б йір бетін толы алып жатады, кейде тілді асты ы ң ү қ ң ңғ бетіне де ауысады, , жапыра а сас б ртіктерді л аюы ққ ұқ ү ң ұ ғ себебінен тілді б ір беті атпарлануы м мкін. Нау ас жара ат ң ү қ ү қ қ оша ына еш андай ша ым айтпайды, кейде тілді алы да ан ғ қ ғ ң қ ң ғ б йір бетін бай амай тістеп, жара аттап алуы м мкін. Сипап ү қ қ ү бай а анда жара ат оша ыны консистенциясы аса ты ыз емес қ ғ қ ғ ң ғ ж не ауырмайды, т ірегіндегі тіндер згеріссіз. ә өң өж не ауырмайды, т ірегіндегі тіндер згеріссіз. ә өң ө

Т кті лейкоплакияны веррукозды ү лейкоплакиядан, ызыл жалпа теміреткіден, қ қлейкоплакиядан, ызыл жалпа теміреткіден, қ қ ауызды гиперпластикалы кандидозынан, ңауызды гиперпластикалы кандидозынан, ң Боуен ауруына ажырата білу керек. Т кті лейкоплакияны емдеу шін вирус а ү ү қ арсы д рілер (ацикловир, неовир, фоскарнет, қ әарсы д рілер (ацикловир, неовир, фоскарнет, қ ә анаферон, биферон, ловамиколь ) та айындайды. ғ ызылиек жиегіні абынуы, ызылиекті Қ ң қ қ ңызылиек жиегіні абынуы, ызылиекті Қ ң қ қ ң ліеттеніп – жаралана абынуы, пардонтты ө қ ңліеттеніп – жаралана абынуы, пардонтты ө қ ң б зыла абынуы рбір АИТВ – ж ан ұ қ ә ұққ нау аста орын алады ж не демелі а ыммен қ ә ү ғ сипатталады, пародонтты барлы тіндері ң қ б зылыс а шырап, аз уа ыт ішінде тістер ұ қ ұ қ оз алмалы болады. қ ғ

Капоши саркомасы АИТВ ж ан ұққКапоши саркомасы АИТВ ж ан ұққ адамдарда кездесетін жа а ң рылымдарды ішінде бірінші орын құ ң алады. Екіншілік ауруларды ішінде ң 30-50% жа дайда кездеседі. Б л ғ ұ рылым ретикулоангиоматоз а немесе құ ғ антамырларынан дамы ан атерлі қ ғ қ ісіктер атарына жатады. Капоши қ саркомасын туындататын вирус деген жорамал бар.

Капоши саркомасы АИТВ-ж ан жас нау астарда ұққ қ жиі кездеседі ж не тез жайылып, те жедел ә ө дамиды. Ал аш ы белгілері б кседе, баста, жыныс ғ қ ө а азалары айма ында к рініс табады. Теріде ж не ғ ғ ө ә ауыз кілегейлі абы ында б рткендер қ ғ ө ассиметриялы жеке-жеке немесе топтала орналасады ж не олар а к пт рлілік т н. Жара ат ә ғ ө ү ә қ оша тары да тар, т йіншектер, т йіндер ж не қ қ ү ү ә ісіктер т рінде кездеседі. Ауыз ішінде та дайда, ү ңісіктер т рінде кездеседі. Ауыз ішінде та дайда, ү ң ртта, тілде, ызылиекте бадамша бездерде, ұ қртта, тілде, ызылиекте бадамша бездерде, ұ қ к мейде орналасады (сурет- өк мейде орналасады (сурет-ө 77. а, б). Ангиоматозды да тарды к лемі рт рлі, т стері ызыл- о ыр, қ ң ө ә ү ү қ қ ңда тарды к лемі рт рлі, т стері ызыл- о ыр, қ ң ө ә ү ү қ қ ң с р немесе ара-к лгін болып келеді. Да ты ұ қ ү қ ңс р немесе ара-к лгін болып келеді. Да ты ұ қ ү қ ң бетінде ж не т ірегінде телеангиэктазиялар орын ә өң алып, жиектері ан йылуынан пайда бол ан қ құ ғ сары-жасыл т сті жола пен оршалады. Да тарды ү қ қ қ ңсары-жасыл т сті жола пен оршалады. Да тарды ү қ қ қ ң бетінде клеткалар шо ырлануы н тижесінде ғ ә кілегейлі абы бетінен к тері кі орналас ан қ қ ө ң қ т йіншіктер, т йіндер, то алар (бляшки) пайда ү ү ғ болады. Т йіндерді к лемі рт рлі болып келеді ү ң ө ә ү (тас б рша к лемінен грек жа а ыны к леміне ұ қ ө ңғ ғ ң ө дейін). Біртіндеп т йіндер бір-бірімен осылып, ү қдейін). Біртіндеп т йіндер бір-бірімен осылып, ү қ б дырма ты ісікке айналады. Ісіктер ыдырау а ұ қ ғ шырап, жазылмайтын жаралар а ұ ғ айналады. жарадан ан то тамай, кейде ққ қ қ лімге келіп со уы м мкін. Жаралар беті кейде ө ә ғ ү ліетті- анды а пен жабылады. Ісікті рылымдар ө қ қ қ құ к бейіп, к птеген кілегейлі абы тар мен а залар а ө ө қ қ ғ ғ жайылады. Ісікті рылымдар плазматикалы құ қжайылады. Ісікті рылымдар плазматикалы құ қ клеткалардан т рады. ұклеткалардан т рады. ұ Емі. Капоши саркомасын с улемен ә емдейді, химиотерапиялы шаралар олданылады, қ қемдейді, химиотерапиялы шаралар олданылады, қ қ интерферон та айындау а да болады. ғ ғСурет-9 ЖИТС кезіндегі Капоши саркомасы а) та дайда, ңа) та дайда, ң б) ызылиекте қ а)а) б)б)