Презентация 1113 k83

» М дениетә » деген ымны аясы те ке. Сонды тан да болар, ұғ ң ө ң қ «м дениет» ә ымыны к птеген аны тамасы бар. ұғ ң ө қ Адам ой — санасы мен рекетіні н тижесінде туында ан ә ң ә ғ ндылы тардықұ қ біз м дениет дейміз. ә М дениетті кейде шартты т рде ә ү материалдық ж не ә рухани деп екіге б леді. ө олмен стап, к збен к руге болатын д ниелерді Қ ұ ө ө ү материалды м дениетқ ә лгілері дейміз. Ал олмен стап, к збен к руге болмайтын, тек санамен, ү қ ұ ө ө т йсікпен абылданатын м дениет жетістіктерін біз ү қ ә рухани м дениетә дейміз. Рухани ж не материалды м дениет лгілеріні арасында т йы шек жо. ә қ ә ү ң ұ қ қ Кейде материалды м дениет қ ә лгілері руханиятты лгісі болып ү ң ү табылады. Мысалы, с улет нері ә ө ескерткіші, былай ара анда, қ ғ материалды м дениет, ал сол с улет нерінен халы ты немесе қ ә ә ө қ ң с улетшіні ә ң д ниетанымыү , м дени ә д ст ріә ү к рінеді. Оны стіне, с улет ө ң ү ә нері ө ескерткішінен к рермен рухани л ззат алады. Б л жа ынан ө ә ұ ғ ара анда с улет нері ескерткіші қ ғ ә ө рухани м дениетә лгісіне де жатады. ү Кітапты да солай т сінуге болады: рі материалды д ние рі рухани ү ә қ ү ә ндылы. құ қ Ізгілікті о ам қ ғ

К шпелілердіө ң рухани м дениетіні з даму ә ң ө ерекшеліктері бар. Ол к шпелілерді тіршілік ө ң арекетіні , қ ң т рмысыныұ ң ерекшеліктерінен туындайды. Кейбір батысты зерттеушілер: қ «К шпелілер з бетінше м дени ндылы тар ө ө ә құ қ жасау а кабілетсіз, олар тек басып ал ан ғ ғ отыры шы халы тарды м дениетін абылдайды. қ қ ң ә қ Ал отыры шы халы тарды м дениеті олар а гей қ қ ң ә ғ ө м дениет болып ала береді» ә қ , — дейді. Б л — м лде ұ ү ате пікір. К шпелілер з т рмыс- арекетіне қ ө ө ұ қ лайы ты м дениет алыптастыр ан. К шпелілерді қ ә қ ғ ө ң материалды м дениеті қ ә к ші- он аө қ ғ ы айланып ңғ жасал ан. М ндай таза к шпелі м дениет лгілеріне ғ ұ ө ә ү біз жиналмалы, жы ып-тігуі те же іл ғ ө ң киіз йдіү , ер-т рман ұ , ат бзелдерін, теріден, а аштан жасал ан ә ғ ғ ыдыс-ая тарын, қ бесігін , бас а да т рмысты қ ұ қ заттарын жат ызамыз. қ

К шпелілерді рухани м дениеті тіптен бай. ө ң ә Мал шаруашылы ы ғ — егіншілікке кара анда б ара ғ ұқ халы ты барлы ы амтылмайтын, амты анны зінде қ ң ғ қ қ ғ ң ө к шпелі ауымны бос уа ыты к бірек болатын ө қ ң қ ө шаруашылы т рі. қ ү Сонымен атар к шпелілер отыры шылар а ара анда қ ө қ ғ таби ат а жа ыныра , онымен етене мір с рген. ғ қ қ қ ө ү К шпелілерде таби ат а негізделген ө ғ қ д ниетанымү , а ынжандылы қ қ , иялшылдық қ , т птеп келгенде, ү шы армашылы пен ойлау ж йесі атты дамыды. Б дан ғ қ ү қ ұ «Отырыкшы халы тарда б л асиет болмады, не аз қ ұ қ к рініс тапты» ө деген ой тумауы керек. Тек б л ұ асиеттерді алыптасуына, к рініс тауып, іске асуына қ ң қ ө к шпелі мір ө ө объективті т рде к бірек жа дай ту ызды. ү ө ғ ғ

К шпелілерде де, отыры шы елдер ө қ сия ты, жазу ерте пайда болды. Біз қ са жазуларыны (б. з. д. қ ң 1-мы жылды ты ортасы), т рік ң қ ң ү жазуларыны (б. з. ң VII — VIII асырлар ғ ) бол анды ын, одан бергі ғ ғ орта асырлы т ркі тайпаларында ғ қ ү жазуды бол анды ын білеміз. Біра ң ғ ғ қ та ы да объективтік себептермен ғ к шпелілерде отыры шылар а ө қ ғ ара анда жазу-сызу ке інен дами қ ғ ң алмады. Оларды рухани м дениеті ң ә — шежіре тарихы , фольклоры , діни станым- а идалары жадында ұ қ ғ са талды. қ

