Аутоэкология. Организм ж не орша ан ә қ

Аутоэкология. Организм ж не орша ан ә қ ғ орта. Тірі ж йелерді йымдасу де гейі. ү ң ұ ң Орында андар: ғ Абыл ас Далия, қ Баялинова Гульназ, Ба ыт Асель, қ Ж мабек Жанэль, ұ Усенова Аружан

Негізгі ымұғ Аутэкология (грек. Autos – зім ж не ө ә экология) – орша ан орта қ ғ факторларыны жеке организмдерге, ң популяция а, т рлерге серін зерттейтін ғ ү ә экологияны бір саласы. ң Аутэкология терминін ылым а 1896 ғ ғ жылы Швейцар ботанигі К. Шретер енгізген. Экология тірі ж йелерді зара ү ң ө ж не орша ан ортамен байланысын ә қ ғ зерттейтін ылым екені белгілі. ғ Аутэкология тірі ж йе ретінде б лек, ү ө дара организмдерді, ал орта ретінде барлы оны оршайтындарды қ қ арастырады. қ

Таби и орта – Жер ғ бетіндегі адамдарды ң байланысынсыз пайда бол ан ж не ғ ә б рын ы ұ ғ рпа тардан ұ қ ал ан орта. қ ғ Таби ат ғ Техногенді орта — адамны к мегімен ң ӛ т зілген орта. ү

» орша ан орта» т сінігін экология а Қ ғ ү ғ биолог Я. Юкскюл (1864 -1944) енгізген. Ол, тірі организм мен оларды тіршілік ң ортасы, субъект ж не обьектіні (кім, ә ң нені, кімді зерттейді) бір-бірімен зара ө байланысты ж не оларды барлы ы бір ә ң ғ ж йені — орша ан ортаны т зеді деп ү қ ғ ү есептеген. орша ан орта а организм Қ ғ ғ бейімделу процесінде оны ң элементтерімен байланысып ж не одан ә рт рлі заттар, энергия, а параттар ә ү қ абылдайды ж не береді. қ ә коб Иог нн Икск ль ЯЯа. Я ю. Я 1864 -1944 жж

Жер бетінде тіршілікті пайда болуың • жансыздан рбу — тірі таби атта ө ғ ферменттердің атысуынсыз қ организмнен тыс пайда болатын органикалы осылыстар; ке ма ынасында — қ қ ң ғ эволюциялы қ даму барысында тіршілікті я ни тірі ң ғ организмні органикалы емес заттардан пайда ң қ болуы ж ніндегі теория; организмнен тыс, тірі ө таби атта а задан тыс, ферменттерді атысуынсыз ғ ғ ң қ тарал ан органикалы оспаларды алыптасуы ғ қ қ ң қ. Абиогенез теориясы • органикалы осылыстарды б рі тек тірі қ қ ң ә организмнен ана пайда болады, со ан байланысты ғ ғ тірі организмдерді лі материядан пайда бол анын ң ө ғ теріс деп санайтын теория. Биогенез теориясын жа таушыларды бір атары сімдікті тоза ы, қ ң қ ө ң ң споралары , тіпті са организмдер де жер бетіне ұ қ арыштан келген ғ (панспермия теориясы) деп есептейді. Биогенез теориясы

Биосфера эволюциясы. Протерозой эрасында (700 млн. жыл б рын)- бактериялар, балдырлар, ұ арапайым омырт асыздар пайда қ қ болды. Палеозой эрасында (365 млн. жыл б рын) – жер беті сімдіктер, ұ ө амфибиялар пайда болды. Мезозой эрасы- (185 млн. жыл б рын)- с т оректілер, стар, ұ ү қ құ ара ай сімдіктері пайда болды. қ ғ ө Кайназой эрасы-(70 млн. жыл б рын) ұ – азіргі заман ы сімдіктер мен қ ғ ө жануарларды топтары пайда болды. ң Жер бетіндегі тірі организмдерді пайда ң болуынан бастап, азіргі қ биосфера абы ыны қ ғ ң толы алыптасу қ қ аралы ында ы за ғ ғ ұ қ уа ытты амтитын қ қ биологиялы процесс. қ

