Биосфера жердегі тіршілік абы ы. қ ғ

• Биосфера жердегі тіршілік абы ы. қ ғ • Биосфера терминін ылым а енгізген 1875 ғ ғ жылы австриялы алым Э. Зюсс. қ ғ • 1926 жылы орыс алымы В. И. Вернадский ғ оны аны тамасын енгізді. ң қ • Биосфера атмосфераны т менгі б лігін, ң ө ө гидросфераны ж не литосфераны ң ә ң жо ар ы абаты. ғ ғ қ

Биосфераны рамы мен рлымың құ құ • Биосфера мынандай химиялы қ элементтерден т рады: сутек, к міртек, ұ ө оттек, азот, фосфор, кремний. • Биофильдік элементтер деп атайды. • Тірі организімдерден т ратын: к мірсутек, ұ ө майлар, н руыздар мен нуклеин ә ыш ылдары жатады. қ қ • Биосфераны райтын тірі организімдер құ екі топ а б лінеді. қ ө

Тірі организімдер Флора Фауна

• Биологиялы айналымны атал ан қ ң ғ кезе дерін ж зеге асыру а атысытын тірі ң ү ғ қ организімдер ш лкен топ а б лінеді. ү ү қ ө • Продуценттер ( ндірушілер ө ) • Консументтер ( пайдаланушылар ) • Редуценттер ( алпына келтірушілер қ )

• Продуценттер – бейорганикалы заттардан қ органикалы зат т зушілер, я ни қ ү ғ сімдіктер. ө • Консументтер – т зілген бастап ы ү қ органикалы затпен оректенеті дер қ қ ң ( жануарлар, са ырау ла тар ) ң құ қ • Редуценттер – т зілген тірі ү организімдерді тіршілік німдерін ж не ң ө ә оларды алды тарынбейорганикалы ң қ қ қ заттар а ыдырататын микроорганизімдер. ғ

Биосфераны ор ау проблемаларық ғ • 1948 жылы халы аралы таби атты ж не қ қ ғ ә таби и орларды ор ау ода ы рылды. ғ қ қ ғ ғ құ • 1971 жылы ЮНЕСКО ба дарламасын абылдады. ғ қ • Жер шарында 70 -тен астам елде 300 -ге жуы биосфералы оры тар рылды. қ қ құ • Жер шарыны 4 млн км астам жері ерекше ң ор ау а алын ан, оларды қ ғ ғ ғ оры тар қ қ деп атайды.

Таби ат ескерткіштеріғ • ылыми, тарихи, м дени-эстетикалы Ғ ә қ таби ат объектілері жатады. ғ • Мысалы: Шарын шат алы, Ж мба тас, қ ұ қ нші м т. б. Ә құ

оры шаларҚ қ • оры шалар дегеніміз – азая баста ан Қ қ ғ сімдіктер мен жануарлар санын алпын ө қ келтіру я ни ор ау а алынатын жерлер. ғ қ ғ ғ • Олар: • Кешенді • Ботаникалы қ • А шылы ң қ • Геологиялы. қ

Резерваттар • зіні рлымы жа ынан Ө ң құ ғ оры шалар а жа ын, оры қ қ ғ қ қ қ д режесімен бірдей таби и аума тар. ә ғ қ

лтты саяба тарҰ қ қ • Таби атты ор аумен атар оны ылыми – ғ қ ғ а арту, м дени – эстетикалы ба ытта ғ ә қ ғ пайдаланылатын жерлер. • Ал аш ы лтты саяба 1872 жылы А Ш ғ қ ұ қ қ Қ рыл ан. д ниеж зінде 2400 -ге жуы құ ғ ү ү қ лтты саяба бар. ұ қ қ