Компьютерді негізгі рыл ыларың құ ғ

Компьютерді негізгі рыл ыларың құ ғ Орында ан: м-16 -1 тобыны студенті ғ ң Файзоллаева Наздана Тексерген: информатика п ніні м алімі ә ң ұғ Елибаева – Мухтар. А. М.

Жоспар Компьютерді негізгі рыл ыларың құ ғ Монитор ж не оны т рлері ә ң ү Пернета та пернелеріні ызметіне қ қ ң қ арай б лінуі қ ө Тыш ан. Оны т рлері, ме зері, н с аушысы қ ң ү ң ұ қ Ж йелік блок. Т рлері. Ат аратын ызметтері ү ү қ қ олданыл ан дебиеттер Қ ғ ә

«Компьютер» с зі а ылшын тілінен аудар анда «есептеуіш» , я ни ө ғ ғ ғ есептеуге арнал ан рыл ы дегенді білдіреді. Компьютерлер есептеу ғ құ ғ операцияларыны к рделі атарларын адамны атысуынсыз, алдын ң ү қ ң қ ала к рсетілген н с аулы – ба дарлама бойынша ж ргізуге м мкіндік ө ұ қ қ ғ ү ү береді. Компьтерді негізгі рыл ылары: ң құ ғ Монитор Пернета та қ Тыш ан қ Ж йелік блок ү

Монитор Дисплей (монитор) – компьютерді экранына а паратты ң қ шы аратын рыл ы. Сырт ы пішіні бойынша дисплей ғ құ ғ қ к дімгі т рлі т сті теледидар а сайды, сонды тан оны ә ү ү ғ ұқ қ жиі телевизиялы техникада ыдай монитор деп те қ ғ атайды. Мониторлар міндетіне байланысты реттеуді , т р-т сті ң ү ү т зетуді ж не та ы бас а т рлі ралдармен ү ң ә ғ қ ү құ жабды талады. Т рлі мониторларды ажыратылымды ы қ ү ң ғ да р т рлі, енгізілетін кескіндердегі н ктелер саны ә ү ү к лдене і мен тігінен – е лкен к сіби мониторларда ө ң ң ү ә 640 -480 н ктеден 1600 -1280 н ктеге дейін барады. ү ү Ажыратылымды не рлым жо ары болса, бейне беттегі қ ғұ ғ кескін со рлым ай ын болады. ғұ қ

Пернетақта пернелері атқаратын қызметіне қарай келесі топқа бөлінеді • Енгізу пернелері(алфабиттік-цифрлы ) — м нда арапайым баспа машинасында болатын қ ұ қ пернелер жина талады, я ни ріптік, санды ж не символды пернелер. қ ғ ә қ • Бас ару пернелері – б л пернелер жеке т рінде немесе бас а пернелермен бірге басыла қ ұ ү қ отырып на ты рекеттерді орындайды. К бінесе CTRL, ALT, Windows белгісі бар перне и қ ә ө ESC олданылады. . қ • Функционалды пернелер – арнайы тапсырмаларды орындау шін олданылады. Олар қ ү қ F 1, F 2, F 3 ж не ары арай F 12 дейінгі пернелер тізбегінен т рады. Т рлі ба дарламалар а ә қ ұ ү ғ ғ атысты б л пернелерді ызметтері р т рлі болып келеді. қ ұ ң қ ә ү • Орын ауыстыру пернелері — б л пернелер жаттарда, веб-беттерде ж не тексті т зетуде ұ құ ә ү орын ауыстыру шін олданылады. Олар а ба ыттауыш пернелер, сондай-а , HOME, ү қ ғ ғ қ END, PAGE UP, PAGE DOWN, DELETE ж не INSERT пернелері жатады. ә • Санды пернета та – б л пернета та сандарды тез енгізу шін те ы айлы. Онда ы қ қ ұ қ ү ө ңғ ғ пернелер арапайым калькулятор немесе есептеу машинасына с йкес топталып қ ә жина тал ан. қ ғ

Пернета тақ Пернета та қ – компьютерді ж мысын ң ұ бас ара отырып, ажетті а паратты қ қ қ енгізу шін олданылатын рыл ы. Ол ү қ құ ғ ріпті ж не цифр пернелеріні ә ң к мегімен компьютерге кез келген ө а паратты енгізуге м мкіндік береді. қ ү азіргі компьютерлерді Қ ң пернета тасында 101 немесе 105 перне, қ ал о жа жо ар ы б рышында ж мыс ң қ ғ ғ ұ ұ режимі туралы а парат беріп отыратын қ 3 жары индикаторы орналасад қ ы

Тыш анқ Тыш ан қ , кейде тінтуір – «графикалы » қ бас ару рыл ысы. Тыш анды қ құ ғ қ кілемшені стімен жылжыт анда, ң ү қ экранда ы тыш анны н с а ышы да ғ қ ң ұ қ ғ сонымен атар оз алып, ажетті қ қ ғ қ объектілерді та дау а м мкіндік береді. ң ғ ү Тыш анны екі (немесе ш) қ ң ү батырмасыны бірін баса отырып ң объектілермен к птеген операцияларды ө орындау а болады. Батырмаларды ғ ң ортасында орналас ан до ала шаны қ ңғ қ айналдырып, экран а т тасымен ғ ұ сыймай т р ан м тінді, суретті немесе ұ ғ ә web-пара ты жо ары-т мен жылжыту а қ ғ ө ғ болады.

