Лектор. проф. Рыскулова А. Р. о амды денсаулы

Скачать презентацию Лектор. проф. Рыскулова А. Р. о амды денсаулы Скачать презентацию Лектор. проф. Рыскулова А. Р. о амды денсаулы

1-lekciya-ekol..pptx

  • Размер: 111.6 Кб
  • Автор: Салтанат Назарова
  • Количество слайдов: 23

Описание презентации Лектор. проф. Рыскулова А. Р. о амды денсаулы по слайдам

Лектор. проф. Рыскулова А. Р. о амды денсаулы са тау, жалпы Қ ғ қ қ қЛектор. проф. Рыскулова А. Р. о амды денсаулы са тау, жалпы Қ ғ қ қ қ гигиена ж не экология курсы. ә аза стан – Ресей Медициналы Қ қ қ Университеті “ Экология ж не т ра ты даму”п ні ә ұ қ ә

 • Экология ж не медициналы экологияә қ • Жалпы экологиядан медициналы  қ экологияны айырмашылы • Экология ж не медициналы экологияә қ • Жалпы экологиядан медициналы қ экологияны айырмашылы ы ң ғ • Санитарлы экологияны басты міндеті қ ң ж не о ан жету жолдары ә ғазіргі кездегі экология п ні, міндеттері, Қ ә зерттеу нысандары мен о ыту дістері. қ ә ыс аша даму тарихы Қ қ

Экология - б л тірі организмдер мен ұ оларды  мір с ру ортасыны  зараЭкология — б л тірі организмдер мен ұ оларды мір с ру ортасыны зара ң ө ү ң ө атынастары туралы ылым. қ ғ «Экология» термині гректі ежелгі «оікоs» — ( й, ң ү баспана) ж не «Іоgоs» — (с з, ілім) деген ә ө с здерінен шы ан, оны ылыми ө ққ ғ олдану а енгізген ата ты неміс биолога Эрнст қ ғ қ Геккель. Ол зіні «Организмдерді жалпы ө ң ң морфологиясы» (1866 ж. ) атты кітабы да ң биология тарауларыны бірін экологияны — ң организмдерді орша ан ортада мір с ру ң қ ғ ө ү жа дайлары ж нінде ьлым деп т жырымдайды. ғ ө ғ ұ

 • Ежелгі грек с зі оікоs осы ылым атауыны  алыптасуын ө ғ ң қ • Ежелгі грек с зі «оікоs» осы ылым атауыны алыптасуын ө ғ ң қ ана емес, сонымен бірге ол адам игерген ж не ғ ә т ра тандырыл ан таби атты белгілеу шін «ойкумена» ұ қ ғ ғ ү («экумена») ымын да білдіреді. үғ Адамны космосты игеруі ар ылы «экумена» ымы жер ң қ ұғ ше беріненде рі асты, ал экология, зірше білім ретінде ң ә ә болмаса да, термин ретінде рбір адамны санасына сі ді. ә ң ң азіргі уа ытта ол биология тарауларыны бірі ана емес, Қ қ ң ғ сонымен бірге география, саяси экономия, философия да, жаратылыс ж не о амды ылымдарды барлы кешені ә қ ғ ң қ онымен туыстас ылым екені белгілі. Оны стіне, азір ғ ң ү қ экология ылыми ымны шегінен шы ып, рбір ғ ұғ ң ғ ә мемлекетті ж не рбір жеке адамны ала даушылы ы мен ң ә ә ң ң ғ обалжуын ту ызып отыр. Олай болса, экология барлы ына қ ғ ғ атысты, йткені, егер экологиялы да дарыс экологиялы қ ө қ ғ қ апат а дейін дамыса, ол ешкімді қ де аямайды.

