Бактериалы жасушаны химиялы рамы. қ ң қ

Бактериалы жасушаны химиялы рамы. қ ң қ құ Бактерия жасушасыны 80 -90% судан, ал кал ан 10% р а заттан т рады. ң ғ құ ғ қ ұ Жасуша ішіндегі су бос немесе байланыс ан к йде болады. Ол жасуша а серпімділік қ ү ғ асиетін бере отырып, гидролитикалы реакциялар а атысады. Жасушаны кептіру қ қ ғ қ ар ылы ішіндегі судан арылту, онда ы метаболикалы ж не кобею процестеріні қ ғ қ ә ң то тауына келіп со тырады. М здатыл ан к йдегі жасушаны вакуумда кептіру қ ә қ ұ ғ ү микробтарды к беюін то татып, за уа ыт са талуына м мкіндік береді. ң ө қ ұ қ қ қ ү р а зат рамы т мендегідей: Құ ғ қ құ ө 52% — а уыз, 17% — к мірсулар, 9% — майлар, 16% — РН , 3% -ДН ж не 3% — қ ө Қ Қ ә минералды заттар. қ А уыздары ферменттер болып табылады, сонымен атар жасушаны рлымды қ қ ң құ қ б лігі, ол цитоплазматикалы мембрана ж не оны ө қ ә ң туындылары, жасуша абыр асы, қ ғ талшы тар, споралар ж не кейбір қ ә капсулулар рамына кіреді. Кейбір құ бактерияларды а уыздары оларды антигендері мен токсиндері болады. Бактериялар ң қ ң а уыздарыны рамына адамдарда болмайтын Д-амин ыш ылдары мен қ ң құ қ қ диаминопимелин ыш ылы кездеседі. қ қ Бактерия жасушасы рамында ы к мірсулар моно-, ди-, олигосахаридтер мен құ ғ ө полисахаридтер к йінде болады, сонымен атар а уыздар ү қ қ , майлар ж не бас а ә қ осындылар рамына кіреді. қ құ

Майлар немесе липидтер цитоплазмалы мембрана рамына кіредіқ құ , грамтеріс бактерияларды жасуша абыр асында болады, оректік зат ретінде жина талады, ң қ ғ қ қ грамтеріс бактерияларды ң эндотоксиндеріні рамында болады, рамында антигенң құ құ т зеді. ү Нуклеин ыш ылдары қ қ. Бактерия жасушасында РН -ны барлыҚ ң қ т рлері ү кездеседі: и. РН , т. РН , р. РН. Пуриндік ж не пиримидиндік нуклеотидтер — нуклеин Қ Қ Қ ә ыш ылдарын т зетін рылысты блоктар болып табылады. Б дан бас а пурин қ қ ү құ қ ж не миримидин ыш ылдары к птеген коферменттер рамына кіре отырып ә қ қ ө құ амин ыш ылдарын, моносахаридтерді ж не органикалы ыш ылдарды қ қ ә қ қ қ тасымалдау а атысады. ДН бактерия жасушасында т ым уалау ызметін ғ қ Қ ұқ қ қ ат арады. ДН молекуласы екі полинуклеотидтік тізбектерден т рады. қ Қ ұ Минералды заттар жасушаны ртегеннен кейінгі к лден табылады. қ ө ү Т мендегідей к птеген минералды заттар : N, S, Са, К, Мg, е, Мn, сонымен атар ө ө қ Ғ қ микроэлементтер: Zn, Сu, Со, Ва кездеседі. Аутотрофтар (гректі ң аиtоs- зім, trө орhе- оректену)- з жасушаларын руда қ ө құ к міртегін ауада ы СО 2 -нен сі іретіндер. ө ғ ң Гетеротрофтар (грекше heteros-бас а) – к міртегіні органикалы қ ө қ осылыстардан пайдаланатындар. Же іл сі ірілетін к міртегі к здері гексозалар, к п қ ң ң ө ө ө атомды спирттер, амин ыш ылдар болып табылады. қ қ