Мазмұны Т ріү Айналдыр ыш тыш ан ғ қ немесе д гелекшелі тыш анөң қ , оны , я ни ң ғ тінтуірдің сол жақ пернесі ж не ә тінтуірді ӊ оӊ жа қ пернесі арасында д гелекшесі бар. Ол бейнебет рамын біртіндеп арап шы у а өң құ қ ғ ғ м мкіндік береді. ү Оптикалы тыш ан қ қ – ме зейтін рыл ыны со ы жа а т рі, онда ж мырша ты орнына жары ң құ ғ ң ңғ ң ү ұ қ ң қ шы аратын элемент орнатыл ан. Ол жары шы аратын элемент ша ылыстыратын жары а ыныны ғ ғ қ ғ ң згеруіне жауап ретінде жылжуды тіркеп отырады. ө Ме зері ң тыш ан ме зері қ ң (Курсор мыши; mouse cursor) — тыш ан ар ылы дисплей экраны бойынша орын қ қ ауыстыратын графикалы қ символ. Н с а ышы ұ қ ғ Тінтуір н с а ышы ұ қ ғ (Указатель мыши; mouse pointer) — егер тыш ан қ компьютерге осылса ж не тыш ан қ ә қ драйвері ж ктелсе, онда тыш ан н с а ышы р ашан ү қ ұ қ ғ ө қ экранда т рады. М тіндік режімде н с а ыш к дімгі ұ ө ұ қ ғ ә тікт ртб рыш пішінінде болады. ө ү Графикалық режімде н с а ышты стандартты пішіні сол а арай жо ары ұ қ ғ ң ғ қ ғ ба ытгал ан жебелікке сас, алайда к бінесе орындайтын ғ ғ ұқ ө операциясына карай н с а ыш бас а пішінді: кос ұ қ ғ қ жебелікті, кресті, жа тауды ж не т. б. абылдайды. Уа ыт к бірек ж мсалатын операцияларда н с а ыш қ ө қ қ ө ү ұ қ ғ мса ат а айналады. Б л рекетімен құ ғ қ ү ө программа «шамалы к ті із, а паратты енгізу зірге м мкін емес» ү ң қ ә ү дегенді хабарлайды; тыш ан н с а ышын м тіндік ме зерден ажырата білу керек қ ұ қ ғ ә ң

Ж йелік блокү Ж йелік блок ү — дербес компьютерді е ң ң негізгі рыл ысы. Ж йелік блокты ішінде құ ғ ү ң ж йелік та ша(аналы плата), процессор, ү қ қ оперативті жад, ат ыл диск, оректендіру қ қ қ блогы, видеокарта секілді к птеген ма ызды ө ң рыл ылар орналасады. Ж йелік блокты құ ғ ү ң алды ы панелінде осу (Power) ж не айта ңғ қ ә қ ж ктеу (Reset) батырмасы, компакт-диск мен ү дискетаны о итын дискжетектер ж не қ ә ызыл-жасыл жары индикаторлары қ қ орналасады. Ж йелік блокты арт ы ү ң қ жа ында негізгі (монитор, пернета та, ғ қ тыш ан) ж не осымша рыл ыларды қ ә қ құ ғ (принтер, модем, сканер, микрофон) осатын порттар мен кірістік рыл ылар қ құ ғ орналас ан. қ

