ара анды Мемлекеттік Медицина УниверситетіҚ ғ Анатомия кафедрасы

ара анды Мемлекеттік Медицина УниверситетіҚ ғ Анатомия кафедрасы с ж ө Та ырыбы: қ Ж лынны сегменттік рылысы. ұ ң құ Жай ж не к рделі рефлекторлы до алар. ә ү қ ғ Орында ан ғ : Айдосов Д. 2 — 012 топ ЖМФ студенті Тексерген: Шапатова Г. Б.

ЖОСПАРЫ: Кіріспе Негізгі б лімө • Ж лын а жалпы сипаттама ұ ғ • Ж лынны б лімдері ұ ң ө • Ж лынны рылысы ұ ң құ • Ж лынны нейронды рылымы ұ ң қ құ • Ж лынны ызметі ұ ң қ • Рефлекс • Жай ж не к рделі рефлекторлы до а ә ү қ ғ орытынды Қ Пайдаланыл ан дебиеттер ғ ә

КІРІСПЕ Ж лын (medulla spinalis)ұ -aдам мен омырт алы жануарларды омырт а жотасыны уысында қ ң қ орналас ан орталы ж йке ж йесіні бір б лігі. Ж лын ал аш қ қ ү ү ң ө ұ ғ басс йексіздерде (ланцентниктерде) ж йке т тігі ретінде пайда бол ан. ү ү ү ғ осмекенділерде ая ыны пайда болуына байланысты мойын ж не бел Қ ғ ң ә т сы жуандап, Ж лын ж йкелері иы ж не жамбас белдеуінде ж йке ұ ұ ү қ ә ү торларын райды. Омырт а жотасыны екі жа ында орналас ан құ қ ң ғ қ симпатикалы ж йке ж йесі жа сы дамы ан. Бауырымен қ ү ү қ ғ жор алаушыларда оларды тіршілігіне байланысты алды ы ми ғ ң ңғ сы арлары с р затыны сті гі абаты ми абы ына айнал ан. Ж лын ң ұ ң ү ң қ қ ғ ғ ұ рылысы к рделеніп зара бастайды. старды Ж лыныны бір шы құ ү ұ Құ ң ұ мишы пен, екінші шы вестибулалы аппаратпен байланыс ан. Ал қ ұ қ қ с т оректілерді онтогенезінде Ж лын к рделенген пирамидалы ү қ ң ұ ү қ ж йемен дамиды. Ж лын зіні жо ар ы ж не т менгі ткізгіш жолдарын ү ұ ө ң ғ ғ ә ө ө орталы ж йке ж йесімен жал астырып, барлы ын бір орталы а қ ү ү ғ ғ ққ ба ындырады. ғ

Ж ЛЫН А ЖАЛПЫ СИПАТТАМАҰ Ғ Ж лын ұ — орталы ж йке ж йесіне жатады. қ ү ү Ж лын цилиндр пішінді омырт а жотасыны зегінде ұ қ ң ө орналас ан, зынды ы 42 -45 см, салма ы 34 -38 г. Жо ар ы қ ұ ғ ғ шеті сопа ша мимен жал асады, т менгі шеті екінші ар а қ ғ ө қ омырт а а дейін созылып жатады. Ж лынны алды ы ж не қ ғ ұ ң ңғ ә арт ы жа ында зынынан созыл ан тік ж лгелері болады. Ол қ ғ ұ ғ ү ж лынды о ж не сол жа жарты а б ліп т рады. Ж лынны ұ ң ә қ ғ ө ұ ұ ң д л ортасында іші ж лын с йы ты ына толы ж лын зегі бар. ә ұ ұ қ ғ ұ ө зекті айналасында пішіні к белекке са ан ж лынны с р Ө ң ө ұқ ғ ұ ң ұ заты (нейронны денесі мен ыс а сінділеріні жиынты ы) ң қ қ ө ң ғ бар. С р затты сыртын а заты (нейронны зын сіндісіні ұ ң қ ң ұ ө ң жиынты ы) оршап жатады. Сонымен ж лын рылысында ғ қ ұ құ а заты сыртында, с р заты ішкі жа ында орналасады. қ ұ ғ