Бактерияларды ферменттерің Бактерия жасушаны барлы метаболиттік реакциялары негізінде 6 класс а ң қ қ жататын ферменттер ар ылы ат арылады: қ қ оксиредуктазалар, трасферазалар, гидролазалар, лигазалар, лиазалар, изомеразалар. Бактерия жасушасы т зетін ү ферменттер жасуша ішілік э ндоферменттер немесе орша ан орта а б ліп қ ғ ғ ө шы арылатын э ғ кзоферменттер деп б лінеді. Экзоферменттерө жасуша ішіне келіп т сетін к міртегі мен энергияны сырттан тасымалдауда лкен орын алады. ү ө ү Гидролазаларды к пшілігі экзоферменттер болып табылады, олар корша ан орта а ң ө ғ ғ б лініп, ірі молскулалы пептидтерді, полисахарид пен майларды жасуша ішіне енуге ө абілетті мономерлер мен димерлерге дейін ыдыратады. Экзоферменттерді қ ң бір атары мысалы гиалуронидаза, коллагеназа ж не бас алары агрессиялы қ ә қ қ ферменттер болып келеді. Ферментгерді кейбіреулері бактерия жасушасыны ң ң периплазматикалы ке істігінде орналасады. Олар заттарды бактерия жасушасына қ ң тасымалдау а катысады. Бактерияны ферментативтік спектрі т ымдасты пен ғ ң ұқ қ туыстасты ты ж не кейбір жа дайларда т рді к рсететін таксономиялы белгіге қ ә ғ ү ө қ жатады. Сонды тан ферментативтік белсенділік спектрін аны тауды бактерияны қ қ ң таксономиясын белгілеуде олданады. Экзоферменттерді қ диференциалды -диагностикалы орталарда аны тау а болады, сонды тан қ қ қ ғ қ бактерияларды идентификациялау шін дифференциалды -диагностикалы орталар ү қ қ жиынты тарынан т ратын арнайы тест-ж йелер жасалын ан. қ ұ ү ғ

Бактерия жасушасьшы ішіне заттарды тасымалдау механизмі. ң Жасуша а оректік заттарды келіп т суіне цитоплпзма жауапты. оректік заттар ғ қ ң ү Қ жасуша цитоплазмасына еніп, згерістерге шырау шін олар, жасушаны орша ан ө ұ ү қ ғ ортадан б летін шекаралы абаттардан туі керек. Бактериялы жасуша а оректік ө қ қ ө қ ғ қ заттарды тасымалдауды екі т рі бар: енжар ж не белсенді. ң ү ә Енжар тасымалдауда заттар тек ана концентрациялы градиент бойынша қ қ енеді. Б л кезде энергия ж мсалмайды. Енжар тасымалдауды екі т рін ажыратады: ұ ұ ң ү жай диффузия ж не же ілдетілген диффузия. ә ң Жай диффузияда молекулаларды ң м лшері мен липофилділігі негізгі орын алады, б л кезде заттар жасуша а ө ұ ғ специфи-калы емес жолмен енеді. қ Же ілдетілген диффузия ң тасымалдаушы а уыз-пермеазалар атысуымен теді. Б л процесті жылдамды ы затты сырт ы қ қ ө ұ ң ғ ң қ абатта ы концентрациясына байланысты. қ ғ Белсенді тасымалдау кезінде зат жасуша ішіне тасымалдаушы а уыз — қ пермеаза к мегімен концентрация градиентіне арсы енеді. Б л кезде энергия ө қ ұ шы ындалады. ғ Белсенді тасымалдауды екі т рі бар. Белсенді тасымалдауды бір ң ү ң т рінде ша ын молекулалар (амин ыш ылдары, кейбір анттар) жасуша ішіне еніп, ү ғ қ қ қ жасуша сыртына ара анда 100 -1000 есе арты болатын концентрациялы жа дай қ ғ қ қ ғ тудырады. Екінші тасымалдау т рін ү радикалдар транслакациясы деп атайды, б л кезде ұ кейбір анттар (мысалы, глюкоза, фруктоза) жасуша а тасымалдануы кезінде қ ғ фосфорилденеді, химиялы згерістерге шырайды. Б л процестерді ж зеге асыру қ ө ұ ұ ү шін бактерия жасушасыны ішінде фосфотрансферлі ж йе болады, оны к рамды ү ң ұ қ б лігі белсенді фосфорлирленген т рдегі тасымалдаушы а уыз болып табылады. ө ү қ

