Географиялы диктантқ 1. Д ниеж

• Географиялы диктантқ • 1. Д ниеж зі бойынша ірі араны мал басы ү ү қ ң 1. 3 млрд- а жетіп қ отыр. • 2. 1 -орында ЫТАЙ Қ • 3. Д ниеж зінде етті е к п ндіретін елдер ү ү ң ө ө А Ш, ытай, Ресей, Аргентина Қ Қ • 4. ндірілетін етті 35 %-ын ірі ара мал береді. Ө ң қ • 5. Д ниеж зі бойынша шош а саны 0, 8 млрд-тан асып отыр. ү ү қ • 6. Д ниеж зі бойынша ой саны 1, 2 млрд бас а жетіп отыр. ү ү қ қ • 7. аза станда ойды саны 2004 жылы 13 млн. Қ қ қ ң • 8. Д ниеж зіндегі ойы е к п ел. Аустралия ү ү қ ң ө • 9. сты саны ж нінен алды ы орындарда А Ш, ытай, Ресей Құ ң ө ңғ Қ Қ • 10. Д ниеж зілік шаруашылы ты е ежелгі ж не е ма ызды ү ү қ ң ң ә ң ң саласы Балы шаруашылы ы қ ғ •

§ 41. азіргі заман ы Қ ғ шаруашылы қ байланыстары. Сырт ы сауда. қ

• Д ниеж зілік экономиканы райтын лтты ү ү құ ұ қ шаруашылы тар бір-бірімен қ халы аралы қ қ экономикалы байланыстар қ ж йесімен ү ты ыз байланыс ан. Ал аш ы мемлекеттер ғ қ арасында халы аралы экономикалы қ қ қ арым- атынастарды е байыр ы т рі- қ қ ң ң ғ ү сырт ы сауда. қ азіргі заманда кез келген ел Қ экономикасыны ажырамас б лігіне ң ө айнал ан сырт ы экономикалы ғ қ қ байланыстарды рылымы к рделеніп, аясы ң құ ү ке ейе т сті. ң ү

• Халы аралы экономикалы байланыс қ қ қ ж йесі сырт ы саудадан бас а ү қ қ несие- аржылы атынастар, ж мыс қ қ қ ұ к шімен алмасу, халы аралы ү қ қ туризм, экономикалы ж не ылыми- қ ә ғ техникалы ынтыма тасты ты қ қ қ амтиды. қ ΧΧ асырды со ына арай д ниеж зілік ғ ң ң қ ү ү сырт ы саудада дамы ан 25 ел жетекші қ ғ орын алады. Олар а лемдік экспортты ғ ә ң 84%-ы, импортты 82%-ы тиесілі. ң

Дала зонасы 3, 2% ТИЕСІЛІ А ШҚ Ш л зонасыө КАНАДА

Сырт ы тауар саудасында ы жетекші елдер лесі, % қ ғ ү есебімен, (2000 ж) Елдер экспорт импорт 1. А Ш Қ 13, 0 20, 3 2. ГЕРМАНИЯ 8, 9 8, 1 3. ЖАПОНИЯ 8, 0 6, 1 4. ФРАНЦИЯ 5, 0 4, 9 5. ЛЫБРИТАНИЯ Ұ 4, 7 5, 4 6. КАНАДА 4, 6 3, 9 7. ИТАЛИЯ 4, 1 3, 8 8. ЫТАЙ Қ 4, 0 3, 3 9. НИДЕРЛАНД 3, 5 3, 2 10. БЕЛЬГИЯ 3, 1 2,

• Ел экономикасына ы пал ететін қ ма ызды к рсеткіштерді бірі – сырт ы ң ө ң қ сауды сальдосы. Оны экспорт пен импорт к леміні айырмасы ө ң райды. Жапонияны сырт ы құ ң қ саудасына т ра ты о сальдо (экспорт ұ қ ң к лемі импорттан арты ) т н ө қ ә болса, А Ш-ты сырт ы сауда Қ ң қ айналымы теріс м нге ие. ә

• Сырт ы сауданы халы аралы д режеде реттеу қ қ қ ә ба ытында 1947 жылы Тарифтер мен сауда ғ ж ніндегі Бас келісім деп аталатын халы аралы ө қ қ йым пайда болды. Б л рылым негізінде 1995 ұ ұ құ жылы Д ниеж зілік сауда йымы рылды. азіргі ү ү ұ құ Қ кезде рамында 132 ел бар. құ

2004 жылы аза станны сырт ы сауда Қ қ ң қ к лемі 32 877 млн А Ш долларын ө Қ рады. Оны 61%-ы экспорт а тиесілі. құ ң қ АЗА СТАН Қ Қ Импорт- ТМД Экспорт –Еуропа елдері

