Дарындылы , талант, қ данышпанды абілетіні

Дарындылы , талант, қ данышпанды абілетіні қ қ ң даму жа дайы ғ Орында ан: СД-202 А. Болатжан ғ

Жоспары: 1. Дарындылы ; қ 2. Талант; 3. Дарындылы пен талантты дамыту; қ 4. Данышпандылы. қ

Дарындылық Дарындылы терминіні к пма ыналылы ы адам абілеттері саласы м селесіні к паспектілігіне сілтейді. қ ң ө ғ ғ қ ә ң ө Дарындылы абілеттер саласыны жалпы сипаттамасындай, кешенді зерттеуді талап етеді: қ қ ң психофизиологиялы , дифференциалды-психологиялы ж не леуметтік-психологиялы қ қ ә ә қ педагогикалы. А ыл-ой дарындылы ы — адамны з ойлауын жа а талаптар а саналы ба ыттай алуыны , оны қ қ ғ ң ө ң ғ ғ ң жа а міндеттерді шешуге ж не мірді жа а шарттарына бейімдей алуды жалпы абілеті. Жа а ы ба ыттау ң ә ө ң ң ң қ ң ғ ғ а ыл-ой дарындылы ы естен, ал бейімдеу белгісі — кеме герліктен (оны м ні зіндік шы армашылы та) қ ғ ң ң ә ө ғ қ айырады; жалпы о амдасты белгісі а ыл-ой дарындылы ы таланттан (ол адамда ызметті белгілі бір қ ғ қ ң т рінде ай ындалады) ерекшелінеді. Дарынды балалар — з рбыларынан а ыл-ойыны дамуымен біршама ү қ ө құ қ ң озатын немесе аса к рнекті арнаулы абілеттерін к рсететін (музыкалы , к ркемдік т. б. ) балалар. Барлы ө қ ө қ бала дарынды немесе зiндiк жеке дара ерекше асиетi бар деген т жырым педиатрларды , педагогтарды , ө қ ұ ң ң спортты ж не к ркем студияларды ма ызды м селесiне айналды. Дарынды деп з атарларынан лде айда қ ә ө ң ң ә ө қ ә қ дамы ан немесе ерекше бiр зейiн бар (музыкалы , к ркемдiк, спортты т. б. асиеттер бар) балаларды айтады; ғ қ ө қ қ ылыми т р ыдан к дiмгi с зде оларды жиi вундеркиндтер деп те айтады. Психология к з арасынан ғ ұ ғ ә ө ө қ дарындылы екi ма ына бередi — жалпы рухани зейiндiлiк ж не на ты дарындылы. Жалпы зейiндiлiктi қ ғ ә қ қ алымдар — жалпылау икемдiлiгi, кез-келген та ырыпта гемелесу, м селелердi шешу ж не з т жiрибесiнде ғ қ әң ә ә ө ә йрену деп т жырымдайды. Дарындылы ты бiрден-бiр белгiсi — тiлдi ерте шы уы. сiресе, егер бала ү ұ қ ң ң ғ Ә б лек-б лек с здерден арапайым с йлемдерге к шсе, б ндай балаларды с з байлы ы да мол, гiмесi де ө ө ө қ ө ө ұ ң ө ғ әң м нерлi болып келедi ж не олар с здi ре i мен нюанстарын iштей сезедi. ә ә ө ң ң

Талант (гр. talanton — бастап ыда салма , лшем, кейіннен ауыспалы қ қ ө ма ынада — абілеттер де гейі) — абілеттерді е алдымен, арнайы ғ қ ң ң абілеттерді дамуыны биік де гейі. Талантты болуы туралы адам қ ң ң арекетіні принципті жа алы ымен, бірегейлігімен ерекшеленуге тиіс қ ң ң ғ н тижелеріне арап айту а болады. Адамны таланты ай ын ә қ ғ ң қ ажетсінушілік пен шы армашылы а ба ытталып, р ашан белгілі бір қ ғ ққ ғ ә қ о амды талап-тілектерді бейнелейді. Осы себепті адамны талантыны қ ғ қ ң ң дамуында оны д ниетанымы, о амды позициясы орасан зор р л ң ү қ ғ қ ө ат арады. Талант деп андай да бір іс- рекетті , сіресе табысты, дербес қ қ ә ң ә т рде шешілуіне жа дай жасайтын аса здік абілеттіліктерді штасуын ү ғ ү қ ң ұ атайды. Дарындылы — адамны белгілі бір іске деген айры ша қ ң қ абілеттілігі, мірді андай да бір саласында зін ерекше ырынан қ ө ң қ ө қ к рсетуі. ө

