L/O/G/O Химия және Медицина Орында ан: ара

L/O/G/O Химия және Медицина Орында ан: ара лова С. ғ Қ құ абылда ан: Шабден Ж. Қ ғ Тобы: 1 фельдшер А

Со ы жылдыры халы ты салауатты мір с руіне к п к іл ңғ қ ң ө ү ө өң б лінуде. Таби атта ы згерістер ж не орша ан ортаны сері жайлы ө ғ ғ ө ә қ ғ ң ә зерттеу ж мыстары ж ргізілуде. Топыра , ау, су – тіршілік к зі екендігі ұ ү қ ө белгілі. Ендеше, тіршілікке сер етуші биогенді элементтер жайында ы ә ғ ылыми – жобалы ж мыстарды зекті зерттеулерді атарына жат ызу а ғ ұ ө ң қ қ ғ болады. Б л ж мыста химиялы элементтерді адам а засы шін ма ызы ұ ұ қ ң ғ ү ң ж не кері сері р т рлі ылыми зерттеулерге негізделіп арастырыл ан. ә ә ә ү ғ қ ғ Сонымен атар, Жамбыл облысы айма ында ы кейбір химиялы қ ғ ғ қ элементтер осылыстарыны шамадан арты м лшерде болуы жайлы қ ң қ ө ма л маттар келтірілген. ғ ұ Со ы жылдарда лемдік жа андану рдісінде таби атта ңғ ә һ ү ғ тепе-те дік жа дайында са талып т р ан кейбір химиялы элементтерді ң ғ қ ұ ғ қ ң адам а засында бірден к бейе т суі ж не а за шін ма ызы бар ғ ө ү ә ғ ү ң элементтер м лшеріні кеміп кетуі бай алуда. Химиялы элементтерді ө ң қ қ ң барлы ы да тиісті м лшерден арты болса немесе азайып кетсе адам ғ ө қ а засына кері сер ететіні аны тал ан. Химиялы элементтерді таби атта ғ ә қ ғ қ ң ғ тарлу жа дайына жасал ан зерттеулер бойынша жерді массасыны ғ ғ ң ң шамамен 50% оттек 25%-дан астамын кремний райды. Он сегіз элемент – құ оттке, кремний, алюминий, темір, кальций, натрий, магний, сутек, титан, к міртек, хлор, фосфор, к кірт, азот, марганец, фтор, барий – жер ө ү массасыны 99, 8%-ын раса, ал ал ан 0, 2 %-ы барлы бас а ң құ қ ғ қ қ элементтерді лесіне тиеді. ң ү

Элементтерді а за мен орша ан ортада ркелкі таралуы ң ғ қ ғ ә оларды сі ірілуіне, таби и осылыстарды суда ы ерігіштігіне ң ң ғ қ ң ғ байланысты. Суармалы жерлерден жылына 6 млн. т. т здер ұ шайылып, жер бетіне таралып отырады. Б л к рсеткіш жыл сайын ұ ө 2 млн. тонна а дейін артатынды ы жайлы ылыми болжамдар бар. ғ ғ ғ Кремнийді , алюминиийді таби и осылыстары суда ң ң ғ қ ерімейді, сонды тан олар тірі а залар а сі ірілмейді. Тірі ж йелер қ ғ ғ ң ү негізін, а заны 97, 4%-ын райтын элементтер – органогендер; ғ ң құ к міртек, сутек, оттек, азот, к кірт, фосфор (к міртек негізгі ө ү ө органоген). Оттек пен сутекті к міртекті органикалы ө ң қ осылыстарыны тоты у ж не тоты сыздандыру асиеттерін қ ң ғ ә қ қ реттеуші ретінде арастыру а болады. ал ан ш оргонеген – азот, қ ғ Қ ғ ү фосфор, к кірт ферменттерді белсенді ортасын т зетушілер. ү ң ү Элементтерді тірі а заларда ы орташа м лшеріне арай ш топ а ғ ғ ө қ ү қ б леді. ө

Макроэлементтер (оттек, сутек, к міртек, азот, фосфор, к кірт, азот, ө ү фосфор, кальций, магний, натрий ж не хлор); а зада ы м лшері ә ғ ғ ө 10% -дан жо ары болады. ғ Микроэлементтерді (йод, мыс, к ш н, фтор, бром, стронций, ң ү ә барий, кобальт) а зада ы м лшері 10% — 15%. ғ ғ ө Ультрамикроэлементтер – сынап, алтын, уран, торий, радий ж не ә т. б. олалды а зада ы м лшері 15% — дан т мен. ң ғ ғ ө ө р т рлі жасушалар мен а заларды т зілуі мен мір с руі Ә ү ғ ң ү ө ү шін ажетті элементтер биогенді лементтер болып табылады. ү қ Тіршілік шін ма ыздылы ына арай химиялы элементтерді ш ү ң ғ қ қ ү топ а б леді. қ ө

