Марат Оспанов атында ы Батыс ғ аза стан

Марат Оспанов атында ы Батыс ғ аза стан Мемлекеттік Медицина Қ қ Университеті Кафедра: Жалпы гигиена ж не экология ә Та ырыбы: “ қ Балалар мен жас спірімдер арасында ы ө ғ рационалды тама тануды йымдастыру” қ ұ

I. Кіріспе II. Негізгі б лімі: ө А) Рационалды тама тану т сінігі қ ү Б) А уыз а, май а, к мірсу а, витаминге м тажды қ ғ ғ ө ғ ұқ қ В ) Балалар мекемелеріндегі тама тану т ртібі қ ә Д) О ушыларды тиімді тама тандыруын қ ң қ йымдастыр анда са талу а тиісті а идалар ұ ғ қ ғ III. орытынды Қ Жоспары:

Рационалды тама тану а заны д рыс уін ж не дамуын, қ ғ ң ұ ө ә сонымен атар балалы ж не жас спірім ша та денсаулы ты қ қ ә ө қ қ ны айтуды амтамасыз ететін, ед уір ж не т ра ты сер ететін ғ қ ә ә ұ қ ә факторларды бірі. міріні ал аш ы жылдарында ң Ө ң ғ қ с йек-б лшы ет, ж йке, ж рек- ан тамыр ж не т. б. ү ұ қ ү ү қ ә Сонды тан балаларды барлы та амды заттар а м тажды ы қ ң қ ғ ұқ ғ жо арылайды. Баланы а засыны витаминдермен, минералды ғ ң заттармен ж не бас а да микроэлементтермен аны уыны ә қ қ ғ ң ма ызы зор – баланы иммунитеті осы ан те т уелді. ң ң ғ ө ә

А уыз а м таждық ғ ұқ қ Бала тама ында а уыздарды ерекше ма ызы бар. Ол ғ қ ң ң организмдегі иммунды заттарды , гормондарды , қ ң ң ферменттік ж йені , органдар мен тін жасушаларын ү ң ратын негізгі пластикалы материал болып табылады. құ қ Та ам рамында а уызды жетіспеушілігі бала ғ құ қ ң организміні суіне, миды дамуына, антиденелерді , ң ө ң ң гемоглобинні т зілуіне, эндокриндік бездерді дамуына ң ү ң кері сер етеді. Сонымен атар а уызды шамадан арты ә қ қ ң қ болуы да пайда бермейді: ол ас орытуды б зады, ОЖЖ қ ұ озуын к тереді, зат алмасу процесін к рт згертеді. қ ө ү ө Организмге т скен а уыздар жина талмайды, олар ү қ қ азотты осылыстар т рінде , одан шы арылады. Сол қ қ ү ғ себептен та аммен а уызды немі ж йелі т рде, ажетті ғ қ ң ү ү ү қ м лшерде т сіп т руы керек. ө ү ұ

Балаларды а уыз а т уліктік м тажды ың қ ғ ә ұқ ғ Жасы А уыз а т уліктік м тажды , г\кг қ ғ ә ұқ қ 1 -3 жас 4, 0 3 -7 жас 3, 5 -4, 0 8 -10 жас 3, 0 11 жастан жо ары ғ 2, 5 -2,

Майлар а м таждығ ұқ қ Майлар организмде энергия к зіні ызметін ана ат арып ө ң қ ғ қ оймай , олар ор аныш к ші ызметін жа сартады, қ қ ғ ү қ қ барлы м шелер мен тіндерді негізін алау а атысады. қ ү ң қ ғ қ Майларды рамында витаминдер атары ( А, О, Е, ң құ қ П М – поли аны ан май ыш ылдары) бар, майлар Қ Қ қ ққ қ қ зат алмасу процесіне атысатын к птеген ферменттерді қ ө т зейді, с йтіп а заны алыпты сіп дамуына, р т рлі ү ө ғ ң қ ө ә ү аурулар а арсы т ратын к шін к теруге ат салысады. ғ қ ұ ү ө

К мірсулар а м таждыө ғ ұқ қ Бала шін к мірсу негізгі энергия к зі бол анды тан, ү ө ө ғ қ та амда ы к мірсу м лшері а уыздан 3 -4 есе арты болу ғ ғ ө ө қ қ керек. Оны шамадан арты немесе кем болуы та амны ң қ ғ ң рамын б зады. К ні бойы бала к мірсулармен 1\3 құ ұ ү ө моносахарид ж не 2\3 полисахарид алуы ажет. ә қ Біріншісіне – жеміс-жидекте, ара балында, ант қ ызылшасында, амыс (тростник) ж не с т антында қ қ ә ү қ кездесетін глюкоза, фруктоза, сахароза жатады; екіншісіне-д ндерде, жемістерде, ба ша німдерінде, ә қ ө ашыт ылар, сонымен оса крахмал, гликоген, декстрин, қ қ клетчатка, пектин заттары жатады. Т ттіні шамадан арты ә қ абылдау – гипергликемия а, семіздікке, лямблиоз, ірі ді қ ғ ң аурулар пайда болуына себепші болады.