 • ылыми-техникалы  прогресс жетістіктерін Ғ қ шаруашылы  т жі рибесіне енгізуге байланысты қ • ылыми-техникалы прогресс жетістіктерін Ғ қ шаруашылы т жі рибесіне енгізуге байланысты қ ә лемде экология а ерекше к іл аударыла бастады. ә ғ өң Экож йелер мен биосфераны толы ынан зерттеуге ү ғ байланысты жиырмасыншы асырды 60— 70 ғ ң жылдары экологияны олданбалы ба ыттылы ы ңқ ғ ғ к шейді: о ан зге де рамдарды б лу, су мен ауаны ү ғ ө құ ө ң т тасты ретіндегі айналымы; о ам німділігі, ұ қ қ ғ ө оректену тізбектері; орша ан ортаны жа анды қ қ ғ ң һ қ ластануы; мір с ру ортасын да ж не адам ызметін де ө ү ә қ ж йелік талдау ж не бас ару кіреді. ү ә қ

 • Бірт тас ж йе ретінде биосфераны  орны ты ызмет ұ ү ң қ • Бірт тас ж йе ретінде биосфераны орны ты ызмет ұ ү ң қ қ жасауы жа анды экож йені рамдас б ліктеріні бірі — һ қ ү ң құ ө ң адамзатты мір ң ө с ру жа дайларын амтамасыз етеді. Биосферада мір ү ғ қ ө с ретін организмдерді популяциялар, бірлестік пен ү экож йелер де гейлері де зерттеуге болады. зара ү ң ң Ө рекетте болатын, орта аума ты бірге жайлайтын ж не ә қ қ ә зін- зі рпа тар ар ылы рбітетін бір т рдегі даралар ө ө ұ қ қ ө ү тобы популяция деп аталады. «Популяция» латынша «рорulus» — халы , т р ындар ма ынасын білдіретін қ ұ ғ ғ с зден шы ан. Сонымен, экологиялы популяцияны ө ққ қ белгілі айма та ы бір т рдегі т р ындар ретінде қ ғ ү ұ ғ аны тау а болады. қ ғ

 • Организмдер бірлестіктері биорганикалы  ортамен ты ыз қ ғ материал - энергетикалы  атынастар • Организмдер бірлестіктері биорганикалы ортамен ты ыз қ ғ материал — энергетикалы атынастар ар ылы байланыс ан. қ қ сімдіктерге к мір ыш ыл газы, су, оттегі, минералды т здар Ө ө қ қ ұ збей т сіп т рса ана олар соларды есебінен тіршілік ете алады. ү ү ұ ғ ң К н энергиясын пайдаланып биорганикалы осылыстардан ү қ қ органикалы заттар синтездей қ ТІН организмдер автотрофтар деп аталынады, ал химиялы реакцияларда шы арылатын энергаяны қ ғ олданатындар – қ химотрофтар. Дайын органикалы заттармен қ оректенетін организмдерді қ гетеротрофтар дейді. Бірге тіршілік ететін токталуларды ж не з-ара байланысты организмдерді ә ө биоценоздар (латынша «Ьіоs» – мір ж не «коіnоs» — орта ) деп ө ә қ атайды. Биоценоздарды алатын ау ымы тым лкен, ол а аш ң қ ү ғ ді гегіндегі м ктер бірлестіктерінен немесе ң ү шіріген томардан (а аш т бірі) бастап м уелі ірге дейінгі ғ ү ә өң (ормандар, далалар, ш лдер ж. б. ) ау ымды амтиды. ө қ қ

 • Биогеоценоз (экож йе) - биорганикалы  ортамен зара ү қ ө рекеттесетін,  со • Биогеоценоз (экож йе) — биорганикалы ортамен зара ү қ ө рекеттесетін, со ан материалды -энергетикалы ә ғ қ қ т р ыда т уелді болатын тірі ма лы тарды к рделі ұ ғ ә қү қ ң ү табиги кешені, ол зіні м ні, заттарды айналымы ө ң ә ң бойынша дамып алыптасатын, рамды қ құ қ б ліктері за уа ыт бойы ж не тере бейімделуді ө ұ қ қ ө ң ң н тижесінде алыптас ан, динамикалы жа ынан ә қ қ қ ғ те естірілген ж йе. Биогеоценоздар — б л тірі ң ү ұ организмдерді жай ана жиынты ы емес, бір- ң ғ ғ біріне зара т уелділік ж не белгілі бір себептерге орай ө ә ә байланыстар ар ылы шарттал ан, барлы экологиялы қ ғ қ қ компоненттерді диалектикалы бірлігі, организмдер ң қ мен орша ан ортаны тіршілікетуіні ерекше, біры ай қ ғ ң ң ңғ т рі. ү