О ушыларды ылыми зерттеу ж мыстарына ызы уын алыптастыру, шы армашылы абілетін қ ң ғ ұ қ ғ қ қ дамыту, азіргі техниканы пайдалану м дениетіне т рбиелеу — стаздарды басты міндеті. Б л қ ә ә ұ ң ұ ба ытта ы ж мысты мынадай станымдары т жырымдал ан: ғ ғ ұ ң ұ ұ ғ Баланы ызы ушылы ы мен бейімділігіне барынша с йкес келетін ызмет аясында баланы ң қ ғ ғ ә қ ң іс- рекетіне талдау ж ргізу, я ни, жан-жа ты зерттеу. ә ү ғ қ Дамытушылы ы пал ете отырып, баланы психологиялы кедергілерін жою а м мкіндік беретін қ қ ң қ ғ ү тренингтік дістерді пайдалану. ә • Баланы дарындылы белгісін оны психикалы дамуыны на ты де гейінде ана емес, сондай-а ң қ ң қ ң ғ қ оны болаша та ы даму м мкіндігін де есепке ала отырып ба алау. ң қ ғ ү ғ • Ж мыс н тижесін талдау, ба ылау, гімелеу, м алімдер мен ата-аналарды сипаттамалы ба алары, ұ ә қ әң ұғ ң қ ғ • Баланы отбасы жа дайын зерттеу – м мкіндік бар ма, кедергі болып т р ан жо па. ң ғ ү ұ ғ қ • Интеллектуалды сайыстар а атыстыру – ойлау, с йлеу абілеттерін бай ау. қ ғ қ ө қ қ • йірмелер ж мысы кезінде зерттеу – нерге, шеберлікке бейімділігін аны тау. Ү ұ ө қ • Шы армалар – логикасы, ойын жеткізуі, а ынды ы, жазушылы ы аны талады. ғ қ ғ ғ қ • Саулнамалар, психодиагностикалы тренингтерді ткізу – белгісіз ырлары аны талады. қ ө қ қ • П ндік олимпиадалар а атыстыру – білімділігі, бар білімін жина тап, олдану абілеті бай алады. ә ғ қ қ қ • ылыми жоба жарыстары – материал жинау, іріктеу, д лелдеу, жеткізу. Ғ ә • Пікірсайыс ойындарына – с здік оры, с йлеуі, з пікірін ор ауы, жылдам ойлауы бай алады. ө қ ө ө қ ғ қ Дарындылы ты мен талантты дамыту қ

Талантты ж не дарынды, абілетті балаларды іздеу, оларды о ыту мен т р абілетті адам о ам а ә қ қ ғ ғ к бірек пайда келеді. рбір талантты адам е бекке бейім, ол шы армашылы тап ырлы пен е бек ө ә Ә ң ғ қ қ қ ң етеді. Бізді ма сатымыз жан- жа ты білімді, іскер, здік ойлау ж йесі дамы ан, адамгершілігі ң қ қ ө ү ғ жо ары, абілетті т л а алыптастыру, балалармен ж ргізілетін ж мысты д рыс йымдастыру ғ қ ұ ғ қ ү ұ ұ ұ болып табылады. М алімдер балалар а білім беруде барынша жо ары жетістіктерге ол жеткізу ұғ ғ ғ қ шін олайлы орта жасау а тырысады. Дарынды ж не талантты балалар а атысты б л ед уір ү қ ғ ә ғ қ ұ ә к рделі деп ойлаймын. Себебі, дарынды ж не талантты балалар а тапсырмалар дайында ан кезде ү ә ғ ғ к п ойлануды, тал ылауды ж не м ият жоспарлауды талап етеді. Таланттты немесе абілетті немі ө қ ә ұқ қ ү ай ындай отырып мектептерді м алімдері здерін «дарынды ба ылаушылар» ретінде к рсетуге қ ң ұғ ө қ ө тиіс. Б л ымны мазм нды жа ы рт рлі болуы м мкін. Балалар здері бір ана п нге ана емес, ұ ұғ ң ұ қ ғ ә ү ү ө ғ ә ғ бірнеше п ннен немесе бас а да салада зін к рсете алуы м мкін. Мысалы: ртістік, спортты , ә қ ө ө ү ә қ музыкалы ж не де бас а таланттармен танылуы ы тимал. Сонымен атар олар бір салада дарынды қ ә қ қ қ болса бас а салаларда иынды тар туындауы м мкін. Олар дамуды бір кезе інде те абілетті қ қ қ ү ң ң ө қ болса, келесі кезе дерде абілеттерін танытпауы да м мкін. Б л дарындылы пен абілеттіліктерді ң қ ү ұ қ қ м алімдер, ата- анасы, балаларды здері ай ындай алады. Балаларды абілеттілігін дамыту а ұғ ң ө қ ң қ ғ мектепте жа дай ту ызуы ажет. Бізді мектепте осындай балалар а жа дай жасал ан деп ғ ғ қ ң ғ ғ ғ ойлаймын. Себебі мектепте спортты бірнеше йірмелері бар, п ндік факультативтер, би топтары бес ң ү ә жастан йымдастырыл ан ж не де хор а к п о ушылар атысады. Дарынды о ушыны дамытуда ы ұ ғ ә ғ ө қ қ қ ғ басты ма сат жеке адамны дарыны мен абілетін жо ары де гейге к теру деп ойлаймын. қ ң қ ғ ң ө