Тіршілік орталары Тіршілік ортасы ( Биотическая среда ) — азіргі тіршілік етіп жат ан қ қ организмдерді ң ар асында пайда бол ан таби и к штер мен былыстар. қ ғ ғ ү құ Тіршілік ортасы деп белгілі бір а за (т рді ) дамуыны барлы кезендеріне ғ ү ң ң қ ажетті таби и орта факторлар жиынты ын айтады. қ ғ ғ Су — тіршілік ортасы. Су к птеген аз алар ө ғ шін е олайлы орта болып саналады. Сулы ү ң қ ортаны зіне т н ң ө ә физикалық ж не ә химиялы асиеттері қ қ бар. Организмдер шін ү суды химиялы рамы, ң қ құ т ны тылы ыұ қ ғ , ты ыздылы ы ғ ғ , т т ырлы ыұ қ ғ , оттек пен жары ты қ ң болуы ж не т. б. негізгі р л ат арады. ә ө қ рлы -ауа тіршілік ортасы. Б л таби и Құ қ ұ ғ тіршілік ортасы атмосфералы ауаны қ ң к п ө болуымен ерекшеленеді. Сонды тан да б л қ ұ ортада тіршілік ететін аз алар — ғ аэробионттар (грекше «Air» — ауа) деп аталады. Б л ұ ортаны ң ты ызды ығ ғ мен ысымық т мен. Ал ө оттек пен жары қ мол.

Топыра — тіршілік ортасы. Топыра қ қ рлы ты беткі абаты. Ол немі құ қ ң қ ү литосферамен ж не ә атмосферамен жанасып жатады. Топыра за қ ұ қ уа ыттар ішінде гітілген тау қ ү жыныстары мен тірі а заларды шіріген ғ ң алды тарыны осылуынан пайда қ қ ң қ бол ан рі тарихи, рі таби и дене. ғ ә ә ғ Организм — тіршілік ортасы. Жер бетінде тіршілік ал аш рет пайда бол ан ғ ғ кезді зінде-а кейбір жеке а за тіршілік ң ө қ ғ ортасына айнал ан. Бір а заны екінші ғ ғ бір а за тіршілік ортасы ретінде ғ пайдалану таби атта ке інен тарал ан. ғ ң ғ Таби атта кездесетін рбір т рді зіне ғ ә ү ң ө т н ә паразиті болады.

Тірі ж йелерді йымдасу де гейлеріү ң ұ ң • Кез келген тірі ж йе к птеген органикалы ж не ү ө қ ә бейорганикалы молекулалардан ралады. қ құ Молекулалы де гей қ ң • Жасуша — б л рылым ж не ызмет ат ару лшем бірлігі, ұ құ ә қ қ ө рі б кіл ә үтіршілік иелерінің к бею ж не даму лшем ө ә ө бірлігі. Бір жасуша з алдына жеке организм болып ө саналады. Жасушалы де гей қ ң • рылысы, шы у тегі ж не ат аратын ызметтері сас Құ ғ ә қ қ ұқ жасушалар, лпаларұ мен м шелерү т зеді. М шелерден ү ү м шелер ж йесі т зіледі, м шелер жиынты ынан бірт тас ү ү ғ ұ а за рылады. ғ құ М шелік- лпалы ү ұ қ де гей ң

• А за — рылысыны к рделілігіне т уелсіз (біржасушалы ғ құ ң ү ә ж не к пжасушалы) дербес мір с ре алатын биологиялы ә ө ө ү қ ж йе. Органикалы де гейді ал аш ы заттар лшем бірлігі ү қ ң ң ғ қ ө — дара , ол ж йе ретінде ту ан с ттен міріні со ы к ніне қ ү ғ ә ө ң ңғ ү дейін мір с реді. ө үА залы де гей ғ қ ң • Дара тар таби атта бірінен-бірі о шауланбай, популяция а қ ғ бірігіп мір с реді. Популяция – а задан жо ары ө ү ғ ғ биологиялы ж йе. Ол д л сол а залар бір аума та за қ ү ә ғ қ ұ қ уа ыт мекендегенде пайда болады. қ Популяциялы -т рлі қ ү к де гей ң • р алуан а заларды т рлері мен популяциялар тіршілік Ә ғ ң ү ортасына жина тала келе биогеоценоз т зеді. Б л — тіршілік қ ү ұ жаратылымы биогеоценозды де гейді карапайым лшем қ ң ң ө бірлігі. Биогеоценозды қ де гей ң • Б кіл биогеоценоздар ү жиынты ынан биосфера т зіледі. Биосфера — тірі а залар ғ ү ғ орналас ан Жер абы ы. Б л аламшарда ы тіршілік қ қ ғ ұ ғ ғ жаратылымыны е жо ары де гейі. ң ң ғ ң Биосфералы де гей қ ң

Назарлары ыз а Ра мет!ң ғ қ