Бактерияларды да ылдың қ қ асиеті қ оларды идентификацияла ан кезде ғ ескеріледі. Ргосаrуоtае патшалы ына жататын бактериялар бинарлы к беюден бас а да ғ қ ө қ к бею т сілдеріне ие. Актиномицеттер гифтарын фрагменттеу ар ылы к бейеді. ө ә қ ө Streptomycetaceae туыстасты ына жататын бактериялар спораланып ғ к бейеді. ө Микоплазмалар к бею ерекшеліктеріне байланысты полиморфты болып келеді. ө Егер к бею ДН синтезімен бірлесіп ж ретін болса, к лдене б лінуден бас а олар ө Қ ү ө ң ө қ б ршіктеніп к бейе алады. Б л жа дайда негізгі морфологиялы репродукцияланатын ү ө ұ ғ қ бірлік, домала немесе сопа ша пішінді болып келген, фрагментация немесе қ қ б ршіктену ар ылы к бейетін элементарлы денешіктер болып ү қ ө қ табылады. Бактерияларды да ылдандыру шін бір атар шарттарды са тау қ ү қ қ ажет. қ 1. нды оректік ортаны болуы. Құ қ ң Кез-келген оректік орта рамыны қ құ ң к рделілігі мен пайдалану ма сатына арамастан негізі судан, энергия мен ү қ қ к мірсутегіні органикалы к зінен, т ра ты р. Н пен осмосты ысым а ие болуы ө ң қ ө ұ қ қ қ ғ ажет. қ 2. Да ылдандыру температурасы. қ К бею жылдамды ына температура серін ө ғ ә тигізеді. Температура а бактериялар р алай жауап береді: ғ ә қ — мезофилдер 20 -40 С температуралы аралы та к бейеді. Адамдарда ауру қ қ ө тудыратын бактерияларды к пшілігі мезофилдерге жатады; ң ө — термофилдер 40 -60 С температуралы диапазонда седі. Термофилдерге қ ө актиномицеттер, кейбір спорат зуші бактериялар жатады; ү — психрофилдер 0 -20 С температуралы аралы та к бейеді. қ қ ө

Да ылдандыру атмосферасы. қ ата аэробтар Қ ң сіп к бею шін оттегі ө ө ү ажет. Аэробтар с йы ортаны ж а беткі абатында қ ұ қ ң ұқ қ жа сы седі. ата қ ө Қ ң аэробтарды с йы ортаны ң ұ қ ң тере де гейлерінде суін амтамасыз ету шін ң ң ө қ ү оттегі б кіл оректік орта а диффузды т рде таралуы ажет. Б ан оректік ү қ ғ ү қ ұғ қ ортаны здіксіз араластырып немесе сілкіп отыру ар ылы ол жеткізіледі, атап ү қ қ айт анда аэрациялау. Аэрациялау арнайы аппаратттармен — сілкілегішпен іске қ асырылады. Факулътативті анаэробтарды да ылдандыру шін жо арыда аталып қ ү ғ кеткен дістерді олданады, себебі оттегі бар жерде олар а энергетикалы ә қ ғ қ амтамасыз етуде оксидативті метаболизм ферментациядан тиімді болады. қ Микроаэрофилдер оттегіні парциалды ысымы т мен жа дайда ң қ қ ө ғ к бейеді. Б ан ауада ы СО 2 -ні парциалды ысымы 0, 03%- а ара анда ө ұғ ғ ң қ қ ғ да ылдандыру атмосферасында ы СО 2 парциалды ысымын 1 -5% қ ғ қ қ концентрациясына к теру ар ылы ол жеткізіледі. Б л шін арнайы ө қ қ ұ ү СО 2 -инкубаторлар олданылады, немесе себінділерді жанып т р ан шыра дан қ ұ ғ ғ ойыл ан эксикаторлар а орналастырады қ ғ ғ.

Облигатты анаэробтар су ж не к бею шін ауада ы оттегіні орта а ө ә ө ү ғ ң ғ т спеуін талап етеді. Б ан келесі шаралар ар ылы ол жеткізіледі: ү ұғ қ қ — оректік орталар а оттегіні редуциялайтын заттар осу ар ылы: қ ғ қ қ тиогликоль ыш ылын, аскорбин ыш ылын, цистеин, сульфидтер; қ қ — с йы оректік орталарды айната отырып оттегіден регенерациялап, ұ қ қ қ содан-со орта йыл ан ыдысты резинка ты ынмен ты ындап ою ар ылы; ң құ ғ ғ ғ қ қ — сілтілі пирогаллол ж не та ы да бас а оттегіні сі ірушілерді ә ғ қ ң пайдаланып, герметикалы жабылатын ыдыстар а «газпактарды» қ ғ салып ою қ ар ылы. Б л діс қ ұ ә аэротолерантты бактерияларды да ылдандыруда қ олданылады. қ — ауада ы оттегіні механикалы жолмен ы ыстырып, орнына ыдысты ғ қ ғ инертті газбен толтыру ар ылы (б л ма сатта анаэростаттар мен анаэробты қ ұ қ бокстар олданылады). қ Хемо ж не автотрофты бактерияларды да ылдандыру шін СО 2 -мен ә қ ү аны тырыл ан атмосфера жасалынады. қ қ ғ

