Орында ан: Вет. сан, 14 -топ Мусатова, Нурпеисова,

Орында ан: Вет. сан, 14 -топ Мусатова, Нурпеисова, Садыбековғ Тексерген: Жокушева З. Г останай, 2011 Қостанай, 2011Қ

Жоспар: 1. Бірлестіктер мен ж йелерді ү ң экологиясы(синэкология) 2. Экож йелерді негізгі типтеріне сипаттама ү ң 2. Экож йелерді негізгі типтеріне сипаттамаү ң 3. Экож йені энергетикасыү ң 4. Экож йелерді йымдасу за дары ү ң ұ ң 4. Экож йелерді йымдасу за дарыү ң ұ ң 5. Экож йелерді німділігіні за дары ү ң ө ң ң 5. Экож йелерді німділігіні за дарыү ң ө ң ң 6. Экож йелерді динамикасы мен дамуы ү ң 6. Экож йелерді динамикасы мен дамуыү ң 7. Биологиялы қ 7. Биологиялы қ алуант рлілік-популяциялар, биоценоздар ү мен экож йелерді т ра тылы ыны шарты ү ң ұ қ ғ ңмен экож йелерді т ра тылы ыны шартыү ң ұ қ ғ ң

Синэкология(грек тіл. synsyn – бірге)- р т рге жататын сімдіктер, ә ү ө жануарлар мен микроорганизмдерді популяцияларыны ң ңжануарлар мен микроорганизмдерді популяцияларыны ң ң ассоциацияларын, оларды алыптасу жолдары мен орша ан ортамен ң қ қ ғ зара серін зерттейтін экологияны б лімі. ө ә ң ө « « Синэкология » » ымын ұғ ылым а енгізген швейцар ботанигі К. Шретер болып есептеледі. р ғ ғ Ә т рді популяцияларыны макрож йеге бірігуінен т зіледі: ү ң ң ү ү

Биоценоз(грек тіл. bios- мір, ө koinos — жалпы орта )- орша ан қ қ ғ ортаны бірдей жа дайында бірге тіршілік ететін сімдіктер, ң ғ өортаны бірдей жа дайында бірге тіршілік ететін сімдіктер, ң ғ ө жануарлар мен микроорганизмдер популяцияларыны ңжануарлар мен микроорганизмдер популяцияларыны ң жиынты ы. ғ « « Биоценоз » » ымын 1877 жылы неміс зоологы ұ ғ К. Мебиус сынды. ұ Биоценоз

Белгілі бір д режеде ә біртекті жа дайлармен ғ сипатталатын, а заларды белгілі бір ғ ң бірлестігімен оныстандырыл ан қ ғ ке істік ң биотоп (грек тіл. topos – орын )деп атайды. Б л ымды ұ ұғ 1940 ж В. Н. Сукачев сын ан. ұ ғ Биотоп

Экож йе дегеніміз-зат, энергия ж не ү ә а параттар алмасу н тижесінде қ ә бірт тас ретінде ұ тіршілік ететін кез-келген зара ө рекеттесуші тірі а залар мен ә ғ орша ан орта қ ғ жа дайларыны жиынты ы. ғ ң ғ 1935 ж А. Тенсли сын ан. Ұ ғ

Биогеоценоз(экож йе)ү Су факторлары (гидротоп) Климатты факторлары қ (климатоп) Топыра факторларық (эдафотоп)Биотоп сімдіктер Ө (фитоценоз) Жануарлар (зооценоз) Микроорганизмдер(микробоценоз) Биоценоз

Экож йелерді жіктелінуіү ң Функционалды қ рылымдыҚұ қ

Су экож йелеріүрлы экож йелері Құ қ ү сімдіктерді таби и белгілеріӨ ң ғ Геологиялы ж не физикалы белгілері қ ә қ Бойынша ерекшеленеді

Кең қолданылып жүрген құрылымдық жіктелу бойынша ғаламшарды төмендегі экожүйелерге бөледі: рлыҚұ қ экож йелеріү -тундра, тайга, орманды дала, ш лейт, ш л, тропиктер, тау ө өдала, ш лейт, ш л, тропиктер, тауө ө Т щы ұТ щыұ сусу — а ынсыз су(к л, то ан), а ынды ғ ө ғ ғ су( зен, б ла , жыл а), батпа тар мен батпа ты ө ұ қ ғ қ қ ормандар экож йелері үормандар экож йелеріү Те із ңТе ізң экож йелеріү — те іздер мен ашы м хитң қ ұ

