ГАЭТАНО МОСКА ГАЭТАНО — ( ИТАЛ. GAETANO

ГАЭТАНО МОСКА ГАЭТАНО — ( ИТАЛ. GAETANO MOSCA; 1 С УІРӘ 1858 , ПАЛЕРМО , ИТАЛИЯ — 8 АРАШАҚ 1941 , РИМ , ИТАЛИЯ) – ИТАЛИЯЛЫ Қ САЯСАТТАНУШЫ , СОЦИОЛОГ , “ЭЛИТА” ТЕОРИЯСЫНЫ НЕГІЗІН САЛУШЫЛАРЫНЫ Ң Ң БІРІ.

Г. Моска концепциялары Барлы о ам екі қ қ ғ тап а б лінген: қ ө бас арушы(элита) қ ж не ә ба ынушығ Элитаны ң стемдігі барлы ү қ о амда бар қ ғ Бас арушы тап қ за ды ж не за сыз ң ә ң дістерді олдану ә қ ар ылы билікті қ монополиялайды

Г. Моска концепциялары Географиялы детерминизм қ т р ысында ы леуметтік ұ ғ ғ ә саралану м селесін Моска ә Геродоттан, Гиппократтан ж не ә Ш. Монтескьеден бастап зерттейді. Оны т жырымы ң ұ бойынша ркениет дамы ан ө ғ сайын о ам міріндегі қ ғ ө географиялы факторды қ ң ы палы лсіреп, м дени қ ә ә факторды рекеті к шейеді. ң ә ү Н сілдік теориялар а к іл ә ғ өң аудара отырып, Моска зіні ө ң заманында леуметтік ә ылымдарда б л теорияларды ғ ұ ң на ыз экспансиясы ж зеге ғ ү ас анды ын к рсетті. Оны қ ғ ө ң пікірі бойынша, о амды қ ғ қ прогресс пен халы тарды саяси қ ң йымы н сілдік белгілерге ұ ә т уелді дейтін ілімдер, зіні ә ө ң мірге келуімен Дарвин іліміне ө ж не салыстырмалы лингвистика ә мен антропология сия ты қ ылымдар а арыздар, Моска ғ ғ қ андай да бір н сіл кілдеріні қ ә ө ң тумысынан арты шылы ы қ ғ туралы к з арасты теріске ө қ шы арды. ғКонт сын ан ұ ғ социология п ніні ә ң мазм нын Моска тым ұ ау ымды ж не аны қ ә қ емес деп есептеп, оны саяси ылым деп ғ атауды й арды. Оны ұ ғ ң басты міндеті, саяси билік рылысын құ аны тайтын т ра ты қ ұ қ рдістерді зерттеу деп ү есептейді, йткені ө билік ж йесі осы ү уа ытта ы о амны қ ғ ң андай екенін ж не қ ә неге ол д л осы ә ба ытта дамып ғ отыр анды ын ғ ғ білдіреді.

Г. Москаны элита ң теориясы Бас арушы элитаны жа ару т сілдері қ ң ң ә Демократиялы қ (ашы ) қ Аристократиялы қ (жабы ) қ Б л жеткілікті дайындал ан ұ ғ к шбасшыларды т ра ты а ынына ө ң ұ қ ғ алып келеді. Билеуші тапты элитаны здеріні ң ө ң арасынан алыптастыру а рекеті қ ғ ә

леуметтік типӘ Моска та ы бір негізге аларлы ымды — ғ қ ұғ “ леуметтік тип” ымын енгізді. Ол ар ылы ә ұғ қ Моска леуметтік топ кілдеріні біріне т н ә ө ң ә т ра ты сипатта ы леуметтік ж не ұ қ ғ ә ә психологиялы белгілеріні жиынты ын қ ң ғ к рсетеді. Олар т р ылы ты аума ты бірлік, ө ұ ғ қ қ қ тарих, тіл, дін, мір с ру алпыны орта ты ы ө ү қ ң қ ғ н тижесінде алыптасады. ә қ леуметтік типті алыптасуыны бастап ы Ә ң қ тарихы ретінде Моска тайпаларды бір ң тотемнен шы анды ына сенуін ққ ғ арастырады. Оны пікірі бойынша, рбір қ ң ә осы тектес дербес халы “ мда ы к корай қ құ ғ ө сия ты”, м дениеттерді зара қ ә ң ө байланыстары кездейсо бол ан а дейін, қ ғ ғ я ни арабайыр тайпалар ортасында мір ғ қ ө с ргенге дейін ежелгі ркениеттерден ү ө леуметтік типтер бірт тас болды. Осы ә ұ тектес ертедегі мемлекеттерді барлы ында ң ғ саяси формула толы ымен дінмен ғ біріктірілді: дайлар “ лтты дайлар” құ ұ қ құ болып табылды, оларды рбіреуі ң ә “аума ты ” са шысы мен саяси йымны қ ң қ ұ ң тірегі болды” ж не “ол хал ымен бірге ә қ жасады”.

Е бектерің 1896 жылы оны «Саяси ылым элементтері» атты кітабы жарияланып, ол ң ғ а ылшын тіліне «Билеуші тап» деген атпен аударылып, жары к ргеннен ғ қ ө кейін ата ы д ниеге шарлап кeттi. Оны ж не бір е бегі «Бас ару теориясы ғ ү ң ә ң қ ж не парламенттік бас ару». ә қ

МЕМЛЕКЕТ КОНЦЕПЦИЯСЫ ы ты Құқ қ қ Саяси ы ты т р ыдан Құқ қ қ ұ ғ келгенде мемлекет “за ды ң т л а ы ы бар. . , за ды ұ ғ құқ ғ ң рекеттерді ж зеге асыру а. . , ә ү ғ о ам м ддесін білдіруге. . , қ ғ ү о ам м лкін бас ару а. . . қ ғ ү қ ғ жеке ж не зге де за ды ә ө ң т л алармен м дде ұ ғ ү а ты ысына т се алатын қ қ ғ ү на ты йым”. қ ұ Саяси жа ын айтар болса , ғ қ онда мемлекет саяси м ні ә барлы леуметтік лшем қ ә ө йымы екендігін атап ту ұ ө ажет. . , ол — саяси қ функцияларды ат ара қ алатын б кіл ү элементтерді кемесі. . . ң я ни, ол оларды ғ ң йлестірілуі мен т ртібіні ү ә ң н тижесі. ә

ПАРЛАМЕНТАРИЗМ Москаны бюрократиялы йымны ң қ ұ ң к шін же етін т бегейлі ба дарламасы ү ң ү ғ жо бол анымен, ол зі м лімдеген саяси қ ғ ө ә зерттеу ісіндегі бейтарапты пен қ объективтілік талабына арамастан, қ “парламентаризм дертін” емдеуге арнал ан кейбір на ты т сілдерді ғ қ ә к рсетті. ө Ол е бастысы кімшілікке ж не мемлекеттік ң ә ә ызметке ж мыс істеуге “жала ы алатын шенеунік қ ұ қ болып есептелмейтін, еш андай да сый-сияпат қ к рмеген, министрді зорлы -зомбылы ына т уелді ө ң қ ғ ә емес ж не з зыретіні зартылуын дауыс беру ә ө құ ң ұ орытындысынан, комитет пен сайлау іскерлеріні қ ң ра ымшылды ынан к тпеуге тиісті” “бюрократия а қ ғ ү ғ кірмейтін адамдарды” таптау а міт артады. ғ ү