Тіршілікке ажетті элементтер. Олар адам а засында немі қ ғ ү болады ж не ферменттер, гармондар, д румендер, рамына ә ә құ кіреді: H, O, Ca, N, K, P, Na, S, Mg, Cl, C, I, Mn, Cu, Co, Fe, Zn, Mo, V. Оларда ы жетіспеушілігі адамны алыпты мір с руін б зады. ғ ң қ ө ү ұ осымша элементтер. Б л элементтер адам мен жануар Қ ұ а засында болады. ғ Ga, Sb, Sr, Br, F, B, Be, Li, Sn, Cs, . Al, Ba, Cl, As, Rb, Pb, Bi, Cd, Cr, Ni, Ag, Th, Hg, V, Se. оларды биологиялы ң қ ма ызы осы уа ыт а дейін толы зерттелмеген. ң қ қ қ те аз элементтер. Адам ж не жануар а заларынан табыл ан, Ө ә ғ ғ м лшері ж не биологиялы ма ызы белгісіз. ө ә қ ң

Адам а залары химиялы элементтерді р т рлі концентрлейді, ғ қ ә ү я ни микро ж не макроэлементтер м шелер мн лпаларда ғ ә ү ұ ркелкі таралады. Микроэлементтерді к пшілігі бауырда, с йекте ә ң ө ү ж не б лшы ет лпаларында жиналады. Б л лпалар к птеген ә ұ қ ұ ұ ұ ө микроэлементтерді негізгі оры. Элементтер кейбір м шелерге ң қ ү т н болып табылады ж не онда концентрациясы жо ары болады. ә ә ғ Мысалы, мырыш – арын асты безінде, йод – ал анша безінде, қ қ қ фтор – тіс кіреукесінде, алюминий, к ш н, ванадий – шашта, ү ә кадмий, сынап, молибден – б йректе, алайы – ішек лпаларында, ү қ ұ стронций – уы безінде, с йек лпасында, барий – к зді қ қ ү ұ ө ң пигментті абатында, бром, марганец, хромда – гипофизде ж не қ ә та ы бас аларда жиналады. ғ қ А зада микроэлементтер байланыс ан ж не бос ионды ғ қ ә т ріндеде кездеседі. Кремний, алюминий, мыс ж не титан бас миы ү ә лпаларында н руыздармен комплекс т рінде кездеседі. ұ ә ү

Сутек ж не оттек – макроэлементтер су молекуласын т зетіні ә ү белгілі, ал, ересек адам а засыны шамамен 65% -ы су болып ғ ң келеді. Су ма ызды еріткіш ж не ол адамны м шелерінде, ң ә ң ү лпаларында ж не биологиялы с йы тарда ркелкі тарал ан, ұ ә қ ұ қ ә ғ ас азан с йы ыны , сілекейді , ан плазиасыны , лимфаны 99, 5 қ ұ ғ ң ң қ ң ң %-дан 90%- а дейінгі аралы ын райды. Ендеше су ғ ғ құ ресурстарыны рамын зерттеу, немі ба ылау ж не мемлекет ң құ ү қ ә тарапынан ор ау іс – шараларын ж ргізуді тіршілік шін ма ызы қ ғ ү ң бар деуге болады. Макроэелементтер – к міртек, оттек, сутек, азот, к кірт, фосфор – ө ү н руызды , нуклейн ыш ылдарыны ж не а заны бас ада ә ң қ қ ң ә ғ ң қ биологиялы белсенді осылыстарыны рамына кіреді. қ қ ң құ Н руыздарды рамында к міртек 51 -55%, оттек 22 -24%, азот ә ң құ ө 15 -20%, сутек 6, 5 -7%, к кірт 0, 3 -2, 5%, фосфор шамамен 0, 5%. ү К міртек, сутек ж не оттек к мірсуларды ж не липидтерді ө ә ө ң ә ң ( майлар), ал, фосфор, фосфолипидтерді рамында фосфатты ң құ топтар т рінде болады. ү

Калций де негізінен с иек ж не тіс лпаларында ү ә ұ концентрленеді. Натрий ж не хлор жасуша аралы , ал калий ә қ мен магний жасуша ішіндегі с йы ты тарда кездеседі. Натрий ұ қ қ ж не калий фторид т рінде с йек ж не тіс лпаларында ә ү ү ә ұ кездеседі. Магний фосфат т рінде тісті атты лпаларында ү ң қ ұ болады. Тірі а за а ажетті тіршілік металдары деп аталатын ғ ғ қ металдарды жалпы сипаты бойынша шамамен салма ы 70 кг ң ғ адам а засында тіршілік металдарыны м лшері т мендегідей ғ ң ө ө болады: калций-1700 г, калий- 250 г, натрий-250 г, магний-42 г, темір- 5 г, мырыш-3 г, мыс-0, 2 г, марганец, молибден, кобальт барлы ы шамаен 0, 1 г. Ересек адамны денесінде 3 ғ ң киллограм а дейін т з бар, б л молшерді 5\6 б лігі с йек ғ ұ ұ ң ө ү лпаларына тиесілі. ұ

Кейбір макроэлементтер (магний, калций) ж не ә к птеген микроэлементтер а зада биолиганд- ө ғ амин ыш ылдармен, н руыздармен, нуклеин қ қ ә ыш ылдарымен, гормондармен, д румендермен қ қ ә ж не та ы бас алармен комплекс т рінде ә ғ қ ү кездеседі. Мысалы: темір ионы комплекс т зуші ү ретінде- гемоглобин, кобальт-В 12 д руменіні , ә ң мвгний-хлорофилл рамына кіреді. Сонымен құ атар а зада, биологиялы ма ызы жо ары бас а қ ғ қ ң ғ қ да элементтерді к птеген комплекстері бар. ң ө

L/O/G/O