Сонымен, Д ниеж зілік ү ү сырт ы сауда- қ халы аралы географиялы қ қ қ е бек б лінісі негізінде ң ө лтты ұ қ шаруашылы тарды зара қ ө байланыстыратын ма ызды сала ң

. • Сырт ы сауда сальдосы деген не? қ • Д ниеж зілік сауда деген не? ү ү • Д ниеж зілік сауда йымыны ү ү ұ ң ма ызы андай? ң қ • Халы аралы экономикалы қ қ қ байланыстар т рлері? ү • аза станны сырт ы саудасыны Қ қ ң болаша та даму ба ытына з қ ғ ө ойы ды жаз ң

§ 42. Халы аралы қ қ аржы- аражат қ қ ж йесі ү

• Халы аралы экономикалы қ қ қ атынастарды ма ызды қ ң ң буындарыны бірі- халы аралы ң қ қ аржы- аражат қ қ ж йесі. Халы аралы ү қ қ аржы- аражат атынастары қ қ қ халы аралы нары ж йесіні ш қ қ қ ү ң ү ірі рылымыны зара рекетінен құ ң ө ә туындайды. .

Халы аралы қ қ аржы- аражат қ қ ж йесі ү Валюталы қ Несиелік ИНВЕСТИЦИЯ ЛЫ Қ

Халы аралы валюталы қ қ қ атынастар – халы аралы қ қ қ экономикалы қ атынастарды е елеулі қ ң ң ж не ажетті саласы. ә қ

Ол лемдік экономикалы ә қ байланыстарда валютаны ызмет ң қ етуін, ниеж зілік шаруашылы ү ү қ салаларыны німдеріні айырбасын ң ө ң амтамасыз ететін о амды қ қ ғ қ атынастар болып табылады. р елді қ Ә ң лтты а ша бірлігі болады. Т рлі ұ қ қ ү себептермен а ша бірлігі лтты қ ұ қ шекараны сыртына шы са, ол жа а ң қ ң сапа а ие болады, я ни валюта а ғ ғ ғ айналады.

•

ЛЕМДІКӘ АЙМА ТЫ Қ Қ ЛТТЫ Ұ Қ РЕЗЕРВТІК ВАЛЮТА

• лтты валюта – р елді лтты а ша Ұ қ ә ң ұ қ қ бірлішгі алтын, к міс ж не а аз а ша ү ә қ ғ қ т рінде олданылады. Е к п ү қ ң ө олданыс а т сетіні- а аз қ қ ү қ ғ а шалары. қ XX асырды ғ ң 80 -жылдарында Батыс Еуропада айма ты еуропалы валюталы ж йе қ қ ү алыптасты. Оны а ша бірлігі болып қ ң қ экю абылданды. қ

• 1999 жылды 1 а тарынан бастап ң қ ң Еуропа Ода ыны орта валютасы- ғ ң қ еуро енгізілді.

• Резервтік валюта – лтты валюта орын са тау ұ қ қ қ ма сатында олданылатын лтты , айма ты ж не қ қ ұ қ қ қ ә лемдік валюта жиынты ы. Резервтік валюта оры ә ғ қ к п елдер атарына экономикалы даму д режесі ө қ қ ә жо ары елдер жатады. ғ

• Халы аралы несие нары ы – елдер қ қ ғ арасында ы зара арыз бен несие ғ ө қ беру, т лем жасауды йымдастыратын ө ұ келісімдер ж йесі болып табылады. ү НЕСИЕ МЕМЛЕКЕТТІК ЖЕКЕ

• Халы аралы инвестиция қ қ нары ы-экономикалы д режесі жо ары ғ қ ә ғ елдерді з аражатыны ома ты ң ө қ ң қ қ б лігін не рлым даму д режесі т мен ө ғұ ә ө елдерді алды ы атарлы ндіріс ң ңғ қ ө саласын дамыту а салу. ғ ИНВЕСТИЦИЯ ТІКЕЛЕЙ ПОРТФЕЛЬДІК

• аза стан экономикасына шетел Қ қ инвестицияны келуі 10 млрд ң доллардан асты. Шетелдік тікелей инвестицияны аза стан ң Қ қ экономикасына салыну м лшері ө бойынша 1 — орында Жапония – 25, 4%, • 2 -орында А Ш-21, 5%, 3 -орында Қ лыбритания – 17%-ын иеленеді. Ұ

• Валюталарын жаз. • А ШҚ • Жапония • лыбритания Ұ • аза стан Қ қ • Ресей • Канада • ытай Қ • збекстан Ө • Италия • Франция

• Валюта деген не? Оны ң т рлерін жаз? ү • Инвестиция деген не? Оны т рлерін жаз? ң ү

• йге тапсырмаҮ • § 41 -42 о у. аза станны қ Қ қ ң лтты валютасы туралы ұ қ а парат арастырып қ қ д птерге жазып келу. ә