гірлерҮң Жоспар: • Кіріспе:

гірлерҮң

Жоспар: • Кіріспе: • Д ниеж зілік м хит суына жалпы шолу. ү ү ұ • Негізгі б лім: ө • Тол ындай. Тол ындарды пайда болу себептері. қ қ ң • А ыстар, оларды пайда болуы. ғ ң • М хит суны жалпы циркуляциясы. ұ ң • Кіріспе • Негізгі б лім ө гір Үң аза станда ы гірлер Қ қ ғ үң ызы ты деректер Қ қ • орытынды Қ

гірлерҮң гір дегеніміз — ерігіш тау жыныстарыны б зылуы, м жілуі салдарынан пайда Үң ң ұ ү болатын жер ыртысында ы уыстар. Ерігіш тау жыныстарына к біне ктас, гипс, қ ғ қ ө ә доломит, т. б. жатады. гірлерді зынды ы онда ан, ж здеген метрден, кейде Үң ң ұ ғ ғ ү бірнеше онда ан километрге дейін жетеді. Жер асты ж не тау беткейлеріндегі ғ ә гірлерді бір немесе бірнеше ауыздары жер бетіне шы ып жатады. аза станда үң ң ғ Қ қ азір 140 -тан астам гір белгілі болды. аратау жотасында — 80, Талас Алатауы мен қ үң Қ гем жотасында — 20, стірт пен Ма гыстауда -11, Каспий ойпаты мен Солт стік Ө Ү ң ү Аралда — 4, Сарыар ада — 12, Алтай, олба, Тарба атайда — 5, Жетісу (Жо ар) қ Қ ғ ңғ Алатауында — 2, Іле Алатауында — 6 гір бар. Оларды ішінде Октябрь гірі, үң ң үң А мешіт улие гірі, Ащысай гірі, Баянауыл гірі, Ма пал гірі. Ма ыстау қ ә үң үң үң қ үң ңғ гірлері, Кенесары гірі, стірт гірлері елімізде танымал. Б л гірлер туристік үң үң Ү үң ұ үң ма ызы бар орындар а жатады. ң ғ аза станда ы е зын гір Іле Алатауында орналас ан. Ол Іле Алатауынын Қ қ ғ ң ү үң қ солт стік беткейінде, те із де гейінен 3300 м биіктікте. гірді зынды ы 1390 ү ң ң Үң ң ұ ғ метрге жетеді. Шымб ла спорт базасынан 3 ша ырым жерде орналас ан б л гір — ұ қ қ қ ұ үң Октябрь гірі деп аталады. үң гірлерді зерттеумен спелеология ( гіртану) деген ылым саласы айналысады. Үң үң ғ

Е ірі гірлер утастар мен доломиттер тара ан жерлерде ң үң ғ пайда болады. Оларды атарына, мысалы, А Ш-ты ң қ Қ ң Кентукки штатында ы ғ жер ж зіндегі е ірі Мамонт гірі ү ң үң жатады; ол бірнеше сталактитті залдар мен коридорлардан т рады. Оны жалпы ж руге болатын ұ ң ү б лігіні зынды ы 200 км-ге жетеді. гірлерді дамуы ө ң ұ ғ Үң ң су ж не толу кезе іне б лінеді. су кезе інде ол пайда ө ә ң ө Ө ң бол ан жыныстарды еру процесі л айып, гірді ғ ң ұ ғ үң ң к лемі лкейеді, ал толу кезе інде гір т бесіндегі ө ү ң үң ө жынысты еруі мен тамшылауы н тижесінде ң ә сталактиттер мен сталагмиттер арама- арсы сіп, қ қ ө т йіседі де, гір іші ба аналармен толып бітеліп алады. ү үң ғ қ Б л жа дай к бінесе утасты гірлер де кездеседі. ұ ғ ө үң Кейбірінде ысты к ні ырау мен м зда пайда болады. қ ү қ ұ қ Ондай м зды гір ырым мен Оралда кездеседі. ұ үң Қ Оларды ішіндегі к птеген ірілі- са ты тарамдары да ң ө ұ қ бар. Мысалы, Оралда ы Сальва зені жа асында ы ғ ө ғ ғ К гір аласынан 5 км ашы ты та ы К гірі. үң қ қ ғ үң үң

гірлерҮң гір Үң — жер асты суларыны рекеті ң ә н тижесінде ә утас , доломит , тас т зыұ , гипс сия ты тез еритін ш гінді жыныстарды қ ө ң тара ан ауданында пайда болатын к лемі р ғ ө ә т рлі жер асты уыстары: гипс пен сіресе тас ү қ ә т здары кездесетін жерлерде пайда бол ан ұ ғ гірлер к бінесе кішкене болып келеді де, үң ө м гілік са талып т рмайды, себебі т бесі әң қ ұ ө лсіз болып лап алады. ә құ қ

Т рлеріү Пайда болуына қарай бөлінуі Тектоникалық Эрозиялық Мұздық Жанартаулық Карет (ең үлкен топ)

Үңгір Тереңдігі Ұзындығы Оранласқан жері КРУБЕРА-ВОРОНЬЯ -2196 16058 Абхадзия Сарма -1830 13000 Абхадзия Снежная -1753 24080 Абхадзия Дамперктеофен -1632 50000 Австрия Мироьда -1626 13000 Франция Жан-Бернар -1602 20536 Франция Торка-дель-Серро -1589 7060 Испания Пантюхинская -1508 5530 Абхадзия Сима де да Корниза -1507 6445 Испания Чеки-2 -1502 5291 Словения

Лехугилла гіріүң , Жа а Мексикоң

аза станда ы Қ қ ғ гірлер үң Талас Алатауы , гем Ө жоталарында 20, стірт Ү пен Ма ыстаудаңғ 11, Каспий ма ы ойпаты ң , Солт стік Аралдаү 4, Сарыар ада қ 12, Алтай , алба Қ , Тарба атайдағ 5, Жетісу Алатауында 2, Іле Алатауында 6 гір есепке алын ан. Үң ғ

гірлерҮң

ызы ты деректерҚ қ Аса ма ызды ң лава туннельдері Гавай аралдарынан табылды. Гавайда ы Олаа гірлер ж йесі болып табылатын Казумура – ғ үң ү А Ш-та ы е тере гір. Қ ғ ң ң үң Е лкен лавалы гір Эфиопия мемлекетіндегі Фантало тауынан ң ү қ үң табыл ан ғ.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1. М ашева : ұқ Жалпы жертану. Алматы 2002 ж. 2. аламтор деректері Ғ