FORMY OCHRONY PRZYRODY OCHRONA PRZYRODY OCHRONA

FORMY OCHRONY PRZYRODY

OCHRONA PRZYRODY ≠ OCHRONA ŚRODOWISKA Ochrona przyrody działalność mająca na celu: Ochrona środowiska działalność mająca na celu: zachowanie lub odtworzenie zasobów przyrody (zwłaszcza cennych tworów przyrody żywej i martwej) ochronę elementów otoczenia przed niekorzystnym wpływem działalności gospodarczej, zapewnienie trwałości ich użytkowania kształtowanie działalności gospodarczej przy jak najmniejszej presji na przyrodę Na pierwszym miejscu przyroda i jej zasoby Na pierwszym planie ochrona człowieka, jego zdrowia i jakości życia 2

CO BYŁO PIERWSZE? W 1969 r. w raporcie ONZ „ Człowiek jego środowisko” stwierdzono, że ochrona przyrody nie jest już wystarczająca. Musi być zastąpiona ochroną środowiska przyrodniczego ochrona przyrody ochrona środowiska 3

MOTYWY OCHRONY PRZYRODY motyw pierwotny – kult religijny (lęk przed nieznanym) ochrona osobliwych obiektów przyrody nieożywionej [głazy, wodospady, źródła], ochrona przyrody ożywionej [gaje, drzewa, gatunki zwierząt, np. małpy, krokodyle, szczury], motyw gospodarczy – rzadkość występowania pewnych elementów przyrody - ochrona przez np. zakaz wycinania lasów w Chinach w X w. p. n. e. , w Rzymie w V w p. n. e. , w Danii w 1971 r. , ograniczenie polowań na tury, łosie i dzikie konie w Polsce w XV w. motyw patriotyczny - miłość do ojczystej przyrody motyw historyczno-pamiątkowy – ochrona pól grunwaldzkich, Westerplatte, dębu Bartek motyw estetyczny – ochrona poprzez tworzenie rezerwatów krajobrazowych motyw społeczny (edukacyjny, moralny) – tworzenie więzi człowieka z przyrodą motyw naukowy 4

RYNEK I PAŃSTWO A ZACHOWANIE DÓBR PRZYRODY Rynek – maksymalizacja korzyści wyczerpywanie zasobów przyrodniczych, redukcja odporności środowiska zgoda na utratę wyjątkowo cennych walorów przyrodniczych, tzw. bilet w jedną stronę. Państwo – nakłada ograniczenia (regulacje) w korzystaniu z walorów środowiska (nawet na terenach prywatnych) – ważny interes publiczny 5

FORMY OCHRONY PRZYRODY Ø Ø Ø Ø Ø parki narodowe rezerwaty przyrody parki krajobrazowe obszary chronionego krajobrazu obszary Natura 2000 pomniki przyrody stanowiska dokumentacyjne użytki ekologiczne zespoły przyrodniczo- krajobrazowe ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów 6

PARK NARODOWY teren o dużej powierzchni (min. 1000 ha) o szczególnych walorach przyrodniczych w niewielkim stopniu zmieniony przez człowieka na którym ochroną objęty jest całokształt środowiska i biocenozy Może być zwiedzany przez turystów (poza obszarem ścisłego rezerwatu). Nie wolno: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. schodzić ze szlaku zrywać (niszczyć)roślin dotykać zwierząt hałasować grać na instrumentach słuchać radia zbierać grzybów i innych dóbr przyrody rozpalać ognisk Pierwszy park narodowy powstał w 1872 r. w Górach Skalistych USA – Park Yellowstone. Istnieje ponad 7000 parków narodowych, zajmujących łącznie ponad 1 mln km²[ 7

PARKI NARODOWE WPOLSCE Dotychczas utworzono 23 parki narodowe, które zajmują powierzchnię 316 748 ha, co stanowi ok. 1% powierzchni kraju. najmniejszy jest Ojcowski Park Narodowy - 2146 ha największy Biebrzański Park Narodowy - 59 223 ha. 8

9 PARKI NARODOWE WPOLSCE

REZERWAT PRZYRODY FLORYSTYCZNE, LEŚNE, KRAJOBRAZOWE, STEPOWE, ŁĄKOWE, WODNE, GEOLOGICZNE, ORNITOLOGICZNE, FAUNISTYCZNE Obszar o powierzchni niewielkiej Cenny przyrodniczo, krajobrazowo lub historycznie Objęty ochroną całościową lub częściową Może być całkowicie wyłączony spod ingerencji człowieka Może być dopuszczony ruch turystyczny W Polsce jest ponad 1300 rezerwatów Pierwszy powstał w lasach na Podhalu w 1890 r. 10

PARK KRAJOBRAZOWY W Polsce jest 121 parków krajobrazowych (2011) Obszary cenne przyrodniczo, kulturowo i historycznie Grunty rolne i leśne mogą być wykorzystane gospodarczo w sposób zrównoważony Mają służyć rekreacji krajoznawczej oraz edukacji W państwach europejskich, przyjmują nazwę parku przyrodniczego (parku przyrody) lub parku regionalnego. najstarszy jest Suwalski Park Krajobrazowy z 1976 r. największy powierzchniowo Park Krajobrazowy Dolina Baryczy 87 040 hektary. 11

OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Są rozleglejsze niż parki krajobrazowe. Są to przestrzennie wydzielone jednostki o wyodrębnionych granicach. Są chronione ze względu na mało zniekształcone środowisko przyrodnicze. Do terenów chronionych należą też parki przypałacowe (parki wiejskie), parki przyklasztorne. Działalność gospodarcza na obszarach chronionych podlega niewielkim ograniczeniom. 12

13

FORMY OCHRONY PRZYRODY W MAŁOPOLSCE 14

OBSZAR NATURA 2000 Europejska forma ochrony przyrody w Polsce od 2000 r. Celem programu jest ochrona określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków cennych w skali całej Europy. W Polsce są 72 obszary specjalnej ochrony ptaków Mają powstać 184 obszary specjalnej ochrony siedlisk 15

16

POMNIKI PRZYRODY Pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, kulturowej, naukowej. W Polsce jest ok. 36 tys. pomników przyrody, w tym najwięcej pojedynczych drzew (dęby) lub grup drzew Pomniki przyrody 2000 2005 2008 2009 2010 2011 Ogółem 33 094 34 989 35 833 35 420 36 293 36318 Pojedyncze drzewa 25 940 27 331 28 070 29 472 30 059 30 073 Grupy drzew 45 01 48 78 4905 3482 3658 3643 Aleje 772 817 876 674 699 701 Głazy 1104 1202 1223 992 1034 1050 Skałki, groty, jaskinie i inne 777 761 267 296 303 302 492 504 540 549 Pozostałe 17

POMNIKI PRZYRODY 18

POMNIKI PRZYRODY 19

INNE FORMY OCHRONY PRZYRODY ZESPOŁY PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWE STANOWISKA DOKUMENTACYJNE 20

OCHRONA PRZYRODY Motyw Kierunek Forma Religijno - ideowy Sakralny Ochrona wybranych gatunków lub obszarów uznanych za święte Ideowo-naukowy Konserwatorski Rezerwaty przyrody, parki narodowe, pomniki przyrody Gospodarczy Konserwatorsko Ratowanie, uprawa i hodowla -planistyczny gatunków rzadkich, zalesianie, zadrzewianie Społeczny Planistyczny Parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu Ekologiczny system obszarów ochronnych Etyczny Humanistyczny Kształtowanie kultury i etyki ekologicznej, edukacja 21

DLACZEGO? 22