Орында ан: асымалиева Ф. Б. ғ Қ

Орында ан: асымалиева Ф. Б. ғ Қ абылда ан: Қ ғ Топ: 12 -001 -02 Факультет: ДС ҚТа ырыбы: қ Медицина ж не о амды ә қ ғ қ денсаулы са тауда ы ылыми зерттеу қ қ ғ ғ дістеріні жіктелуі ә ңКафедра: о амды денсаулы ты са тау Қ ғ қ қ қС. Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДА Ы Ғ АЗА ЛТТЫ МЕДИЦИНА Қ Қ Ұ Қ УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С. Д. АСФЕНДИЯРОВА

I. Медицинада ы ж не о амды денсаулы са тауда ы ғ ә қ ғ қ қ қ ғ ылыми дістерді жіктелуі. ғ ә ң II. Медицин ада ы ылыми зерттеулерді ғ ғ ң статистик алы қ дістері. ә III. Медицинада ы ылыми зерттеулерді социометрлік ғ ғ ң дістері. ә IV. Медицинада ы ылыми зерттеулерді ғ ғ ң эпидемиологиялы дістері. қ ә V. Медицинада ы ылыми зерттеулерді клиникалы ғ ғ ң қ дістері. ә VI. Пилотты зерттеулерді ережесі мен та айындалуы. қ ң ғ Жоспары

Классификация – зерттелетін п нні зерттеушіге ә ң ажетті ма ызды белгілері бойынша т рлі топтар а қ ң ү ғ б лу ( сіресе, биология, география, ө ә кристаллогрфия, т. б. ылымдарды т рлі ғ ң ү б лімдері). ө

діс (метод) дегеніз – р ылымны тек зіне ана т н арнаулы зерттеу жолы, Ә ә ғ ң ө ғ ә амалы. Я ни ол – р ылымны з нысанын теориялы т р ыдан зерттеуде ғ ә ғ ң ө қ ұ ғ олданылатын амал-т сілдерді жиынты ы. Мысалы: биология ылымында қ ә ң ғ ғ –биологиялы діс, тіл ылымында –структуралы діс деген сия ты. қ ә ғ қ ә қ діснама (методология) –жаратылыс пен о ам міріндегі былыстарды Ә қ ғ ө құ ң зерттеуді , танып-білуді , т сіндіруді жалпы ылымды , философиялы ң ң ү ң ғ қ қ ба ыт-ба дарын, жолын к рсетеді. Мысалы: б рын ы Ке ес Ода ында ы ғ ғ ө ұ ғ ң ғ ғ м ндай діснамалы принцип –тарихи материализм немесе маркстік ұ ә қ диалектика деп аталын ан. ғ Т сіл (прием) –ол бір дісті ішіндегі одан г рі майдара , одан г рі на тылау ә ә ң ө қ келеген іс ж ргізу амалы. Т сіл ажетті материалды алай жинауды, алай ү ә қ қ қ с рыптауды, алай топтап жіктеуді ай ындап береді. ұ қ қ

I. Медицинада ы ж не о амды денсаулы ғ ә қ ғ қ қ са тауда ы ылыми дістерді жіктелуі қ ғ ғ ә ң эпидемиологиялық әдістер

ылыми зерттеулерді кезе деріҒ ң ң Дайындау ылыми-зерттеу Ғ Іске асыру орытынды Қ

II. Медицин ада ы ылыми зерттеулерді ғ ғ ң статистик алы қ дістері ә 1. Салыстырмалы м ндерін есептеу ә 2. Орта шамаларды есептеу 3. Варияциялы атарларды талдау қ қ 4. Динамикалы қ ( уа ытшақ ) атарларды талдауқ

Экстенсивті коэффициенттер б лікті б тінге ө ң ү атынасын сипаттайды, я ни 100% деп абылдан ан қ ғ б тіндегі б лікті лесін ( лес м лшерін), пайызын ү ө ң ү ү ө аны тайды. қ Статистикалы жиынты ты рамын сипаттау а қ қ ң құ ғ олданылады. Мысалы: барлы ауруларды арасында ы қ қ ң ғ т мау аурушылды ыны лес м лшері ( лесі); ұ ғ ң ү ө ү ж мысшыларда ы жалпы жара аттанулар арасында ы ұ ғ қ ғ ндірістік жара аттануды лесі ( ндірістік ө қ ң ү ө жара аттанулар саныны жалпы жара аттанулар санына қ ң қ атынасын 100%- а к бейту). қ ғ ө 1. Салыстырмалы м ндерін есепте ә у