 • К рнекті орыс алымы В.  Н.  Сукачев осы ө ғ ылымны • К рнекті орыс алымы В. Н. Сукачев осы ө ғ ылымны негізін ала ан еді. Бізді ғ ң қ ғ ң планетамызды барлы биогеоценоздарыны ң қ ң жиынты ы аса зор экож йе — биосфераны ғ ү райды. Биогеоценоздар жер стіні кез құ ү ң келген б лігінде — рлы та ж не суда ө құ қ ә алыптаса алады. Олар далалы , батпа ты , қ қ алапты , т. б. болып бірнеше т рге б лінеді. қ ү ө Гидробиоценоздарды ң биосфераны ң алыптасып, одан рі дамуында ы ма ынасы қ ә ғ ғ зор. Жер бетіні б ліктері д нді да ылдар ң ө ә қ сетін ө агрофитоценоздар деп аталады.

рбір биогеоценоз рамы да 4 Ә құ ң функционалды ( ызметтік) рамды болып қ қ құрбір биогеоценоз рамы да 4 Ә құ ң функционалды ( ызметтік) рамды болып қ қ құ арастыру а болады: қ ғ • 1) тіршілік етуге керекті заттарын алатын ж не алмасу ә заттарын шы аратын орын, немесе абиотты оршау; ғ қ қ • 2) барлы ал ан организмдерді органикалы қ қ ғ қ заттармен, сондай-а энергиямен амтамасыз ететін қ қ автотрофты организмдер кешені — б лар к н қ ұ ү энергиясын ассимиляция жасайтын органикалы қ заттарды бастапкы продуценттері (фототрофты ң қ сімдіктер, ө фотосинтездеуші бактериялар);

3) бастап ы продуценттер жасап шы ар ан қ ғ ғ оректік заттар есебінен тіршілік ететін3) бастап ы продуценттер жасап шы ар ан қ ғ ғ оректік заттар есебінен тіршілік ететін гете- қ ротрофты организмдер кешені, консументтер. қ Консументтер -жануарлар мен хлорофильсіз сімдіктерді, органикалы осылыстарды ө қ қ минералды к йге дейін ыдырататын қ ү организмдер кешені. Б лар — редуценттер ұ немесе деструкторлар. • 4) микро организмдерге жататындар– бактериялар, грибтер, арапайымдылар қ ж не лі органикалы заттар адды ымен ә ө қ қ ғ оректенетін организмдер. Барлык 4 збелер қ ү арасында за дылы ты байланыстар бар. ң қ

 • 1971 жылы Б. Коммонер алыптастыр ан экологияны қ ғ ң негізгі за ын ыс • 1971 жылы Б. Коммонер алыптастыр ан экологияны қ ғ ң негізгі за ын ыс аша былай сипатгау а болады: ң қ қ ғ • 1. Барлы ы барлы ымен байланысты (таби атта ы рдістер ғ ғ ғ ң ү мен былыстарды жалпы а орта байланысы). құ ң ғ қ • 2 Барлы ы ғ айда болса да бару керек (кез келген таби атты қ ғ қ ж йе ОНЫ орша ан ортаны энергетикалы ж не ү қ ғ ң қ ә а паратты м мкіндіктерін пайдалану есебінен ана дами қ қ ү ғ алады). • 3. Таби ат жа сыра «біледі» (таби атты тетіктері мен ғ қ қ ғ ң функциялары туралы абсолюттік ай ын а паратты білмей, қ қ біз оны жа сарту а тырысып, сол ар ылы о ан зиян қ ғ келтіруіміз м мкін). ү • 4. Еш н рсе тегін берілмейді ( аламды экож йені бірт тас ә ғ қ ү ң ұ екендігін к рсетеді, оны іші де еш н рсе тпайды немесе ө ң ң ө ұ жо алмайды, жалпы а орта жа сарту объектісі бола ғ ғ қ қ алмайды, адам е бегі рдісінде алын анны барлы ы ң ү ғ ң ғ айтарылуы керек). қ

