ПБЗ-ДЫ ҚАБЫЛДАУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘЛЕУМЕТТІК АРОЖДАННЫҢ ЗАРДАПТАРЫ Орындаған

ПБЗ-ДЫ ҚАБЫЛДАУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК, АРОЖДАННЫҢ ЗАРДАПТАРЫ Орындаған: Айтбеков А Қабылдаған: Шалапов. Д

ЖОСПАРЫ: • Кіріспе • ПБЗ-ға жалпы шолу • Негізгі бөлімі: • ПБЗ-ға алып келетін факторлар • ПБЗ-ы әсерінен зардап шеккен жанұялардын статистикасы • ПБЗ-ның зардаптары • Алдын алу шаралары мен емі • Қорытынды • Пайдаланылған әдебиеттер

Психоакивті зат – бұл 1 рет қолданғаннан эйфорияны немесе басқа психотропты эффекті, ал жүйелі түрде қолданғанда психикалық және физикалық тәуелділікті шақыратын химиялық зат.

• Наркотиктер мен басқа да токсикалық заттардың жіктелуі • Медициналық тұрғыда жіктеу заттардың әсер ету ерекшеліктеріне сүйенеді (эйфоризаторлар, транквилизаторлар, психостимуляторлар, галлюциногедер т. б. ). Бірақ бір заттың өзі мөлшеріне қарай әрқалай әсер көрсетуі мүмкін. Тәжірибедегі қажеттілікті бейнелейтін жүйе леу оған қарағанда кеңірек таралған. Аурулардың 10 -шы халықаралық жіктеуі бойыншагаллюциногендер. • келесілерді бөледі 1) опий препараттары, 2) ұйықтататын және седативті 3) кокаин, 4) индиялық конопляның препараттары (каннабиноидтар), 5) психостимуляторлар, 6)

ПБЗ-НЫ ҚОЛДАНУҒА АЛЫП КЕЛЕТІН ФАКТОРЛАР: - ата-ананың баласын тәрбиелеуге уақытынын болмауы, жасөспірімнің үйден тыс өмірін қадағаламауы; - отбасы мүшелерінің бірі арақ-шарап ішуі немесе есірткі колдануы; - әкесі мен шешесінің жиі жанжалдасуы; -ата-ананың бірі бала тумай тұрғанда маскүнем немесе нашақор болуы; -отбасы мүшелерініц бір-біріне деген сүйіспеншіліктің болмауы, отбасындағы түсініспеушіліктің орын алуы; - мектепте мұғалімдердің нашақорлық мәселелеріне көңіл бөлмеуі, жасөспірімдер арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізбеуі; - достарының арасында нашақорлардың бар болуы; -өзінен жасы үлкен достарынын жетегінде жүруі; -алкоголь мен есірткіге қол жеткізудін оңай болуы; -әлеуметтік-экономикалық жағдайының төмендігі.

ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ ЕСІРТКІГЕ ӘУЕСТІКТЕРІНІҢ БІРІНШІ БЕЛГІЛЕРІ. • Психологиялық белгілер. • - Көңіл-күйдің тез, жиі өзгеруі және белсенділіктің ахуалдан тыс болу. • - Бей-жай қалып, енжарлық, қимыл тапшылығы, тәуліктік мезгіліне қарамай, қараңғыда және тыныштықта болуды қалау • - Әңгімелесуден қашу. • - Ешқандай талаптың болмауы, апатия, өмір сүруге қызығушылық, құштарлықты жоғалту. • - Шамандан тыс қимыл белсенділігі және сөзшендік, себепсіз көңілдену және қолдарын сермеу. • - Қатыгездіктің, күйгелектің, шыдамсыздықтың білінуі. • - Өтірік айтуды үдету.

• Сыртқы өзгерістер: • - Көз қарашығының кеңеюі немесе тарылуы, көздердің қызаруы, көзден жас ағу. • - Түсініксіз, жиі естен тану, бастың айналуы немесе ауруы, бұлшық еттердің шаншуы, ұсақ қимылдарды орындау кезіндегі епетейсіздік, қолдардың дірілдеуі. • - Жүрек қалпының бұзылуы. • - Тәбеттің өзгеруі: жедел түрде жоғарлауы немесе тамақтан бас тарту. • - Үнемі шөлдеу, ауыздың құрғауы. • - Бұғана тұсындағы, шынтақтардың, тобықтардың, саусақтардың буындағы инелердің ізі. • - Баладан, киімдердің, заттарынан түсініксіз, жайсыз иістің шығуы. • Қосымша белгілер: • -Ата-аналары мен туыстардан жиі ақша сұрау; • -Үйден заттар мен ақшаның жоғалуы; • -Баланың заттарының ішінен белгісіз таблеткалардың, шөптердің, порошоктардың, флакондардың табылуы; • -Алынған жері белгісіз, едәуір ақшаның болуы; • -Қылмыс жасау; • -Балны қоршаған ортаның күмән туғызуы.