Интенсивті коэффициенттер былыстарды здері тара ан ортада ы жиілігін к рсетеді құ ң ө ғ ғ ө (таралу де гейін). ң Практикада оларды халы денсаулы ын, қ ғ медициналы -демографиялы процестерді ба алау шін қ қ ғ ү олданады. Мысалы: 100 ж мысшы а ша анда уа ытша қ ұ ғ ққ қ е бекке жарамсызды пен аурушылды жа дайларыны ң қ қ ғ ң саны; 100 т р ын а ша анда гипертониялы аурумен ұ ғ ғ ққ қ аурушылды саны; 1000 адам а ша анда туыл андар саны). қ ғ ққ ғ

Ара атынас коэффициенттеріқ екі дербес жиынты тарды атынасын сипаттайды. қ ң қ Медициналы к мекпен амтуды (де гейін ж не қ ө қ ң ә сапасын) сипаттау шін олданылады: 10000 адам а ү қ ғ ша анда ауруханалы т сектер саны; 10000 адам а ққ қ ө ғ ша анда д рігерлер саны; 1000 адам а ша анда егулер ққ ә ғ ққ саны (егумен амтыл андар саныны кімшілік қ ғ ң ә территорияда ы халы санына атынасын 1000 — а ғ қ қ ғ к бейту). ө

Абсолюттік шамалар жалпы жиынты ты сипаттауда қ (халы саны, елдегі д рігерлерді жалпы саны ж не қ ә ң ә т. б. . ), сонымен атар сирек кездесетін былыстарды қ құ ба алауда (аса ауыр ж палы аурулар саны, даму ғ ұқ а аулары бар адамдар саны) олданылады. қ қ орытынды шамалар Қ атысты ж не орта болып қ қ ә б лінеді. ө атысты шамалар Қ қ альтернативті белгілерді талдауда олданылады. қ

2. Орта шамалар — б л згермелі вариабельді ұ ө белгілерімен біртекті жиынты ты санды жалпылама қ ң қ сипаты. Олар физиологиялы к рсеткіштерді қ ө ( пульсті , ң тынысты , А орташа жиілігі ң Қ ), физикалы даму қ параметрлерін ( 18 жаста ыларды орташа бой ғ ң зынды ы, дене салма ы) ұ ғ ғ , санитарлы -гигиеналы қ қ сипаттамаларда ( бір адам а келетін орташа т р ын ғ ұ ғ ала ы, 1 мл-гі бактерияларды орташа саны ң ң ), медициналы ызметті санды қ қ ң қ сипатын ( са атына ғ келушілерді орташа саны, жыл бой ы орташа ң ғ т секті пайдалану ө ) сипаттауда олданылады. қ

Орта шамаларды есептеу шін вариациялы атар ру ү қ қ құ ажет. қ Вариациялы атарлар былай б лінеді: қ қ ө 1) жай ж не лшемді; ә ө 2) топтастырыл ан ж не топтастырылма ан; ғ ә ғ 3) ашы ж не жабы ; қ ә қ 4) бірмодальды ж не мультимодальды; ә 5) симметриялы ж не симметриялы емес; қ ә қ 6) дискреттік ж не здіксіз; ә ү 7) ж п ж не та. ұ ә қ 3. Варияциялы атарларды талдау қ қ

Динами калы атар қ қ – б л былысты уа ыт бойынша ұ құ ң қ згеруін к рсететін біртекті ө ө статисти калы шамалар атарық қ. Динами калы атар қ қ абсолют тік сандардан ( нау астар қ саныны згеруі ң ө ), орта шамалардан ( аптада ы ғ лаборатор лы қ талдауларды орта саны ң ) ж не ә атысты шамалардан қ қ ( туушылды ты , аурушылды ты , жара аттануды , қ ң қ ң д рігермен амтамасыз етілуді згеруі ә қ ң ө ) т руы м мкін. ұ ү Д инам икалық қатарды құрайтын сандар қатардың деңгейлері деп аталады. 4. Динамикалы қ ( уа ытшақ ) атарларды талдауқ