Аналы та шақ қ (Плата материнская; motherboard) — орталы процессор, жедел жад қ микросхемалары, ке ейту уыс- орындары ж не есептеу Машинасыны бас а да кейбір ж йелік ң қ ә ң қ ү сы арлары орналастырыл ан негізгі м рлі та ша. Кез келген компьютерді негізгі рамдас б лігі. ң ғ ө қ ң құ ө шкі байланыстарды бас арады ж не бас а рыл ылармен зілімдер ар ылы рекеттеседі. Кейде Ӏ қ ә қ құ ғ ү қ ә бас немесе ж йелік та ша деп те аталады. Аналы та та а ылшынша motherboard) сонымен бiрге ү қ қ қ ғ mainboard атау а ылшынша олданылады — бас та та; с енг. ана, негiз ) — б л (ОЗУ орталы ғ қ қ ұ қ процессор, контроллер ж не ОЗУ, ж ктеушi ТС , енгiзу-шы аруды негiздi интерфейстерiнi ә ү Қ ғ ң ң контроллерлерi шынды ында) дербес компьютердi негiзгi компоненттерiн бекiтiлген к рделi к п ғ ң ү ө абатты баспа та та. деттегiдей, аналы та та осуы шiн USB, PCI ж не PCI-Expressтi қ қ Ә қ қ қ ү ә ң шиналарын детте олданылатын осымша контроллерлердi осуы шiн (слоттар ) тiркеуiштер ә қ қ ң қ ү болады. Процессор ( а ылш ғ. central processing unit , CPU — Орталы есептеуіш б лім)қ ө 1) программа а с йкес операцияларды орындау а арнал ан компьютерді негізгі рыл ысы, ғ ә ғ ғ ң құ ғ ызметтік б лігі. К птеген жартылай ткізгішті элементтерден т ратын ж не компьютерде қ ө ө ө ұ ә барлы есептеулер мен а парат ндеу ж мыстарын орындайтын электронды микросхема. қ қ ө ұ қ азіргі компьютерлерде бір немесе бірнеше процессорлар ж мыс істейді; Қ ұ 2) м ліметтерді деу кезінде кейбір алдын ала есептеу ж мыстарын немесе йымдастыру ә өң ұ ұ ызметін ат аратын машиналы программа. қ қ қ [1 ]

Компьютерді перативтік жадысы (ОЗУ) немесе Random Access Memory м ліметтерді ыс а ң ә қ қ мерзімге са тау шін ызмет етеді. Кез келген ба дарламаны , амалды ж йені де, ж мыс істеуі қ ү қ ғ ң қ ү ң ұ шін іске осу кезінде ба дарламаны бір б лігін отару а оперативті жадыны біршама к лемі ү қ ғ ң ө талап етіледі. Б л т р ылы ты дискіге атынамастан ба дарламаны ма ызды м ліметтеріне ол ұ ұ ғ қ қ ғ ң ң ә қ жеткізу м мкіндігін амтамасыз етеді. Компьютерде бір мезгілде не рлым к п ба дарлама ж мыс ү қ ғұ ө ғ ұ істесе, со рлым лкен оперативті жады талап етіледі. Ба дарламаны ж мысы ая тал ан кезде ғұ ү ғ ң ұ қ ғ немесе компьютерді шіргенде оперативті жадыда са тал ан м ліметтер жойылып кетеді ө қ ғ ә ат ыл диск Қ қ (немесе винчестер ; а ылш. ғ Hard Disk Drive, HDD ) — дерек жазу а ж не са тау а арнал ан ғ ә қ ғ ғ рыл ы. құ ғ ат ыл магниттік дискідегі жина тауыш немесе МДЖ Қ қ қ Қ (а ылш. Hard Disk Drive, HDD) ат ыл ғ қ қ диск, компьютерлік сленгте «винчестер» — магнитті жазбаны станымында негізделген есте са тау ң ұ қ рыл ысы. К птеген компьютерлерде негізгі есте са тау рыл ысы болып табылады. «Иілгіш дискіден» құ ғ ө қ құ ғ басты ерекшелігі – а парат ферромагнитті абаты бар ат ыл пластинаны бетіне жазылады. ат ыл дискіде қ қ ң Қ қ хром ыш ылыны бірнеше пластиналы абаты орналас ан. ат ыл дискіні ж мыс ж йесінде санаушы қ қ ң қ қ Қ қ ң ұ ү бастары пластинаны сырт ы бетіне тимейді. Оны басты себебі, ферромагнитті диск жылдам айнал ан ң қ ң ғ кезінде, санаушы бастарды сырт ы абатына дискіні тигізбейтін ауа абаты алыптасады. Санаушы бас пен ң қ қ диск арасында бірнеше нанометр ке істік ана алады. азіргі зама ы ат ыл дискілерде б л к лем 10 нм – ң қ қ Қ ңғ қ қ ұ ө ді райды. Санаушы бас пен дискіні бір – біріне со ты ыспауы, ат ыл дискіні ж мыс мерзіміні за құ ң қ ғ қ қ ң ұ қ уа ыт а жетуіне кепіл береді. ат ыл дискіні иілгіш дискіден басты ерекшеліктеріні бірі – а парат қ қ Қ қ ң ң қ тасымалдаушы, ж йелік блокты ішіндегі ор жина тауышпен байланыстырыл анды ында. ү ң қ қ ғ ғ

Қолданылған әдебиет: Интернет желісі “Уикипедия — ашы қ энциклопедиясынан алын ан м лімет” ғ ә