Витаминдерге м тажды ұқ қ Баланы та амында баланы ң ғ ң суіне ы пал ететін ө қ витаминдерді ма ызы зор. ң ң Соларды кейбіріне ң то талса. А витамині қ қ а аны су ар ындылы ы қ ңқ ң ө қ қ ғ мен эндокриндік бездерді , ң сіресе су процесіні ә ө ң алыптылы ын амтамасыз қ ғ қ ететін гипофиз безіні ң ызметіне сер етеді. қ ә Сонымен атар тері қ жамыл ысыны алыпты ғ ң қ жа дайы мен ор аныш ғ қ ғ абілетіні са талуына қ ң қ септігін тигізеді.

Келесі суді реттеуші ө болып Д витамині табылады. Фосфор, кальций алмасуын реттей отырып, а а с йегіні қ ңқ ү ң оссификациясы мен алыпты суін олдайды. қ ө қ К ктемде ж не жазда ө ә балаларды ашы ауада ң қ ж руі эндогенді витамин Д ү толы олданылуын қ қ амтамасыз етеді. қ

Балалар мекемелеріндегі тама тану т ртібі: қ ә Балаларды тама тануыны рационалды болуы, ң қ ң тама тануды т ртібін д рыс йымдастыр анда ана қ ң ә ұ ұ ғ ғ м мкін болады. Ол шін мынадай шаралар орындалуы ү ү ажет: қ Тама тану уа ытын ж не уа ыт аралы тарын атал қ қ ә қ қ қ са тау; қ Тама абылдауды физилогиялы рационалдылы ы; қ қ ң қ ғ Жеке тама тану уа ыттарына с йкес, тама тарды қ қ ә қ м лшері мен сапасына байланысты д рыс б лу; ө ұ ө Балаларды тама тану жа дайы ж не тама тану ң қ ғ ә қ кезіндегі балаларды т ртібі. ң ә

1 жастан 7 жас а дейінгі балалар қ шін, аралы ы 3, 5 -4, 0 са аттан ү ғ ғ т ратын, к ніне 4 -5 рет ұ ү тама тану е рационалды болып қ ң саналады. Ас азан с лі д рыс қ ө ұ б лінуіне жа дай жасау шін , ө ғ ү тама тану уа ыты да т ра ты қ қ ұ қ юолуы керек. Е со ы ң ңғ тама тану йы тардан 2 са ат қ ұ қ ғ б рын болуы керек. Тама тану ұ қ мезгілдеріне байланысты та ерте гі ас пен кешкі ас ң ң рационны 20 -25% , т скі ас ң ү 30 -35%, екіншілік та ерте гі ас ң ң 10 -15% болуы алыпты. қ

О ушыларды тиімді тама тандыруын қ ң қ йымдастыр анда са талу а тиісті а идалар: ұ ғ қ ғ Та амды рационны энергиялы ндылы ыны ғ қ ң қ құ ғ ң т уліктік жойылатын энергия а с йкес болуы; ә ғ ә Рационны химиялы рамыны , энергиялы ң қ құ ң қ ндылы ыны , м лшеріні жасына с йкес құ ғ ң ө ң ә ажеттілігіне ж не организм ерекшеліктеріне с йкес қ ә ә болуы; Рационда негізгі ж не ауыстырылмайтын та амды ә ғ қ заттарды белок, май ж не к мірсулар атынасы ң ә ө қ 1: 1: 4 ж не майлар рамыны жануар ж не сімдік ә құ ң ә ө тектес б ліктеріні атынасыны д рыс болуы; ө ң қ ң ұ

німдер ассортиментіні к п (та амны химиялы Ө ң ө ғ ң қ рамын толы амтамасыз ететін рт рлі еттер, құ қ қ ә ү балы тар, с ттер, нандар, жармалар, к к ністер, қ ү ө ө жемістер) болуы; Жетіспейтін та амдарды алмастыру тек ерекше ғ жа дайларда, тек ана ндылы ы бірдей, сіресе белок ғ қ құ ғ ә ж не майлар бойынша, та амдармен ж ргізіледі; ә ғ ү Дайындал ан та амдарды биологиялы ж не та амды ғ ғ ң қ ә ғ қ ндылы ын, органолептикалы асиетін ж не құ ғ қ қ ә рамында ы та амды заттарды жо ары де гейде құ ғ ғ қ ң ғ ң сі ірілуін са тау ма сатында кулинарлы -технологиялы ң қ қ деуден д рыс ткізу; өң ұ ө 4 -5 рет тама тануда арастырыл ан 3 -3, 5 са ат аралы ты қ қ ғ ғ қ д рыс стап, тама тану режимін атал са тау. ұ ұ қ қ қ

Дұрыс тамақтан!

орытындылай келе Қ баланы а засы скеле ң ғ ө ң а за бол анды тан оны ғ ғ қ ң тама тануы лкен роль қ ү ат арады. Та ам ндылы ы қ ғ құ ғ жо ары болуы тиіс. ғ Жылдам дайындалатын та ам а ара анда, а уыз, ғ ғ қ май, к мірсу, д румендер ө ә мен минералды заттар қ рамында мол та амдарды құ ғ т тын ан ж н. ұ ғ ө