Гравитациялы ріс теориясыны қ ө Ө ң

Гравитациялы ріс теориясыны қ ө Ө ң элементтері Кеплер за дары. Б кіл лемдік тартылыс за ы ң ү ә ң Ауырлы к ші ж не салма. Салма сызды қ ү ә қ қ қ Тартылыс рісі мен оны кернеулігі ө ң Тартылыс рісіндегі ж мыс. Тартылыс рісіндегі ө ұ ө потенциал Космосты жылдамды тар қ қ Инерциалды емес сана ж йесі. Инерция қ ү к штері ү

Кеплер за дары. Б кіл лемдік тартылыс за ың ү ә ң • рбір планета, бір фокусында К н орналас ан эллипс Ә ү қ бойымен оз алады. қ ғ • Планетаны радиус-векторы бірдей уа ыт аралы тарында ң қ қ бірдей аудандарды сызады. • Планеталарды К нді айналу периодтарыны ң ү ң квадраттарыны атынасы оларды орбиталарыны лкен ң қ ң ң ү жарты осьтеріні кубтарыны атысына те ң ң қ ң. Б кіл лемдік тартылыс за ы ү ә ң : Кез-келген екі материалды қ н ктелерді арасында оларды массаларыны к бейтіндісіне ү ң ң ң ө тура пропорционал, ал ара ашы ты тарыны квадраттарына қ қ қ ң кері пропорционал зара тартылыс к ші сер етеді ө ү ә : 2 21 r mm G

M M m m C B A G-ны м ні кестелерде ң ә 6, 6720·10 -11 Н·м 2 /кг 2 , я ни ғ массалары 1 кг екі бірдей дене 1 м ашы ты та біріне-бірі қ қ қ 6, 6720·10 -11 Н к шпен ү серлесетінін к рсетеді. G-ны ә ө ң те аз м ні гравитациялы ө ә қ серді денелерді массалары ә ң ң те лкен бол анда ана к бірек ө ү ғ ғ ө болатынын к рсетеді. ө Ауырлы к ші ж не салма. Салма сызды қ ү ә қ қ қ Жермен байланыс ан сана ж йесінде кез-келген массасы қ қ ү m денеге ауырлы к ші сер етеді қ ү ә.

Еркін т су деуі экваторда 9, 780 м/сү ү 2 , ал полюстерде 9, 832 м/с 2 болады. Б л бір жа ынан Жерді з осінен айналуынан ж не ұ ғ ң ө ә екіншіден Жерді сы ылуынан (Жерді экваторлы радиусы ң ғ ң қ 6378 км, ал полярлы радиусы 6357 км). Еркін т су деуіні қ ү ү ң м ніні айырмашылы ы аз бол анды тан есепті шешу кезінде ә ң ғ ғ қ оны м нін 9, 81 м/с ң ә 2 деп алады. 2 R m. M GFmg. Fa 2 0 h. R m. M GFa Денені салма ы деп Жерге тартылыс серінен денені , оны ң ғ ә ң еркін ламас шін стап т ратын, тіреуге (немесе аспа а) құ ү ұ ұ ғ т сіретін к шін айтады. ү ү

Денені салма ы дене g-дан зге деумен оз ал анда ана, я ни денеге ң ғ ө ү қ ғ ғ ауырлы к шінен бас а к штер сер еткенде бай алады. қ ү ә қ Денені тек ауырлы к ші серінен оз алысы кезіндегі к йін ң қ ү ә қ ғ ү салма сызды деп аталады қ қ. Ауырлы к ші барлы уа ытта сер етеді, ал салма денеге ауырлы қ ү қ қ ә қ қ к шінен бас а к ш сер еткенде, дене g-дан бас а а деумен оз ал анда ана ү қ ү ә қ ү қ ғ ғ ғ зін к рсетеді. ө ө Егер дене тынышты та немесе т зу сызы ты бір алыпты қ ү қ қ оз алса, онда қ ғ Егер дене ауырлы рісінде кез келген траектория бойымен қ ө ж не кез келген ба ытта еркін оз алса, онда ә ғ қ ғ

Тартылыс рісі мен оны кернеулігіө ң Гравитациялы рісті денелер ту ызады да, материяны мір қ ө ғ ң ө с ру формасы болып табылады. ү ріске енгізілген кез келген денеге Ө тартылыс к шіні сер етуі тартылыс рісіні негізі асиеті ү ң ә ө ң қ болып табылады. Тартылыс рісі кернеулігі ө бірлік масса а сер ететін к шпен, ал ғ ә ү ба ыты сол к шті ба ытымен аны талады. Кернеулік ғ ү ң ғ қ тартылыс рісіні к штік сипаттамасы. ө ң ү Егер рісті барлы н ктелердегі кернеуліктері бірдей болса, ө ң қ ү онда тартылыс рісі ө біртекті , ж не егер рісті барлы ә ө ң қ н ктелеріндегі кернеулік векторлары андай да бір инерциалды ү қ сана ж йесіне атысты оз алмайтын А н ктесінде қ ү қ қ ғ ү иылысатын, т зулер бойымен ба ытталса, онда ріс қ ү ғ ө орталық деп аталады.

Тартылыс рісіндегі ж мыс. Тартылыс рісіні ө ұ ө ң потенциалы Денені Жер бетінен d. R ашы ты а орын ауыстыру шін қ қ ққ ү жасалатын ж мыс: ұ R R m. M Gd. A 2 2 112 2 R RR GM md. R R m. M Gd. AA 2112 ppppp. EEEEEA 21 21 R GM m. EEpp. R m. M GEp m. E p R M G – тартылыс рісіні потенциал – ө ң рісті энергетикалы ө ң қ сипаттамасы

Потенциалдары т ра ты беттер ұ қ эквипотенциалдық деп аталады. gradg – ріс потенциалы мен кернеулігі ө арасында ы байланыс ғ k zj yi xgrad Космосты жылдамды тар қ қ Бірінші космосты жылдамды қ қ деп – дене Жерді ң айналасында д гелек орбитамен оз ала алуы, я ни өң қ ғ ғ Жерді жасанды серігіне айналу шін берілетін минимал ң ү жылдамды. қ

Екінші космосты жылдамды қ қ деп дене жерді ң тартылысын же іп, К нні серігіне айналуы, я ни оны ң ү ң ғ ң Жерді тартылыс рісіндегі орбитасы параболалы болуы ң ө қ шін ажетті е кіші жылдамды ты айтады. ү қ ң қ шінші космосты жылдамды Ү қ қ деп К нні тартылысын ү ң же іп, К н ж йесін тастап кетуі шін денеге берілетін ң ү ү ү жылдамды. қ