“ Биоорганикалы химия”қ п ніә № 4

Скачать презентацию “ Биоорганикалы химия”қ  п ніә № 4 Скачать презентацию “ Биоорганикалы химия”қ п ніә № 4

prezentaciya_lekcii_4_po_boh.ppt

  • Размер: 511.0 Кб
  • Автор:
  • Количество слайдов: 16

Описание презентации “ Биоорганикалы химия”қ п ніә № 4 по слайдам

“ Биоорганикалы химия”қ  п ніә № 4 д ріс ә Та ырыбы: қ“ Биоорганикалы химия”қ п ніә № 4 д ріс ә Та ырыбы: қ “ Липидтер, жіктелуі ( арапайым ж не қ ә к рделі липидтер), ызметі, май ыш ылдары ү қ қ қ ” Д ріскер: ә химия ылымдарыны кандидаты, доцент С. М. Б зілбаевғ ң ә

Д рісті ма саты: ә ң қ Липидтер,  рылысы,  жіктелуі,  асиеттері,Д рісті ма саты: ә ң қ Липидтер, рылысы, жіктелуі, асиеттері, биологиялы құ қ қ ызметі ж не ма ызды май ыш ылдары туралы жалпы қ ә ң қ қ т сінік беру. ү Негізі терминдер: ЛИПИДТЕР, АРАПАЙЫМ Ж НЕ К РДЕЛІ ЛИПИДТЕР: БЕЙТАРАП МАЙЛАР, БАЛАУЫЗДАР, Қ Ә Ү ФОСФОЛИПИДТЕР, СФИНГОЛИПИДТЕР, ГЛИКОЛИПИДТЕР, АЛКИЛАЦИЛАТТАР, ТРИАЦИЛГЛИЦЕРОЛДАР, ФОСФОГЛИЦЕРИДТЕР (ГЛИЦЕРОФОСФОЛИПИДТЕР), СФИНГОМИЛЕИНДЕР, ЦЕРАМИДТЕР, ЦЕРЕБРОЗИДТЕР, ГАНГЛИОЗИДТЕР, МАЙ ЫШ ЫЛДАРЫ: МАЙ, КАПРОН, КАПРИЛ, КАПРИН, ЛАУРИН, МИРИСТИН, Қ Қ ПАЛЬМИТИН, СТЕАРИН, АРАХИН Ж НЕ ОЛЕИН, ЭЛАИДИН, ЛИНОЛЕН, Ә АРАХИДОН ЫШ ЫЛДАРЫ. Қ Қ

Д рісті жоспары: ә ң 1. Липидтерді  рылысы. ң құ 2. Май ышД рісті жоспары: ә ң 1. Липидтерді рылысы. ң құ 2. Май ыш ылдары – липидтерді рылымды компоненті: қ қ ң құ қ 2. 1. Ма ызды ан май ыш ылдары. ң қ ққ қ қ 2. 2. Ма ызды аны па ан май ыш ылдары. ң қ қ ғ қ қ 3. Липипдтерді жіктелуі: ң 3. 1 арапайым липидтер ж не жеке кілдері. Қ ә ө 3. 2. К рделі липидтер ж не жеке кілдері. ү ә ө 4. Липидтерді физикалы ж не химиялы асиеттері. ң қ ә қ қ 5. Липидтерді биологиялы ма ызы. ң қ ң

Липидтерді  рылысың құ Липидтер дегеніміз - таби и заттар тобы ғ.  ОларЛипидтерді рылысың құ Липидтер дегеніміз — таби и заттар тобы ғ. Олар іс ж зінде суда ү ерімейді, біра полярсыз еріткіштерде (хлороформ, эфир, ысты этанол, қ қ т. б. ) ериді. Белоктармен, к мірсулармен атар липидтер де мал, адам ж не ө қ ә сімдіктерді барлы лпалар клеткаларыны рамына кіреді. ө ң қ ұ ң құ Липид гректі lipos — май ң деген с зінен шы ан. ө ққ Липидтер деп сімдік ж не жануар текті майлар немесе май а сас ө ә ғ ұқ заттарды атайды. Оларды: арапайым липидтер – майлар ж не к рделі қ ә ү липидтер – май а сас заттар деп б леді. ғ ұқ ө Липидтерді сілті атысында гидролизденіп, май ыш ылдарыны қ қ қ ң т здарын (сабын) т зу асиетіне арай сабынданатын ж не ұ ү қ қ ә сабынданбайтын липидтер деп те б лінеді. ө

