М. Оспанов атынды ы Батыс аза стан. Мемлекеттік

М. Оспанов атынды ы Батыс аза стан. Мемлекеттік Медицина Университетіғ Қ қ П ні: «Эпидемиология дезинфекциялы іс негіздерімен» ә қ Та ырып: тырманы этиологиясы, індет рдісіне сипаттама беру, алдын алу қ Құ ң ү ж не індетке арсы шараларды йымдастыру. ә қ ұ Орында ан: Айдарбаева . Б ғ Ә Галимжанова М Диханова Ж, 502 м\п Тексерген: Ташимова Жулдыз Кайргалиевна

* Жоспар: * 1. Кіріспе * 2. Негізгі б лімө * А. тырманы этиологиясы, індет рдісіне сипаттама Құ ң ү беру * Б. тырманы алдын алу ж не індетке арсы шараларды Құ ң ә қ йымдастыру. ұ * 3. орытынды Қ * 4. Пайдаланыл ан дебиеттер ғ ә

Кіріспе: тыру — к не заманнан бері белгілі ауру. Ол туралы ал аш ы деректер Құ ө ғ қ бізді д уірімізге дейінгі V асыр жазбаларынан табыл ан. Цинке (1804), ң ә ғ ғ Грюнер мен Сальмон (1813), Бернд (1822), сондай-а Магенди б л ауруды қ ұ ң жануарлар (ит, с, к йіс айыратын мал) мен адамны сілекейі ар ылы құ ү қ ң қ ж атынын д лелдеп берді. ұғ ә тыру а арсы т ыш вакцина жасап, оны адам а еккен лы Пастер Құ ғ қ ұңғ ғ ұ (1884) болатын. 1886 жылы Одессада И. И. Мечников пен Н. Ф. Гамалея Пастер станциясын йымдастырып, тыр ан ит ап ан адамдарды сол ұ құ ғ қ қ вакци амен еге бастады. 1887 жылы В. Бабеш тыр ан жануарларды ми ң құ ғ ң клеткаларында ерекше заттар т зілетінін аны тады, ал 1903 жылы А. Негри ү қ б л заттарды ауруды аны тауда лкен м ні бар екеніне ж ртшылы ұ ң қ ү ә ұ қ назарын аударды. 1950 жылдан бері олар Бабеш-Негри денешіктері (т йіршіктері) деп аталады. ү

* тыру — адамны ми жасушаларын атты за ымдайтын Құ ң қ қ жырт ыштар тісін батыр анда, терісіні за ымдан ан жеріне қ ғ ң қ ғ оларды сілекейі ж анда пайда болатын вирусты зоонозды ң ұққ қ ж па. ұқ * тыру (Rabies Hydrophobia) – Neuroryctes rabid жедел Құ вирусты зоонозды нейроинфекция. Клиникасы гидрофобиямен, аэрофобиямен сипатталады, ауыр а ымды ғ энцефаломиелитті серінен ліммен ая талады. ң ә ө қ

* Этиологиясы. оздыр ышы – Neuroryctes rabid – Қ ғ рабдовирус т ымдасты ына жататын вирус, о ұқ ғ қ т різді пішінімен сипаттал ан. Нейротропты вирус. ә ғ Вирусты амино ыш ылдарыны рылымы ж не ң қ қ ң құ ә кезектік орналасуы жыланны нейротоксиніне ң сайды. Вирионны к лемі 70 -170 — 110 -200 нм, ұқ ң ө рамында РН бар. Суы тыру вирусын құ Қ қ құ лтірмейді, атыр анда тіптен асиетін жоймай ө қ ғ қ айлар, жылдар бойы са талады. Жо ары қ ғ температура а сезімтал — 50° — 1 са атта, 55° — 20 -30 ғ ғ мин. , 100°- 2 мин. Кептіруге, ультрафиолетке, к н ү с улесіне т зімділігі аз. Сулема , лизол, карбол ә ө ыш ылы, хлорамин вирусты жояды, ал этанолды қ қ ң серіне т зімді. Вирус жылы анды жануарлар, ә ө қ стар шін патогеннді. Вирусты 2 т рі бар – құ ү ң ү далалы ж не фиксациялан ан. Фиксациялан ан қ ә ғ ғ вирус сілекей мен берілмейді, тіндік торшаларда, тауы эмбрионында к бееді, вакцина алу ушін қ ө олданады. тыру вирусыны вируленттілігі р қ Құ ң ә турлі – ас ыр мен итті вирус вируленттілігі қ қ ң жо ары: жыл ы, сиыр, ой, адам вирусыны ғ қ қ ң вируленттілігі – т мен. ө