 • Бас а за дар,  а идалар мен ережелер ішінен мыналарды атап қ ң • Бас а за дар, а идалар мен ережелер ішінен мыналарды атап қ ң қ ғ к рсетуге болады: ө • б лек таби и ж йелер затыны , энергиясыны , а параттарыны ө ғ ү ң ң қ ң ж не сапасыны зара байланыс анды ы соншалы ты, осы ә ң ө қ ғ қ факторларды біреуіні кез келген згерісі барлы ж йелер мен ң ң ө қ ү оларды иерархиясыны функционалды , рылымды , сапалы ң ң қ құ қ қ ж не санды згерістерін тудырады; ә қ ө • лсіз рекеттер таби и ж йені жауап реакцияларын ту ыз ә ә ғ ү ң ғ бауы м мкін, біра олар жина тала келе, тас ынды болжай ү қ қ қ алмайтындай динамикалы рдіске алып келеді (X. Боумен); қ ү • мірлік м мкіншіліктер, оны саны мен сапасы экож йеге ажетті аз ө ү ң ү қ шама а жа ын экологиялы факторлар ар ылы толы ады ғ қ қ қ ғ (лимиттенеді), оларды т мендеуі организмні мір с руін то тату а ң ө ү қ ғ немесе экож йе деструкциясына келіп со ады (Ю. Либих); ү ә ғ • зіні элементтерін жо алт ан экож йе ал аш ы алпына келе ө ң ғ қ ү ғ қ қ алмайды;

 • таби и биотаны шектік ма ынада ы аума ынан ғ ң ғ ғ ғ • таби и биотаны шектік ма ынада ы аума ынан ғ ң ғ ғ ғ арты ыскаруы орша ан ортаны қ қ қ ғ ң т ра тылы ын ұ қ ғ жояды, одан кейін ол тазарту рылыстарын орнату құ ж не алды сыз ндіріске к шу жолымен айтадап ә қ қ ө ө қ алпыпа келтірілмейді (В. Г. Горшков); қ • экологиялы рекетті минимумы да организм қ ә ң ркендеуіні толы тырушы факторы болуы м мкін, ө ң қ ү оларды арасы да ы ау ым атал ан фактор а ң ң ғ қ ғ ғ атысты организмні т зімділігін (толерантты ын) қ ң ө ғ аны тайды (В. Шелфод); қ • кез келген таби атгы ж йе орша ан ортаны ғ қ ү қ ғ ң материалды энергетикалы ж не а паратты қ қ ә қ қ м мкіндіктерін пайдалану есебінен ана дами алады. ү ғ Абсолютті о шаулан ан дамуды болуы м мкін емес. қ ғ ң ү

 • адамдар зі мекендейтін орта а рекеттер ө ғ ә жаса анда, оларды нейтрализациялау (б • адамдар зі мекендейтін орта а рекеттер ө ғ ә жаса анда, оларды нейтрализациялау (б ліп ғ ө тастауы) керек, йткені оларды теріс рекеттері ө ң ә таби ат шін де, адамны зі шін де иратушы ғ ү ң ө ү қ к ш болуы м мкін. Оны мынандай сипаттары бар: ү ү ң • орны ты қ тепе-те дікті б затын сырт ы рекет ң ұ қ ә бол ан кезде, тепе-те дік осы сырт ы рекетті ғ ң қ ә ң сері лсіреген ба ыт а арай ауысады (Ле ә ә ғ қ қ Шателье-Браун); • ке істік пен уа ытта алыста ал ан былысты ң қ қ ғ құ ң ма ызы шамалы болып к рінеді (таби ат ң ө ғ пайдалануда осы а идат сіресе жиі қ ғ ә жа ылыс машы ты рекеттерді негізі болады); ң қ қ ә ң