Май ыш ылдары – липидтерді  рылымды компонентіқ қ ң құ қ Гидролиздеген кездеМай ыш ылдары – липидтерді рылымды компонентіқ қ ң құ қ Гидролиздеген кезде липид (май) глицерол а ж не май ыш ылдарына жіктеледі. ғ ә қ қ Май ыш ылдары дегеніміз — карбон ыш ылдары. қ қ аны ан май ыш ылдарыны Қ ққ қ қ ң молекула рамында к міртегіні 4 -24 атомдары құ ө ң болады ж не олар т зу тізбекке орналасады. Таби и майларда к міртегі атомдары ж п ә ү ғ ө ұ болады. Май ыш ылдары рамында ы к міртегін н мірлеу карбоксил тобы т р ан қ қ құ ғ ө ө ұ ғ атомнан басталады. Кейде к міртегі атомдары грек алфавиті ріптерімен де белгіленеді. ө ә М ндай жа дайда карбоксил топ а е жа ын орналас ан к міртегі атомы ұ ғ қ ң қ қ ө α — рпімен ә белгіленеді, мысалы: 6 5 4 3 2 1 СН 3 СН 2 СООН Молекуласында бір, екі, ш ж не одан да к п ос байланыстары бар ү ә ө қ аны па ан май қ қ ғ ыш ылдарында ы қ қ ғ ос байнысты орны қ ң белгісімен к рсетіледі де, оны шекесіне ө ң н мірлі индекс ойылады. Мысалы, ө қ 9 деген белгі мынаны білдіреді. Карбоксильдік топтан есептегенде 9 к міртегі атомынан кейін ос байланыс орналасады, я ни ос байланыс ө қ ғ қ молекулада ы 9 — ж не 10 к міртегі атомдарыны арасында орналасады. ыш ыл ғ ә ө ң Қ қ молекуласында ы ос байланыстарды р ашанда бір метилен тобы (-СН ғ қ ә қ 2 ) б ліп т рады. ө ұ М нда да ос байланысты осылыстар шін цис-изомерия ж не транс-изомерия т н, олар ұ қ қ ү ә ә белгісіні алдына ойылады. Мысалы, цис- ң қ 9 немесе транс- 9. Таби и майларда р ашанда ғ ә қ цис-конфигурациялы аны па ан ыш ылдар кездеседі. Молекула рамында екі немесе одан да к п қ қ ғ қ қ құ ө ос байланысы бар аны па ан май ыш ылдары қ қ қ ғ қ қ поли аны па ан ыш ылдарқ қ ғ қ қ деп аталады.

Ма ызды ан май ң қ ққ ыш ылдары қ қ Тривиалды атауы қМа ызды ан май ң қ ққ ыш ылдары қ қ Тривиалды атауы қ (С атомдарыны ж не ос ң ә қ байланысты саны) ң Ж йелік атауы ү Формуласы Май ыш ылы (С қ қ 4: 0 ) Бутан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 2 -СООН Капрон ыш ылы (С қ қ 6: 0 ) Гексан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 4 -СООН Каприл ыш ылы (С қ қ 8: 0 ) Октан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 6 -СООН Каприн ыш ылы (С қ қ 10: 0 ) Декан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 8 -СООН Лаурин ыш ылы (С қ қ 12: 0 ) Додекан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 10 -СООН Миристин ыш ылы (С қ қ 14: 0 ) Тетрадекан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 12 -СООН Пальмитин ыш ылы (С қ қ 16: 0 ) Гексадекан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 14 -СООН Стеарин ыш ылы (С қ қ 18: 0 ) Октадекан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 16 -СООН Арахин ыш ылы (С қ қ 20: 0 ) Эйкозан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 18 -СООН Беген ыш ылы (С қ қ 22: 0 ) Докозан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 20 -СООН Лигноцерин ыш ылы (С қ қ 24: 0 ) Тетракозан ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 22 -СООН