* Эпидемиологиясы. * Ауруды к зі ж не резервуары – жабайы ж не й жануарлар – ң ө ә ә ү т лкі, ас ыр, енот т різді иттер, борсы , оян, аю, жабайы ешкі, ү қ қ ә қ қ жар анат, кеміргіштер, жыл ы, ірі ара мал, са ара мал, т йе. қ қ қ ұ қ қ ү * Берілу жолдары * Контактілі — жануарлар адамды тістеп ж не сілекейлеген кезде ә вирусты ж тырады. ұқ * Аэрогенді * Алиментарлы * Трансплацентарлы

* Патогенезі. * 1. Ж тыру сатысы. ұқ * 2. оздыр ыш организмге енгеннен со ж йке жолдарымен, Қ ғ ң ү периневральді ке естік бойынша ОЖЖ-не жетіп с р затына ң ұ жиналады. Вирусты таралу жылдамдылы ы 3 мм/са. ң ғ ғ * 3. К бею сатысы – вирус миды , ж лынны нейрондарында к бееді. ө ң ұ ң ө ОЖЖ за ымдап –энцефалит дамиды. қ * 4. Нейрогендік диссеминация — периневральды жолдарымен перифериялы ж йке ж йесіне тарап септиневрит ша ырады. қ ү ү қ Периневральды жолдан бас а, лимфогенді ж не гематогенді қ ә жолдарымен б кіл организмге тарайды. ү * 5. Сілекей безіне жетіп ж йкелік ганглийлерінде жабысып ү –фиксацияланады, сілекей ар ылы б лінеді. қ ө * 6. ОЖЖде дегенеративті згерістер дамып параличтерді серінен ө ң ә ауру ліммен ая талады. ө қ

* Патанатомиясы: * Жедел ірі ді емес шашыранды энцефаломиелит. ң * ОЖЖ-де рабиялы т йіндер – са тамырлар т ірегінде қ ү ұ қ өң мезенхимальды-глиозды инфильтраттар пайда болады. * Ж йке жасушаларында, сіресе гипокампта (cілекей б летін ж не ү ә ө ә тістейтін орталы тарды асында) арнайы цитоплазматикалы қ ң қ қ осындылар – Бабеш-Негри денешіктері аны талады. қ қ * Ішкі а заларда гиперемия, ан а толы толуы, н ктелік ан йылуы ғ қ ү қ құ аны талады. қ * Клиникасы: * турыды кезе дері: Құ ң ң * Жасыры кезе -10 к ннен 1 жыл а дейін (1 -3 ай) ң ң ү ғ * Продромальды кезе –депрессия кезе і -1 -3 к н ң ң ү * озу кезе і -2 -3 к н Қ ң ү * Паралитикалы (терминальды) кезе -12 -20 са ат қ ң ғ

* Продромальды кезеңінің белгілері: * қорқыныш сезімі * апатия * депрессия * тістегін аймақта ауру сезімі, қабыну, гиперестезия * иіс сезу және есту галлюцинациялары (бетті тістегенде) * температура 37, 2 -37, 3°С * Қозу кезеңінің белгілері: * Мазасыздық * Тахикардия, тахипноэ * Гидрофобия, аэрофобия, фотофобия, акустикофобия * Мидриаз, экзофтальм * Сиалорея * Қозу * Жүрек, тыныс жетіспеушілігі * Салдану кезеңінің белгілері: * Температура 40 -42◦С * Тахикардия, гипотония * Бұлшық еттердің салдануы * Парездер * Коллапс * Тыныс алу орталығының салдануы Жүректің салдануы

* Емдеуі: * Аурудын емі олайсызқ * Нау асты ара ы, тыныш палата а о ашалау қ қ ңғ ғ ң * Морфин, аминазин, димедрол, хлоралгидрат клизма ар ылы қ * кпені жасанды вентиляциясы Ө ң * Антирабиалы иммуноглобулинні ауру кезінде сері жо қ ң ә қ * Болжамы олайсыз, ауру ліммен ая талады. қ ө қ