• Келтірілген бір немесе бірнеше белгілерді байқасаңыз, балалардың есірткіге үйір болу мүмкіндігін бар екенін білуге болады. • Бүгінгі таңда психоактивті заттарды қолдану дүниежүзілік қоғамдастық, қауымдастық бірлестік алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі. Бұл мәселе Қазақстанды да айналып өткен жоқ. Есірткіге тәуелділік соңғы жылдары елімізде, әсіресе, жастар арасында кең етек алуда.

• Қазақстанда соңғы кездері балалардың — 9, 4, ал жасөспірімдердің — 21, 3, ересектердің 46 пайызы алкогольді ішімдіктерді тұтынады. Оның ішінде, әсіресе студенттік ортада, сыра сәнді ішімдікке айналып отыр. 2007 жылғы орталықтың зерттеулері бойынша Қазақстан халқының 35, 6 пайызы алкогольді ішімдіктерге бейім. Оның үстіне республикамызда ішімдікке әуестенушілер қатары күн санап жасарып барады. Айналымдағы ащы судың көлемі де арта түскен. • Ішімдік ішуден алдыңғы орындарға іліккен елімізде әр адам басына шаққанда, орташа 31 литр сыра, 12 литр арақтан келеді екен. Арақ ішу жағынан проценттік көрсеткіш бойынша тіпті Ресейді де басып озыппыз. Әрі ең сорақысы сол, бұл көрсеткіш қарқынды түрде өсіп келеді.

• Есірткіге қарсы күрес XX ғасырдың басында халықаралық сипат алып, арнайы құжаттармен бекітілді. 1946 жылдан бақылау Біріккен Ұлттар Ұйымының құзырына көшті. • Нашақорлыққа көбінесе жасөспірімдер шалдығады, алайда осы кезенде ересектер арасында да ескірткіге әуестенетіндер көбейіп келеді. Нашақорлардын саны 2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда 98% өскен

Қатердің негізгі 7 факторлары (ҚР үшін БДҰ есебі бойынша) • 1. Артериялық қысымның көтерілуі-12, 8%, • 2. Темекі шегу-12, 3%, • 3. Ішімдік ішу- 10, 1%, • 4. Қандағы холестериннің жоғары деңгейі-8, 7%, • 5. Артық салмақ-7, 8%, • 6. Тамақтануда жеміс пен көкөністі аз мөлшерде пайдалану-4, 4%, • 7. Төмен деңгейдегі дене белсенділігі-3, 5%.

• Тек соңғы үш жылдың өзінде ғана, жергілікті наркодиспансерлерде ем қабылдаушы маскүнемдердің саны 10 есеге артқан. Тағы бір тың дерек, өкініштісі, ішімдік ішуден қаракөз жасөпірімдер де әке-шешелерінен қалысар емес. • Мәселен, Алматы қалалық ІІД Қоғамдық қауіпсіздік басқармасы бастығының орынбасары Айгүл Шөпшекбаеваның айтуынша елімізде 2 мың 532 баланың ішімдікке әуес екені анықталып, 1 мың 996 жасөспірімге «алкоголизм» деген диагноз қойылыпты.

• Нашақордың, мейлі ол тек марихуана шеккеннің өзінде жасы ұзаққа созылмайды. Марихуана шегетіндердің ең алдымен өкпесі қабынады, бронхит, одан әрі өкпе рагі дамиды да адам өлімге дайындалады. Соңғы кезде ғалымдар марихуананың бауыр мен жүрекке де кері әсері бар екенін дәлелдеді. Ал осы есірткі түрінің миға кері әсерінің салдарынан адамның жаттауға қабілеті нашарлап, ұмытшақ етеді. • Марихуана шегушілердің басқалармен қарым-қатынас жасауға құлқы болмайды.