Ма ызды аны па ан май ыш ылдарың қ қ ғ қ қ ТривиалдыМа ызды аны па ан май ыш ылдарың қ қ ғ қ қ Тривиалды атауы қ (С атомдарыны ж не ос ң ә қ байланысты саны) ң Ж йелік атауы ү Формуласы Пальмитоолеин ыш ылы (С қ қ 16: 1 ) цис- 9 -гексадекен ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 5 -СН=СН−(СН 2 ) 7 -СООН Олеин ыш ылы (С қ қ 18: 1 ) цис- 9 -октадекен ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 7 -СН=СН−(СН 2 ) 7 -СООН Вакцен ыш ылы (С қ қ 18: 1 ) транс- 11 -октадекен ыш ылық қ СН 3 −(СН) 5 -СН=СН−(СН 2 ) 9 -СООН Линол ыш ылы (С қ қ 18: 2 ) цис- 9, 12 -октадекадиен ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 4 − (СН=СН−(СН 2 ) 2 −(СН 2 ) 6 −СООН Линолен ыш ылы (С қ қ 18: 3 ) т тас цис-ұ 9, 12, 15 -октадекатриен ыш ылық қ СН 3 −СН 2 −(СН=СНСН 2 ) 3 −(СН 2 ) 6 −СООН Арахидон ыш ылы (С қ қ 20: 4 ) т тас цис-ұ 5, 8, 11, 14 -эйкозатетраен ыш ылық қ СН 3 −(СН 2 ) 4 −(СН=СНСН 2 ) 4 −(СН 2 ) 6 −СООН Клупанодан ыш ылы (С қ қ 22: 5 ) т тас цис-ұ 7, 10, 13, 16, 19 — докозапентаен ыш ылық қ СН 3 −СН 2 −(СН=СНСН 2 ) 5 −(СН 2 ) 4 −СООН

Липипдтерді жіктелуің Липидтер арапайым липипдтер Қ К рделі липипдтерү Балауыздар Майлар Алкил-ацила ттар шацилглицерид-Липипдтерді жіктелуің Липидтер арапайым липипдтер Қ К рделі липипдтерү Балауыздар Майлар Алкил-ацила ттар шацилглицерид- Ү тер Фосфолипид-т ер Сфинголипид-т ер Гликолипид-т ер Фосфоглицерид- тер Сфинголипид- тер Церамид- тер Глюкоцереброзид- тер Ганглиозид- тер. Цереброзид тер Галактоцереброзид- тер. Фосфатидтер Плазмалогендер Холинфосфатид тер Серинфосфатид тер Этаноламинфос фатидтер

арапайым липидтер ж не жеке кілдеріҚ ә ө арапайым липидтерге май ыш ылдары менарапайым липидтер ж не жеке кілдеріҚ ә ө арапайым липидтерге май ыш ылдары мен спиирттерді к рделі Қ қ қ ң ү эфирлері жатады. Б л топты шацилглицеролдар мен балауыздар райды ұ ү құ. Таби и майлар шацилглицеролдар оспасынан т рады. ғ ү қ ұ шацилглицеролҮ – б л ш атомды спирт глицерол мен май ыш ылыны ш молекуласынан ұ ү қ қ ң ү рал ан к рделі эфир. құ ғ ү СН 2 −ОН СН 2 −СОО −R │ │ СН −ОН + 3 R− СООН → СН −СОО −R + Н 2 О │ май ыш ылы қ қ │ СН 2 −ОН СН 2 −СОО −R глицерол шглицерид ( шацилглицеролдар) ү ү Балауыздар дегеніміз жо ары молекулалы май ыш ылдары мен ғ қ қ спирттерді к рделі эфирлері. Олар адамдар мен жануарлар организміні жіне ң ү ң сімдіктерді р аудан (сусызданудан) са тайды. ө ң құ ғ қ