* Алдын алу шаралары — алдын алу егулер, а ыма ж не тырма иттерді қ ңғ ә құ жою, й жануарларын д рыс стау ережелерін са тау Р ж не бас а ү ұ ұ қ Қ ә қ елдерде й жануарларыны тасымалдануын ба ылау ар ылы мал ү ң қ қ арасында ж йелі т рдегі жоспарлы к рес. ү ү ү * Елді мекендерде иттер мен мысы тарды стау, тіркеу ж не есепке алу қ ұ ә т ртібін жергілікті кімшілік белгілейді. ә ә * Белгілі к сіптегі т л алар арасында (ит аулаушылар, ветеринарлы ә ұ ғ қ зертхана ызметкерлері, а шылар) тыру ауруыны ж тырылуына жол қ ң құ ң ұқ бермеу шін алдын алу егу курсын ж ргізеді. Мал тістеген немесе ү ү тырна ан а шыра ан нау астарды дереу травматологиялы б лімшеге, ал ғ ғ ұ ғ қ қ ө ол болма ан жа дайда егу та айындап, жасау шін хирургия б лімшесіне ғ ғ ғ ү ө жібереді. тыру а арсы ж ргізілетін вакцинация курсы ит ап аннан Құ ғ қ ү қ қ кейін 14 к нін кешіктірмей баста анда ана тиімді. ү ғ ғ

* Тістеген адамдарды тыру а арсы вакцинацияны та айындал ан ң құ ғ қ ң ғ ғ курсын алуы * аза станда халы ты тыру а арсы егу тегін ж ргізіледі. Жара атты Қ қ қ құ ғ қ ү қ ң орналасуына, тере дігіне ж не бас а параметрлерге байланысты д рігер ң ә қ ә алдын алу т сілі туралы шешім абылдайды. Барынша арапайым ә қ қ жа дайларда алдын алу кейіннен вакцинациялау ар ылы антирабиялы ғ қ қ иммуноглобулинмен немесе антирабиялы сарысумен пассивті иммундауды қ амтиды. Иммуноглобулинді ж не сарысуды бір рет егеді. қ ә * азіргі уа ытта пайдаланылатын вакциналар детте 6 рет енгізіледі: Қ қ ә инъекция д рігерге ж гінген к ні (0 к ні), содан кейін 3, 7, 14, 30 ж не 90 ә ү ү ү ә к ндері жасалады. Ж ктілік вакцинация шін арсы к рсетілім болып ү ү ү қ ө табылмайды. Тиісті иммунитетті амтамасыз ету ж не вакцинадан кейінгі қ ә ас ынуларды алдын алу шін егілген адамдар а вакцинация курсы кезінде қ ң ү ғ ж не ол ая тал аннан кейін 6 ай бойы кез келген алкогольдік сусындарды ә қ ғ олдану а болмайтынын есте са тау керек. Вакцинация кезінде нау асты қ ғ қ қ ң атты шаршамауы, сал ын тиюді ж не атты ызынуды болдырмау керек. қ қ ә қ қ Б л шектеулер иммунитетті алыптасу тиімділігін т мендетуі м мкін ұ ң қ ө ү факторларды болдырмау шін ма ызды. ү ң

* орытынды: Қ * тыру сирек кездесетін ауру бол анымен адам шін абсолютті Құ ғ ү летальды инфекция. Д ние ж зінде тырудан жыл сайын 50 000 адам ү ү құ лімге шырайды ж не 1 млн жануарлар леді. ө ұ ә ө * тыру ауруы тарал ан жерден ауырмайтын жануарлардан алын ан Құ ғ ғ ж н ауылдан арнайы ыдысымен ты ыз материалмен ветеринарлы ү ғ қ ку лігінде ж н дезинфекция а жататынды ы жайлы к рсетуімен айта ә ү ғ ғ ө қ дейтін к сіпорын а жеткізіледі. Ауырмайтын жануарларды жабайы өң ә ғ хайуанаттар тістесе, егілгеніне арамастан ртеуге жіберіледі. й итін қ ө Ү ыс а шынжырмен стау керек. Міндетті т рде ауыз абы болу керек қ қ ұ ү қ ж не б тен ит пен мысы тар а жа ындатпау керек, йткені дала ә ө қ ғ қ ө жануарлары лім тудыратын ауруды таратады. Сонды тан, р адамды ө қ ә ит пен мысы тістесе, міндетті т рде травматолог а к рінуі керек ж не қ ү қ ө ә толы емдік курсын аду керек. р адам салауатты мір салты шін қ Ә ө ү зіні міріне, денсаулы ына зі арау керек. ө ң ө ғ ө қ *