 • ауру а шалды уды кенеттен к шеюі (инфекциялы ауруларды ғ ғ ң ү қ • ауру а шалды уды кенеттен к шеюі (инфекциялы ауруларды ғ ғ ң ү қ тарату абілеті) сау емес организмні мутациясы бол анда, қ ң ғ оларды санын реттеу тетігі жо экож йеге жа а ауру жасаушы ң қ ү ң организмді е гізгенде болады, сонымен экож йе шін тіршілік ң ү ү ортасы згереді; ө • биоценозда т рлер бір-біріне соншалы ты бейімделген, ү қ оларды бірлестігі іштей орны ты болады. Біра б л біры ай ң қ қ ұ ңғ ж не зара байланыс ан ж йелік туысты ана (К. Мабиус — Г. ә ө қ ү қ қ Ф. Морозов); • организм т рі зін корша ан таби и ортаны тербелістері мен ү ө ғ ғ ң згерістеріне оны генетикалы бейімделу м мкіндіктері с йкес ө ң қ ү ә келсе, соншалы ты ж не со ан дейін тіршілік ете алады; қ ә ғ • экологиялы уыс, таби атта ы т рді орны міндетті т рде қ қ ғ ғ ү ң ү толады. Мысалы, Сахалин аралыны бамбук то айларында са ң ғ ұ қ жырт ыштар жо (б л а дар к птеген зендерді алаптарында қ қ ұ ң ө ө ң тіршілік етеді ж не суайры тарына тпейді) ж не оларды ә қ ө ә ң экологиялык уысын жырт ышты да дылары бар с р қ қ қ ғ ұ егеу йры тар толтыр ан. қү қ ғ

 •   аламды экология т тастай биосфераны, Ғ қ ұ бас аша айт анда, • аламды экология т тастай биосфераны, Ғ қ ұ бас аша айт анда, жер шарын орап жат ан қ қ қ экологиялы ж йе зерттейді. азіргі аламды қ ү Қ ғ қ экологияны басты міндеттеріне — тіршілік ң ортасында ы антропогендік згерктерді зерттеу ғ ө мен адамзат м ддесіне орай осы ортаны са тау ү қ ж не жа сарту дістерін негіздеу жатады. Осы ан ә қ ә ғ байланысты болаша та экологиялы жа дайды қ қ ғ ң згерістерін болжамдау ж не осыны негізінде ө ә ң таяуда ы жыдлар а ж не алыста ы болаша а ғ ғ ә ғ ққ арнап адамдарды тіршілік ортасын са тау мен ң қ жа сарту а, биосфераны ажетсіз згерістеріні қ ғ ң қ ө ң алдын алу а ба ыттал ан шаралар талдап жасау ғ ғ ғ керек.

 • Со ы жылдары аламды экологиядан ңғ ғ қ медициналы экология б лініп шы ты • Со ы жылдары аламды экологиядан ңғ ғ қ медициналы экология б лініп шы ты — б л қ ө қ ұ жедел дами келе жат ан п наралы ылыми қ ә қ ғ ба ыт. Ол философияны да, ғ медициналы -биологиялы ылымдарды да қ қ ғ (гигиена, генетика, физиология, патология ж не т. б. ), о амды ылымдарды ә қ ғ (демография, леуметтану), жа рафиялы ә ғ қ ылымдарды (медициналы ж не леуметтік ғ қ ә ә география) амтиды. қ

 • Медициналы экологияны  зегі - гигиена. Гигиена қ ң ө адамдар денсаулы ыны жа • Медициналы экологияны зегі — гигиена. Гигиена қ ң ө адамдар денсаулы ыны жа дайына орша ан орта ғ ң ғ қ ғ факторларыны серіні за дылы тарын зерттейді ж не ол ң ә ң ң қ ә гигиеналы нормативтерді, ережелер мен шараларды қ талдап жасайды. Б ларсыз аса жо ары антропогендік ж к ұ ғ ү т скен айма тарды медициналы -экологиялы т р ыда ү қ қ қ ұ ғ ба алау м мкін емес. ғ ү • Медициналы экология генетиканы да камтиды, йткені, қ ө организм реакциясы биологиялы белсенділік пен қ экологиялы фактор дозасына ана емес, генетикалы код а қ ғ қ қ да т уелді. Ол, тірі организмдерді тыныс-тіршглігін ж не ә ң ә оларды орша ан ортамен зара арым- атынасын да ң қ ғ ө қ қ зерттейтін физиологияны амтиды. 1883 жылы физиолог И. қ М. Сеченов: » зіні тыныс-тіршілігіне уат беретін сырт ы Ө ң қ қ ортасыз организмні мір с руі м мкін емес», — деген еді. ң ө ү ү

