ЭФИР МАЙЛЫ СІМДІКТЕРӨ Ма саты мен міндеттері:

ЭФИР МАЙЛЫ СІМДІКТЕРӨ

Ма саты мен міндеттері: қ аза станны эфирмайлы сімдіктеріні Қ қ ң ө ң компоненттік рамы сімдіктерді құ ө ң биологиялы білім саласында ы қ ғ азіргі заманда ы жа дайын к рсету қ ғ ғ ө.

Жоспар: Эфир майлы сімдіктер туралы жалпы т сінікө ү Эфир майлы сімдіктерді ма ызы ө ң ң Эфир майлы сімдіктерді классификациясы ө ң

• Эфир майы — шпа зат. Химиялы ұ қ рамы жа ынан б л рт рлі құ ғ ұ ә ү осындыларды к рделі оспасы. қ ң ү қ

• Эфир майыны антимикробты асиеті ң қ қ к шті бол анды тан халы медицинасында ү ғ қ қ алатын орны лкен. Д рі — д рмек жасайтын ү ә ә фармацевтика ндірісінде ке олданыс а ө ң қ қ ие. • К шті антисептикалы , дезинфекциялы ү қ қ асиеті бар эфир майлы сімдіктер қ ө эвкалиптте, насыбайг лде, кориандр, ү жебірш пте болады. ө

• Эфир майыны к шті бактериоциттік ң ү асиеті бар ж не оны дезинфекция а, ауаны қ ә ғ тазарту а олданады. Аз м лшерде лак а, ғ қ ө қ краска а, препарат жасау а да пайдаланады. ғ ғ

Эфир майы жапыра тар а (шалфей, жалбыз, қ ғ тасш п) жиналады да, оларды ызып кетуден ө қ са тайды; ол жемістерге (зире, кориандр, қ фенхель, анис), кейде жер астында ы м шеларде ғ ү (желгек) кездеседі, онда жер астында ы ғ зиянкестерден (д н мен тамырды нуі) ор ау ә ң ө қ ғ ызметін ат арады қ қ

ЗИРЕ

• Зирені хош иісті м уесі шін ашаннан ә ү қ бері сіреді, онда 3 -5% дейін эфир ө майлары бар. Зирені т ымнан сіреді. ұқ ө М уені сулы т ндырмасы мен ә ң ұ айнатпасы атония мен ішек қ ауыр анда, метеоризмге (газды ғ ң жиналуы), бала емізетін йелдерді ә ң с ті азай анда емдік ма сат а ү ғ қ қ олданылады. қ

Жалбыз сімдігіө

• Жалбыз л айыр т ымдасына Құ қ ұқ жататын, биіктігі 15 м жететін, б та сыз жуан тамырлы сімдік. Жер ұ қ ө сті б лігін ж лдыз т різді т к ү ө ұ ә ү бас анды тан, т сі к кшілденіп қ қ ү ө т рады. Жапыра ыны са а ы ыс а, ұ ғ ң ғ ғ қ қ с р ыштау, шеттері ара тісті, жалпы ұ ғ формасы ж мырт а т різді. ұ қ ә Жапыра ыны 2 беті де йыс ан т кті. ғ ң ұ қ ү Жапыра ы мен г лінде эфир майлары ғ ү болады

АНИС

• К дімгі анис к не заманнан бері ә ө сіріледі. Анисті шы ан жері — Кіші ө ң ққ Азия, К не Египет пен ндістанда егіп ө Ү сіріледі, М уесі шін сіреді, онда ө ә ү ө негізінен анетолдан (80 -90%) т ратын ұ 2 -3% эфир майлары бар. М уесін емдік ә ма сат а: а ыры т сіретін, ішек қ қ қ ү ызметін оздыратын ж не жел қ қ ә айдайтын д ру ретінде ә пайдаланылады.

ФЕНХЕЛЬ • К дімгі фенхель немесе д ріхана аск гі, белгілі ә ә ө татымды ж не шипалы сімдік. ә ө • М уесінде 8 -6% эфир майлары бар, олар ә жартылай (50 -60%) анетолдан ж не 20% дейін ә майдан т рады. К ктері эфир майларына, ұ ө аскорбин ыш ылына, каротинге, рутинге қ қ бай. Фенхельді шипалы асиеті к птен ң қ қ ө белгілі, бауырды, б йректі, т маурату ү ұ ауруларын, к з ауруларын емдеуге ө олданыл ан. қ ғ

аза стан территориясынҚ қ да, сіресе О т стік, ә ң ү О т стік-Шы ыс, Шы ыс ң ү ғ ғ аудандарда те к п ө ө м лшерде жабайы сетін ө ө эфир майлы сімдіктер ө бар. Оларды зерттеген алымдар 23 т ымдасты ғ ұқ ң ішінен 500 -ге жуы т рін қ ү аны та ан. қ ғ