• Есірткінің опиат тобындағы түрлерін қолдану нашақорлар арасындағы өлімнің және мүгедектің басты себебі болып табылады. Опиатты есірткілерді (морфин, героин, кодеин, метадон) және басқалары ең алдымен ине шаншу арқылы колданады. Сондықтан оларды қолдану кезінде ең қауіпті аурулар — СПИД, сифилис жөне гепатит жұқтыру мүмкіндігі күрт жоғарылайды. Нашақорлардың көбісі осы үш аурумен ауырады. Гепатит, оған қоса есірткі заттармен улану бауырдың дистрофиясына алып келеді де, адам мүгедек болып қалады. Көкнәр шикізатын ацетон, бензол, толуол, уксус ангидриді секілді органикалық

• Есірткі қанда қалады да, еріткіш заттар бауырды күйдіріп, сонда шөгеді. Әрине, нашақор есірткі қолданып жүргенде оны байқамайды, ол есірткімен уланған кезінде ауыртпалықты сезбейді. Нашақор өзінің мүгедектігін тек екі жағдайда байқайды: өзі іріңдеп, шіри бастағанында немесе нашақорлықтан емделіп, есі орнына келген кезде. Органикалық еріткіштер мен уксустік ангидридтен тек қана бауыр емес жүрек, ми, өкпе де зардап шегеді.

Жалпы ерікті және еріксіз емін қарастырамыз. Еріксіз емінде науқастың қалауынсыз емшара жүргізу жатады. Психобелсенді заттарға тіуелділікке, сонымен қатар алкогольді шектен тыс пайдалануына байлаысты қиындықтар туындаған жағдайда, азаматтар Облыстық наркологиялық диспансердің күдізгі немесе тәуліктік стационарда, ақысыз медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі аясында, наркологиялық есепке қою жолымен тегін емдеу курсынан өте алады, ия болмаса наркологиялық диспасерде тіркелусіз жасырын түрде(ақылы) емделе алады.

Қорытынды

• Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы сарапшыларының дерегі бойынша халық денсаулығының 49 -50 % өмір салтына, яғни адамның өз денсаулығына қалай қарайтынына тәуелді, 17 -20 % қоршаған орта ерекшеліктеріне байланысты. Сонымен қатар денсаулық қатерінің негізгі факторларына мыналар да енеді: қозғалыс күшінің кему салдарынан қимылдың кемуі (гиподинамия) дене массасының артуы, жүйесіз тамақтану, қоршаған орта нысандарының барлығының көптеген уытты заттармен ластануы, өндірісте және тұрмыста күйзеліс туғызатын жағдайлар, зиянды әдеттердің – шылым шегу, алкоголь пайдалану, нашақорлық көп таралуы. Қорыта келгенде, академик Н. М. Амосов айтқандай: “Денсаулығың мықты болуы үшін мәнді өз күшің болу қажет, оны еш нәрсемен ауыстыруға

• Құрбы - құрдастар, егемен еліміздің болашағы біздер. Қоғамда болып жатқан жаман әдеттерге кінәлі - адамдардың өзі. Осындай жат, жаман әдеттерден бойымызды аулақ ұстап, төзімділік, табандылық танытып, адамгершілік қасиеттерді жоғары ұстай білуіміз керек. Болашағымыз нұрлы, еліміздің ертеңі нұрлы болсын десек, ел болып, халық болып болашағымызды, ұлтымызды, тегімізді жоғалтып алмау үшін нашақорлық, СПИД, ішімдік, темекіден бойымызды аулақ ұстап, қоғамымыздың бұл түнектен арылуының жолын іздеп, салауатты өмір салтын

• Зерттеулер көрсеткендей, алкогольдік ішімдіктер ішу әлеуметтік және діни құндылықтарды орындамауға және жағымсыз қылықтар орындауға апарады. Арақ адамның құдаймен және халықпен байланысына нұқсан келтіретін болғандықтан, жеке және қоғамдық адасушылыққа жол береді. Сол себептен де Ислам пайғамбары(с)-нің ұрпағы Имам Садық(ғ) бір хадисте: Құдай шарапты харам қылды, өйткені шарап ішкен адамда мейірім мен нұр жойылады. Ол күнә мен қылмыс және харам әрекеттер жасауда ұялмай батылы көбейеді, және мас күйде өзіне жақын адамдарға да зорлық көрсетуі мүмкін. Шарап жаман нәрсе ғана әкеледі, сондықтан шарап ішкен адамның дініне зардап тиеді, -дейді. •

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР • Егемен Қазақстан газеті. 2006 № 25 • Баландин А. , Баландина Л. , Джанибеков В. Самые опасные наркотики. — Изд. «Гроссмедиа» , 2008 • Сердюкова Н. Б. Наркотики и наркомания. Ростов н/Д. , 2000 www. google. kz