 • азіргі кезде экологиялы  олайсыз айма тарда Қ қ қ қ экология а т • азіргі кезде экологиялы олайсыз айма тарда Қ қ қ қ экология а т уелді аурулар немесе ескі сарынмен ғ ә дами беретін, біра жалпы а аян патологиялар пайда қ ғ бола бастады. Осындай ауруларды клиникасын, ң патогенсзін ж не диагностикасын зерттеумен, ә осындай аурумен ауыратын сыр аттарды емдеумен қ медициналы экологияпы жа а тарма ы — қ ң ң ғ экологиялы патология (экопатология) айналысады. қ • Экологиялы олайсыз айма тарда халы ты қ қ қ денсаулы жа дайын толы ба алау шін, рине, қ ғ ү ә бір атар демографиялы к рсеткіштерді (туушылык, қ қ ө лім-жітім, халы ты таби и сімі, т. б. ) ылыми ө қ ң ғ ө ғ т р ыда талдау, леуметтік с рауларды м ліметтері ұ ғ ә ұ ң ә ж не георафиялы ылымдарды білу ажет. ә қ ғ қ

 • Жалпы ал анда медициналы экология дегеніміз - б л ғ қ ұ адамны биологиялы • Жалпы ал анда медициналы экология дегеніміз — б л ғ қ ұ адамны биологиялы та ж не леуметтік те тіршілік иесі ң қ ә ә ретінде к рделі к п компонентті орша ан леммен, немі ү ө қ ғ ә ү к рделеніп т ратын динамикалы тіршілік ортасымен ү ұ қ зара рекеттесуі. ө ә • Жалпы экологиядан медициналы экологияны біз неге қ б леміз? Осыны т сіну шін биологиялы п н ретінде, ө ү ү қ ә экология негізделген ш жалпы биологиялы а идалар а ү қ қ ғ ғ то талып туміз керек. қ ө Олар а жататындар: организм мен ортаны зара ғ ң ө арым- атынасы ж ніндегі м селе. қ қ ө ә • Бейімделу м селелері. ә • Т р туралы ым. ү үғ • Экологияны атал ан м селелері меди инаны жалпы ң ғ ә ң ң биологиялы негізінен зі кіреді. қ ө ө

 • Биологияны негізгі экологиялы за ы - ң қ ң организм мен ортаны бірлігі ң • Биологияны негізгі экологиялы за ы — ң қ ң «организм мен ортаны бірлігі» ң за ы — адам а да катысты. ң ғ Медициналы экологияны жалпы экологиядан қ ң айырмашылы ы «организм мен ортаны бірлігі» ғ ң за ынын рекетін адам зіні саналы е бек ң ә ө ң ң ызметімен шектей алады. қ • Адам а мыналар т н: ғ ә • — жасанды иммунитет — осы ар ылы ол бейімделу қ рдістерін реттейді; ү • — орша ан ортаны факторларына байланысты қ ғ ң (ауа-райыны немесе уа ытты ысты ж не суы ң қ ә қ болуы) тиімді ж не те дестірілген м лшерде, ә ң ө е бекті ауырлы ына орай тама тану. ң ң ғ қ

 •   Сау адам (популяция) — оршаган орта қ ж йесі ж ніндегі ілім • «Сау адам (популяция) — оршаган орта» қ ж йесі ж ніндегі ілім санитарлы экологияны ү ө қ ң п ні болып есептелінеді. Олай болса, ә санитарлы , экология адам денсаулы ы мен қ ғ орша ан ортаны сапасы арасында ы себептік қ ғ ң ғ — салдарлы байланыстарды аны тауы керек. қ қ • Санитарлы қ экологияны ң басты міндеті — б л таби атты немді пайдалану мен ұ ғ ү таби атты ор ау ар ылы амтамасыз етілетін ғ қ қ сау адамны денсаулы ын са тау ж не ң ғ қ ә ны айту. ғ