аза жерінде жазу-сызу са д уірінен бастап пайда бол ан сия ты. Қ қ қ ә ғ қ 1960 жылы Ертіс зеніні ө ң о анатынан табыл ан б. з. д. ң қ ғ V — IV асырлар ағ ғ жататын са д уіріні марал с йегінен жасал ан т марда жазу бол ан. Оны қ ә ң ү ғ ұ ғ алым ғ Алтай Аманжолов о нан сол а арай ң ғ қ «А сы ын»қ қ — «А марал»қ деп о ы ан. қ ғ 1970 жылы Есік аласынық ң т бінен табыл ан ү ғ » Алтын адамның » абірінен жазуы бар к міс тоста ан шы ты. Тоста анны сыртында екі қ ү ғ қ ғ ң жол а жазыл ан 26 та ба бар. Олар бір жа ынан, к не т ркілерді ғ ғ ң ғ ө ү ң руникалы жазбаларына сас, екіншіден, қ ұқ Жерорта те ізің т ірегіндегі өң к не алфавиттік та балар а, сіресе ө ң ғ ө грек , арамей ріптерінеә сас. Оны да ұқ А. Аманжолов к не т ркі тілі сия ты о нан сол а арай о ы ан. Жазуды ө ү қ ң ғ қ қ ғ ң мазм ны мынадай екен: ү «А а, са ан (б л) оша ! Б тен (жат ел адамы) ғ ғ ұ қ ө тізе ді б к! Халы та азы -т лік (мол бол ай!)!» ң ү қ қ ү ғ Зерттеушіні пікірінше, ң б л са д уірінде т ркі тілінде жазыл ан, я ни б дан 2500 жыл б рын т ркі ұ қ ә ү ғ ғ ү ұ ү тілдес са тайпалары қ ліпбиінә жазуды білген. ліпби жазу д ниеж зілік Ә ү ү м дениетке осыл ан лкен лес болып есептеледі. К не т ркілер ал аш ы ә қ ғ ү ү ө ү ғ қ ріп жазуыны бір т рі — ә ң ү руналы жазудық ойлап тап ан ж не қ ә пайдалан ан. ғ

К не т ркі руналы жазуы аза станда ө ү қ Қ қ Талас, Ертіс, Сыр, Іле зендеріні ө ң ойнауларында табыл ан. қ ғ Б л жазуларды ал аш зерттеп, оларды ұ ғ о уды қ ң «кілтін» тап ан — қ Дания зерттеушісі Вильгельм Томсен. Осы к не ө т ркі жазуларын сырт ы нобайы жа ынан ү қ ғ Скандинавияны ң руналарына сатып, б л ұқ ұ жазуларды да руналы , я ни қ ғ » пия»құ жазу деп атап кеткен. Е ал аш табылып зерттелген т ркі жазуы ң ғ ү ескерткіштері Білге а ан а, К лтегінге қ ғ ғ ү ойыл ан лпытастарда ы жазу. К не т ркі қ ғ құ ғ ө ү руна жазулары ашау дісімен тас а, т рлі қ ә қ ү б йымдар а (а аш асы , к міс тоста ан, ұ ғ ғ қ қ ү ғ ыдыс) ойып, сызып жазыл ан. Руналы ғ қ жазбада 35 ріп бар, б дан бас а т рт та ба ә ұ қ ө ң лт, нг, рт деген дауыссыз дыбыстар тіркесін береді. Жазу о нан сол а арай ң ғ қ о ылады. Т ркі жазбаларына қ ү Тонык кө ( Улан-Баторды ң жанында) ескерткішіндегі жазулар да жатады.

азіргі заман ы адамзат ркениетіҚ ғ ө XX ндіргіш к штер ғ ө ү арыштап қ дамыды. Эканомикасы алды ы атарда ңғ қ дамы ан елдер байлы а ғ ққ кенелді. Дыбыстан да жылдам шатын ұ ша тар, радиотелофонда ұ қ р, автомобильдерді пайдаланды с нді ә сарайларда мір кешті. ө

XIX со ы мен ғ ң XX ғ басында физика саласында жа алы тар ң қ бірінен со бірі ашыла ң бастады. Р. Дизельді ң двигателі

Работа четырёхтактного дизельного двигателя. Стационарный одноцилиндровый дизельный двигатель, Германия, Аугсбург,

А. Паповты радиосың

А айынды Люмьелерді киноапаратығ ң

ылымны д ст рден тыс жа а салалары рі сала Ғ ң ә ү ң ө бастады биохимия астрофизика астроботаника

А ылшын алымы Джон Берналл адамзатты б л ғ ғ ң ұ жетістіктерін ТР Ғ деп атады. Термин к п к ттірмей ылыми орта а ө ү ғ ғ тарап, кейін с л згеріспен ТП деп згертілді. ә ө Ғ ө ТП-дегеніміз ылымны , техниканы ж не Ғ ғ ң ң ә технологияны арыштап дамуын негізге ала ң қ отырып, ндіргіш к штерді т бегейлі жа аруын ө ү ң аматамасыздандыратын сонысымен адамны қ ң мірлік ызметіне тікелей серететін ке ау ымды ө қ ә ң қ сапалы згерістер. ЭЕМ машиналарды жетілдірілуі қ ө ң б л салада ы прогресті одан рі ұ ғ ә жылдамдатты. Ал аш ы ЭЕМ А Ш-та 1950 жылы ғ қ Қ пайда болды. Оны саны 60жылдары к т сіп ң ү ө 90жылдары дамы ан елдерді барлы ы олдана ғ ң ғ қ бастады.