К рделі липидтер ж не жеке кілдеріү ә ө К рделі липидтерге – фосфолипидтер,К рделі липидтер ж не жеке кілдеріү ә ө К рделі липидтерге – фосфолипидтер, сфинголипидтер ж не гликолипидтер жатады. ү ә Барлы фосфолипидтер т зілетін аралы ал ы зат болып фосфатид ыш ылы қ ү қ ғ қ қ есептеледі. Ол 1, 2 -диацилглицерол, шінші гидроксил тобы фосфор ыш ылымен ү қ қ этерленген. Таби и фосфолипидтерде С ғ 16 -22 к мірсутек атомдары бар аны ан ж не аны па ан ө қ ққ ә қ қ ғ май ыш ылдары болады. Біра та к бінесе С қ қ қ ө 16 — С 18 май ыш ылдары кездеседі. қ қ Сфинголипидтерді т рт тобы бар: ң ө 1) сфингомиелиндер, 2) цереброзидтер, 3) ганглиозидтер, сфигозин 4) сульфолипидтер. Со ы шеуіні рамында ант бар, олар ңғ ү ң құ қ гликолипидтер деп аталады. Барлы қ сфинголипидтерді негізінде сфингозин бар. ң Сфингозин аны па ан аминоспирт. қ қ ғ Цереброзидтер — сфинголипидтер ішіндегі е арапайымы, церамидтен ж не антты ң қ ә қ ң бір алды ынан (галактозадан немесе глюкозадан) ралады. рамында галактоза қ ғ құ Құ бар цероброзидтер к п м лшерде с т оректі жануарларды миында ж не ж йке лпасында ө ө ү қ ң ә ү ұ кездеседі.

Липидтерді физикалы  асиеттерің қ қ Майларды  физикалы  ж не химиялы Липидтерді физикалы асиеттерің қ қ Майларды физикалы ж не химиялы асиеттері рамында ы ң қ ә қ қ құ ғ ыш ылдарына байланысты. Мал майы (сиыр майы, с т майы ж не бас алар) қ қ ү ә қ 40 -60% аны ан май ыш ылдарынан (негізінен миристин, пальмитин ж не қ ққ қ қ ә стеарин ыш ылы), 30 -35% моно аны па ан май ыш ылдарынан т рады. Мал қ қ ғ қ қ ұ майында поли аны па ан май ыш ылдары аз. Сонды тан мал майы й қ қ ғ қ қ қ ү температурасында атып алады. қ қ сімдік майында детте аны ан май ыш ылдары аз (10 -20%). аны па ан Ө ә қ ққ қ қ Қ қ ғ ыш ылдар к п (80 -90%). аны па ан ыш ылдарды рамы сімдік т ріне қ қ ө Қ қ ғ қ қ ң құ ө ү байланысты. З йт н майыны 79% олеин ыш ылынан; к нба ыс майыны 75% ә ү ң қ қ ү ғ ң линол ыш ылынан т рады. сімдік майлары с йы к йде болады. қ қ ұ Ө ұ қ ү р т рлі майларды бал у температурасы мынадай м лшерде ауыт иды (°С Ә ү ң қ ө қ есебімен): Сиыр с тіні майы ү ң 28 -42 Сиыр майы 42 -50 ой с тіні майы Қ ү ң 29 -36 Шош а майы 34 -48қ Ешкі с тіні майы ү ң 27 -39 Кокос майы 20 -28 Адам с тіні майы ү ң 32 Пальма майы 27 —