Да ылдапдыру уа ыты. қ қ Генерациялау уа ытына байланысты. Бакатерияларды қ ң к пшілігі се беру шін 18 -48 са ат аралы ында да ылданады. К кж тел ө ө ү ғ ғ қ ө ө оздыр ышын да ылдандыру шін 5 т улік керек. қ ғ қ ү ә Жары тандыру. қ Фототрофты бактерияларды сіру шін жары ажет. ө ү қ қ Шартты-патогенді бактерияларды кейбір т рлері жары тандыру а байланысты ң ү қ ғ пигмент т зеді, оны идентификациялау кезінде пайдаланады. ү Абсолюттік жасуша ішілік паразиттерді да ылдандыру о ан (Rickettcia, Ehrlichia, қ ғ Coxiella, Chlamidia) т ымдасты ыны бактериялары жатады, жасушалар ұқ ғ ң да ылдарында немесе жануарлар мен буыная тыларды организмінде, сонымен атар қ қ ң қ тауы эмбриондарында (эрлихиялардан бас а) сіру ар ылы іске асырылады. Тауы қ қ ө қ қ эмбриондарын гетеротрофты де гейі жо ары бактерияларды да ылдандыруда да қ ң ғ қ олданады, мысалы: қ Воrrеlіа мен Legionell а т ымдасты ыны бактериялары. ұқ ғ ң ндірістік жа дайларда бактериялар мен са ырау ла тарды биомассасын Ө ғ ң құ қ ң антибиотиктер, вакциналар мен диагностикалы препараттар жасау ма сатында қ қ олдану а алу шін да ылдандыру, сыйымдылы ы рт рлі арнайы аппараттарда қ ғ ү қ ғ ә ү (ферментерлерде) да ылдарды су ж не к беюіні е тиімді параметрлерін ата қ ң ө ә ө ң ң қ ң т рде са тау ар ылы іске асырылады. ү қ қ

Са ырау ла тар мен арапайымдылар физиологиясыны ерекшеліктерің құ қ қ ң. Са ырау ла тар оректеруі бойынша-гетеротрофтар, оттегіге атынасы ң құ қ қ қ бойынша аэробтар мен факультативті анаэробтар. Температураны ң ке аралы тарында седі, жынысты ж не жыныссыз жолмен к бейеді. ң қ ө қ ә ө Сол себептен са ырау ла тар орша ан ортада, сіресе топыра та ң құ қ қ ғ ә қ ке інен тарал ан. ң ғ Са ырау ла тар к к-жасыл балдырлармен бірге ына т рінде ң құ қ ө қ ү симбиоз қ райды. Б л симбиозда са ырау ла тар су мен онда ы еритін заттарды ұ ұ ң құ қ ғ сі іреді, ал к к-жасыл балдырлар са ырау ла тар а органикалы ң ө ң құ қ ғ қ осылыстарды жеткізіп отырады. арым- атынасты бас а т рі — қ Қ қ ң қ ү микориза жо ар ы сатылы сімдіктерді тамырлары мен са ырау ла тарды ғ ғ ө ң ң құ қ ң симбиозы. Са ырау ла тарды бірнеше т улік бойы сусло-агарда немесе с йы ң құ қ ә ұ қ суслода, Сабуро, Чапек ж не т. б. орталарда да ылдандырады. Б л ма сатта ә қ зертханалы жануарларды пайдалану а болады. қ ғ Кейбір са ырау ла тар а ң құ қ ғ диморфизм т н, атап айт анда су ә қ ө жа дайларына байланысты жіпшелі ж не ашыт ылы пішін т зуге абілетті. ғ ә қ ү қ Ашыт ы т різді пішіндері жиі in қ ә vivo я ни адам а ж ан кезде т зіледі. ғ ғ ұққ ү

арапайымдыларда оз алу (талшы тар, кірпікшелер, жал ан ая тар), Қ қ ғ қ оректену (ас орыту вакуольдері), ж не шы ару (жиырыл ыш вакуольдер) қ қ ә ғ ғ м шелері бар. оректену т рі бойынша олар гетеротрофтар немесе ү Қ ү аутотрофтар болуы м мкін. Жыныссыз ж не жынысты жолмен к бейеді. ү ә қ ө арапайьшдыларды кейбір т рлерінде жынысты ж не жыныссыз к бею Қ ң ү қ ә ө алмасып отыратын к рделі мір циклі болады, олар циста т зеді. ү ө ү арапайымдыларды к пшілігі (дизентерия амебасы, баланти-диялар) Қ ң ө нативті белок пен амин ыш ылдары бар оректік орталарда се алады. қ қ қ ө Оларды да ылдандыру шін жасушалар (тіндер) да ылын, тауы қ ү қ қ эмбриондары мен зертханалы жануарлады да олданады. қ қ