Негізгі белгісі-орманны болмауы. сімдіктер д ниесі ң Ө ү асты т ымдастардан, ияр, ша ын а ашты сімдіктер мен қ ұқ қ ғ ғ ө ыналы-м кті бірлестіктерден т рады. Топыра ы қ ү ұ ғ ыш ыл, оректік заттар а кедей. қ қ қ ғ

Бореалды ыл анжапыра ты ормандар тайга деген атпен белгілі. қ қ қ Циркумполярлы зона т зе отырып здіксіз белдеу т рінде қ ү ү ү Евразия, Солт стік Америка ар ылы теді. ү қ ө

о ыржай белдеуді ксерофилді бірлестіктері р т рлі Қ ң ң ә ү аталады. Ксерофилді ш птесін сімдіктерді таралу ө ө ң айма ына р т рлі ғ ә ү за та ы ыс, жылы р а жаз, жазда ы жауын шашын ұ қ ғ қ құ ғ қ ғ м лшеріні максимум болуы т н. ө ң ә

о ыржай белдеуді асты т ымдас Қ ң ң қ ұ қ сімдіктер даласы ө бірнеше жалпы белгілермен сипатталады.

Солт стік Америка бірлестігіү Материкті ортасында те лкен территорияны ң ө ү алып жат ан далаларды аналогы-прериялар қ ң Альберта, Саскачеван, Манитобаны (Канада)О т сті ң ң үАльберта, Саскачеван, Манитобаны (Канада)О т стің ң ү к-Батыс б лігін, Дакортаны шы ыс б лігін, Мексика ө ң ғ ө шы ана ы бойынша Техастан Флорида а(А Ш)дейінгі ғ ғ ғ Қ жерді алып жатыр.

Ш лді жерлерді бірлестік типі, о ыржай, субтропиктік ж не ө ң қ ң ә торпиктік таби ат белдеулері жа дайында алыптасады. ғ ғ қ

Биологиялық німділікө -экож йелердегі ү органикалы затты жасалу жылдамды ы. қ ң ғ Бірінші реттік німділік өнімділікө -бірінші реттік ндірушілерді биомассасыны т зілу ө ң ң ү жылдамды ын айтады. ғ Екінші реттік нім өнімө -гетеротрофты а заларды органикалы заттарды жинау ғ ң қ жылдамды ын айтады. ғ

Жалпы бірінші реттік німө сімдіктерді энергия жинау Ө ң Жылдамды ы. (ЖБ ) ғ Ө Таза бірінші реттік нім ө Тыныс алу мен бас а тіршілік қ процестеріні ң ж мсалатын энергияны ұ алып таста анда ы ғ ғ органикалы затты жиналу қ ң жылдамды ы. (ТБ ) ғ Ө

Экож йе динамикасыү Т уліктік ә К пжылды ө қ Маусымды қ

Белгілі бір уа ытта жердегі бірқ биоценозды екіншісімен алмасуын айтады ң (лат. successions -бірізділік, т ым аулау, кезектесу, ауысу). ұқ қ Б л ымды 1898 ж. Г. Каулсон енгізген. ұ ұғ

Берілген орта жа дайында ы экож йені дамуынығ ғ ү ң ң со ы т ра ты к йі. (грек. ңғ ұ қ ү klimax –баспалда ). қ Б л ымды 1916 ж Ф. Клементс сын ан. ұ ұғ ұ ғ

Экож йені зіні тепе-те дігін стау а ү ң ө ң ң ұ ғ абілеті мен здігінен реттелуін айтады. Қ ө

Т рлік алуант рлілікті жо ар ы болуы осы ү ү ң ғ ғ к рделі ж йелерді т мендегі асиеттерін ү ү ң ө қ амтамасыз етеді. қ 1. Б ліктеріні зара бір-бірін толы тыруы ө ң ө қ 1. Б ліктеріні зара бір-бірін толы тыруыө ң ө қ 2. Т рлерді бір-бірін ауыстыруы ү ң 2. Т рлерді бір-бірін ауыстыруыү ң 3. Реттеушілік асиеті қ 3. Реттеушілік асиетіқ 4. Функцияларды амтамасыз етуді қ ң 4. Функцияларды амтамасыз етуді қ ң сенімділігі