ОРНАЛАСУЫ МЕН АБЫ ТАРЫҚ Қ

Ж ЛЫННЫ Б ЛІМДЕРІҰ Ң Ө Адамны ж лыны 31 -33 сегменттен т рады: ң ұ ұ *8 мойын *12 ар а қ *5 бел *5 сегізк з ө *1 -3 йымша б лімдері. р сегменттен ос- остан құ қ ө Ә қ қ шы ан ж йке т йіндері екі ж лын ж йкелеріне ққ ү ү ұ ү айналады (орталы а тебетін немесе сезгіш ж не ққ ә орталы тан тебетін немесе оз аушы ж йкелер). Жалпы қ қ ғ ү ж лыннан 31 ж п ж йке тарайды. Ж лын ж йкелері ұ ұ ү ж лын зегінен шы ып (І ж птан бас асы) денені ұ ө ғ ұ қ ң терісін, ая — олдарын, дене т л асыны б лшы еттерін қ қ ұ ғ ң ұ қ ж йкелендіреді. рбір б лім зіне т н жерлерін ү Ә ө ө ә ж йкелендіреді. ү

Ж ЛЫННЫ РЫЛЫСЫҰ Ң ҚҰ Ішкі рылысы. құ Ж лынны ұ ң ортасында те тар тесігі — ө болады, ол орта зек деп қ ө аталады. Ж лынны к лдене ұ ң ө ң кесіндісі с р ж не а заттан ұ ә қ т зілгені аны бай алады. С р ү қ қ ұ зат ж лынны орталы ұ ң қ б лігіндегі зекті аптайды. ө ө қ С р зат анатын жаз ан ұ қ ғ к белекке сас болады. ө ұқ

С р затыұ С р зат дегеніміз — тек ж йке жасушаларынан рал ан ж йке денесі. С р ұ ү құ ғ ү ұ затты алды ы ашасында имыл к шейтетін ірі нейрондар бар. Оны ң ңғ қ ү ң ж лыннан шы атын нейриттерінен алды ы т бір пайда болады. Арт ы ашада ұ ғ ңғ ү қ майда сезімтал рецепторлы нейрондары орналасады. . қ А заты қ А зат ж лынны с р затын оршап жатады. Ж лынны а зат ж йке қ ұ ң ұ қ ұ ң қ ү талшы тарынан ж не невриттерден т зіледі. Ж лынны ак затын жо арыдан қ ө ү ұ ң ғ т мен арай, т меннен жо ары арай созыл ан орасан к п ж йке ө қ ө ғ қ ғ ө ү талшы тарынан т зілген буда немесе ар анша деп арастыру а болады. қ ү қ қ ғ Жо арыда айт анымыздай, ж лынны ак заты ш ж п ж йке ар аншасына ғ қ ұ ң ү ұ ү қ б лінеді ө

Ж ЛЫННЫ НЕЙРОНДЫ РЫЛЫМЫҰ Ң Қ ҚҰ Адамны ж лыныны рамына 13, 5 млн. жуы нейрондар ң ұ ң құ қ енеді, оларды 3% эфферентті нейрондар, 97% интернейрондар ң (ендірме) райды, ал сезімтал нейрондар денесі ж лыннан тыс құ ұ ж лынды немесе интрамуралды ганглийларда орналасады. ұ қ қ Ж лын нейрондары топтары: Мотонейрондар немесе ұ оз алт ыш – алды ы т бір; Интернейрондар – ж лын қ ғ қ ңғ ү ұ ганглийлерінен а парат алатын арт ы т бір; Симпатикалы қ қ ү қ ж не парасимпатикалы б йір т бір; оларды аксондары ә қ ү ү ң ж лыннан алды ы т бірлер ар ылы шы ады. Ассоциативті ұ ңғ ү қ ғ жасушалар – ж лынны меншікті нейрондары, сегменттер ұ ң арасында байланыс амтамасыз етеді. қ

Ж лын ж йкелері ұ ү (лат. nervi spinales nervus — ж йке, ү spinalis s. medulla spinalis — ж лын) — ж лыннан шы атын ұ ұ ғ ж йке талшы тарынан рал ан. Ж п ү қ құ ғ ұ ж лын ж йкелері адамда ж лынны ұ ү ұ ң алды ы ( оз алт ыш ж йке ңғ қ ү талшы тарынан рал ан) ж не арт ы қ құ ғ ә қ (сезімтал ж йке талшы тарынан ү қ рал ан) ж лын т біршіктеріні , ал құ ғ ұ ү ң жануарларда жо ар ы (сезімтал ж йке ғ ғ ү талшыктарынан рал ан) ж не құ ғ ә т менгі( оз алт ыш ж йке ө қ ғ қ ү талшы тарынан рал ан) ж лын қ құ ғ ұ т біршіктеріні осылуынан пайда ү ң қ болып, омырт а зегінен о ж не сол қ ө ң ә омырт ааралы тесіктері ар ылы қ қ қ шы ады. ғ