Данышпанды — кеме герлік. Данышпанды — адамны а ыл-ойы мен іс- рекетіні е жо ар ы д режеге қ ң қ ә ң ң ғ ғ ә к терілуі. Данышпанды асиет — адамны жалпы ж не арнаулы абілеттеріні жина талып, ерекше ө қ қ ң ә қ ң қ н тижелерге белгілі іс- рекет саласында ол жеткізуі. Данышпанды — б кіл адамзатты игілігі шін шпес, ә ә қ қ ү ң ү ө лшеусіз е бек етіп, лы м селелерді парасаттылы пен шеше алатын адам а т н психологиялы асиет. ө ң ұ ә қ ғ ә қ қ А ыл-ойды , білімні молды ы, ке рістілігі, б гінгі а ыл-ой жеткен реге с йене отырып, келешекті болжау, қ ң ң ғ ң ө ү қ ө ү ой орытып, т йін жасау, ылымны келер к кжиегіні жетер жерін аны тау а арнал ан ой-т жырымы бар қ ү ғ ң ө ң қ ғ ғ ұ парасатты адамдарды данышпан адам деп атайды. Аристотель, л-Фараби, ожа Ахмет Иасауи, Шо ан ә Қ қ У лиханов, Абай сия ты мбебап данышпан ламалар аз емес. А ыл-ойы, білімі мол, білгір адамны б рі ә қ ә ғү қ ң ә бірдей данышпан бола бермейді. Психологияда данышпанды деп те сирек кездесетін абілеттерді е жо ар ы қ ө қ ң ң ғ ғ дамы ан т рін атайды. Данышпанды адамны а ыл-ойы мен іс рекетіні е жо ар ы д режеге к терілуі. ғ ү қ ң қ ә ң ң ғ ғ ә ө Данышпанды асиет адамны жалпы ж не арнаулы абілеттеріні жина талып ерекше н тижелерге ол қ қ ң ә қ ң қ ә қ жеткізуі. Данышпанды — мірді шынды ын, я ни оны себебі мен салдарыны йлесімділігін тану. Адамны қ ө ң ғ ғ ң ң ү ң на ты жа дайын, орны мен р лін аны тап, оны салауатты мір с руге жеткізетін іскерлікті, білімпазды ты ж не қ ғ ө қ ө ү қ ә жа сылы ты д лірек т сіну; а и ат пен ділеттікті адамны м рат-м ддесіне олдануды бетке стау, адам қ қ ә ү қ қ ә ң ұ ү қ ұ ызметін сын к зінен, ажет биігінен ткізу ар ылы оны ой-сезіміне, рекетке деген іштей дайынды ына, қ ө қ ң ә ғ адамгершілік м ратына лайы ты ма ына табу; ысты айратты, н рлы а ылды, ысты ж ректі бойда са тау, ұ қ ғ қ қ ұ қ қ ү қ ателеспей с йлеу ж не керектіні ана істеу — адамгершілік пен имандылы ты таласы; осы мінез- абілеттерге қ ө ә ғ қ ң қ жеткізетін р т рлі жа дайды байыппен айналдыру, я ни даралы т тасты ын са тау. Данышпанды — мірді, ә ү ғ ғ қ ұ ғ қ қ ө болаша ты ойлай біліп, а ылдылы пен айтыл ан с з; аса білгірлікпен жасал ан іс- рекет, к регендік пен қ қ қ ғ ө ғ ә ө к семдікті к рінісі. ө ң ө Данышпанды қ

Назар аудар андары ыздар а рахмет!ғ ң ғ