Липидтерді химиялы  асиеттерің қ қ Триацилглицеролдар химиялы  т р ыдан бейтарап, Липидтерді химиялы асиеттерің қ қ Триацилглицеролдар химиялы т р ыдан бейтарап, инертті келеді. Олар а мынадай реакциялар қ ұ ғ ғ т н: ә 1. Гидролиз реакциясы. Б л реакция сіресе майлар а т н н рсе. Тірі организмде гидролиз ұ ә ғ ә ә реакциясы катализатор (фермент) серімен ж реді, ал организмнен тыс жерде сілті катализатор ә ү ызметін ат арады ж не ыздыру ажет. қ қ ә қ қ 2. Гидрогендену реакциясы. аны па ан май ыш ылыны алды ына сутек атомдарын осады. Қ қ ғ қ қ ң қ ғ қ детте м ндай реакция с йы майдан атты май алу ма сатымен іске асырылады. Маргарин Ә ұ ұ қ қ қ ндірісінде саломас алу шін олданылады. М нда ы катализатор — никель немесе платина. ө ү қ ұ ғ

Липидтерді биологиялы ма ызың қ ң Липидтер мынадай биологиялы ма ызы бар:  қЛипидтерді биологиялы ма ызың қ ң Липидтер мынадай биологиялы ма ызы бар: қ ң 1) липидтер энергия орыны (депосыны ) негізгі т рі немесе энергия к зі; қ ң ң ү ө 2) тірі организм шін к міртегі атомдарын беруші; ү ө 3) липидтер клетка мембранасыны рылымды ж не рецепторлы б лігі; ң құ қ ә қ ө 4) липидтер бас а да биологиялы т р ыдан ма ызды органикалы қ қ ұ ғ ң қ осылыс-тарды ал ы заты бола алады; қ ң ғ 5) ор аныс ызметін ат арады, организмдерді ысты -суы тан, электр ж не қ ғ қ қ ә механикалы серлерден (со ыдан, а ылып со ылудан, атты суы тан) қ ә ққ қ ғ ғ қ қ ор айды; қ ғ 6) липидтерде к птеген витаминдер ериді ж не рамында алмастыру а ө ә құ ғ келмейтін май ыш ылдары бар, ондай ыш ылдар организмні алыпты қ қ ң қ тіршілігі шін ажет. ү қ

Ба ылау с ра тары: қ ұ қ 1. Липидтер дегеніміз андай осылыстар? қБа ылау с ра тары: қ ұ қ 1. Липидтер дегеніміз андай осылыстар? қ қ 2. Липидтер алай жіктеледі ж не ж й ( арапайым) қ ә ә қ липидтерге андай осылыстар жатады? қ қ 3. К рделі липидтерге андай осылыстар жатады? ү қ қ 4. Липидтерді сабындану реакциясы андай реакция ң қ ж не практикалы ма ызы андай? ә қ ң қ 5. Липидтерді биологиялы ж не практикалы ң қ ә қ ма ызы андай? ң қ

1. Салханова С. Н. ж не т. б. Биоорганикалы химия п нінен ә қ1. Салханова С. Н. ж не т. б. Биоорганикалы химия п нінен ә қ ә о у дістемелік кешен, 2011. қ ә 2. Сейіт алиев . С. Органикалы химия. – Алматы, 1993. қ Қ қ 3. Тюкавкина Н. А. , Бауков Ю. А. Биоорганическая химия. — М. : Медицина, 2005. дебиеттер: Ә

Зейін ойып ты да андары ыз а рахмет!қ ң ғ Тапсырма: 1. Ма ыздыЗейін ойып ты да андары ыз а рахмет!қ ң ғ Тапсырма: 1. Ма ызды ан ж не аны па ан май ң қ ққ ә қ қ ғ ыш ылдарыны химиялы формулаларын т жірбиелік қ қ ң қ ә саба а жаттап келу. ққ

Зарегистрируйтесь, чтобы просмотреть полный документ!
РЕГИСТРАЦИЯ