III . Медицинада ы ылыми зерттеулерді ғ ғ ң социометрлік дістері. ә Социометриялы діс қ ә –ша ын леуметтік топтарды ғ ә ң т л ааралы атынастар ар ылы леуметтік а парат ұ ғ қ қ қ ә қ жинау дісі. ә «Социометрия» термині екі латын ж рна тарынан ұ қ рал ан : socius – серіктес, жолдас, ріптес ж не құ ғ ә ә metrim – лшеу. Ал аш б л термин XIХ асырды ө ғ ұ ғ ң ая ында олданыла баста ан. ғ қ ғ

Социометриялы дістерқ ә

IV. Медицинада ы ылыми зерттеуді ғ ғ ң эпидемиологиялы дістері қ ә Эпидемиологиялы тексеру қ мен ба ылау қ Берілу к зін, ж тыр ан адамдарды ө ұқ ғ аны тау шін олданылады қ ү қ Аналитикалы қ дигностикалы болжауды ба алау шін қ ғ ү тексеру ж ргізу ү Эксперименталды қ эпидемиологиялы дістер қ ә тек кейбір жа тарын зерттеуге қ лоданылады, йткені оны толы т рде қ ө қ ү жасау а болмайды ғ Математикалы лгілеу қ ү дістерді барлы т рлерін Ә ң қ ү олдан анда эпидемиялы процесті қ ғ қ ң к рінісін бай ауды ө қ Статистикалы зерттеу дістері қ ә Сыр аттанушылы ты негізгі қ қ ң к рсеткіштері ж не оны есептеу дістері ө ә ә

Клиникалы зерттеу қ – ауруларды алдын алу, ң диагностикалау ж не емдеу ралдарыны , дістері мен ә құ ң ә технологияларыны ауіпсіздігі мен тиімділігін аны тау ң қ қ немесе растау шін сына ж ргізілетін т л а ретіндегі ү қ ү ұ ғ адамны атысуымен ж ргізілетін зерттеу. ң қ ү V. Медицинада ы ылыми зерттеулерді ғ ғ ң клиникалы дістері қ ә

Медицинада ы ылыми зерттеулерді ғ ғ ң клиникалы дістері қ ә Соматометриялы қ Дене салма ы, бойы, жасы, жалпы ғ арап тексеру жатады қ Зертханалы зерттеу дістері қ ә мысалы: туберкулезде а ыры ты қ қ қ зерттеу инструменталды қ Флюография, томография, т. б функциональ ды диагностик а электрокардиография (ЭКГ); УДЗ

Пилотные исследования проводятся с целью поиска дополнительных фармаколо- гических свойств ЛС у больных. В ходе этих исследований выявляется необходимость дальнейших контролируемых исследований в этом направлении. VI. Пилотты зерттеулерді ережесі мен қ ң та айындалуы ғ

Зерттеу процесі барысында т мендегідей интер ылыми ө ғ дістер олданылады ә қ эксперттік ба алау ғ экспертті немесе ң эксперттерді т жырымдары ң ұ мен ойлары ретроспекция рт рлі уа ыт кезе деріндегі ә ү қ ң дамуыны динамикалы ң қ атарын зерттеу қ модельдеу объектілерді же ілдетілген ң т рінде бейнелеу ү

интерполяция былыстарды динамикалы құ ң қ атарында к рінбейтін, біра қ ө қ осы атар м шелеріні қ ү ң ара атынасын ашу негізінде қ параметрлерді, функцияларды, к рсеткіштерді табу ө экстрополяция жасал ан за дар мен ғ ң т жырымдарды ба ылау ұ ң қ айма ынан бас а айма а ғ қ ққ ауысуы. Зерттеу процесі барысында т мендегідей ө интер ылыми дістер олданылады ғ ә қ

* жаттарды талдауҚұ -на ты ылыми-зерттеум селесін, қ ғ ә леуметтік былыстарменпроцестердізерттеу шін ә құ ү жаттардыпайдаланылатын дістемелік дістер құ ә ә жиынты ы ғ