рамында Құ сезімтал ж не ә оз алт ышқ ғ қ ж йке талшы тары ү қ бол анды тан ж лын ж йкелерін ызметі жа ынан аралас ғ қ ұ ү қ ғ ж йкелерге жат ызады. Б ларды рамында симпатикалы ж йке ү қ ұ ң құ қ ү талшы тары да болады. Ж лын ж йкелері омырт а зегінен шы ан қ ұ ү қ ө ққ бойда-а байланыстыр ыш (симпатикалы ) ж не ж лын қ ғ қ ә ұ абы тарына арнал ан айтарма (сомалы ) тарма тарды б ліп, с р қ қ ғ қ қ қ ө ұ байланыстыр ыш (симпатикалы ) тарма тарды осып алып, содан ғ қ қ қ со , адамда алды ы ж не арт ы, жануарларда вентральды ж не ң ңғ ә қ ә дорсальды (сомалы , симпатикалы ж йке талшы тарынан қ қ ү қ рал ан) тарма тар а ажырайды. Ж лын ж йкелеріні дорсальды құ ғ қ ғ ұ ү ң тарма тары (адамда — арт ы тарма тар) омырт а ба анынан жо ары қ қ ғ ғ (адамда — омырт а ба аныны арт ы жа ында) орналас ан дене қ ғ ң қ ғ қ б ліктерін (с йектер, б лшы еттер, буындар, тері, оларды ө ү ұ қ ң тамырлары), ал вентральды тарма тар омырт а ба анынан т мен қ қ ғ ө (адамда — алды ы жа ында) жат ан дене б ліктерін ңғ ғ қ ө ж йкелендіреді. ү

Ж ЛЫННЫ РЕФЛЕКСТЕРІҰ Ң Миотатикалы қ – б лшы еттер созылуынан ұ қ пайда болатын сі ірлік рефлекстер; ң Тері рецепторларыны озуынан туындайтын ң қ рефлекстер; Висцеромоторлы – ішкі дене м шелерін ү тітіркендіргенде пайда болатын рефлекстер; Автономды ж йке ж йесі рефлекстері. ү ү

Рефлекс (лат. reflexus — кері айтарыл ан, ша ылыс ан) — қ ғ ғ қ а заны ішкі немесе сырт ы ғ ң қ тітіркендіргіштер серіне ә орталы ж йке ж йесіні қ ү ү ң атысуымен айтаратын қ қ жауабы. Рефлекс туралы т сінікті ал аш рет сын ан ү ғ ұ ғ француз философы Р. Декарт (1596 -1650).

Рефлекстік до а 5 б лімнен т рады: ғ ө ұ ж йке штары — рецепторлар (латынша — абыл-даймын, абылдаушы); ү ұ қ қ сезгіш нейрондар ( озуды орталы ж йке ж йесіне ткізеді); қ қ ү ү ө ж йке орталы ы (орталы ж йке ж йесі); ү ғ қ ү ү оз алт ыш нейрондар; қ ғ қ тітіркендіруге жауап айтаратын м шелер (б лшы еттер ж не т. б. ). қ ү ұ қ ә

Рефлекстік до а рецептордан ғ басталады. Рецепторлар (ж йке ү штары) р т рлі ұ ә ү тітіркендіргіштерді (ысты , суы , қ қ ыш ыл, дыбыс ж не т. б. ) қ қ ә абылдайды. Рецептордан сезгіш қ нейрондар ар ылы озу орталы қ қ қ ж йке ж йесіне теді. озу орталы ү ү ө Қ қ ж йке ж йесінде талданып, одан ү ү оз алт ыш нейрондар ар ылы қ ғ қ қ ж мыс ат аратын м шелерге ұ қ ү беріледі. Оны тізені жазу рефлексінен де бай ау а болады. қ ғ Рефлекстік до аны барлы ғ ң қ б лімдері толы ызмет ат арса ө қ қ қ ана рефлекс болады. Егер рефлексті ғ до аны бір б лімі за ымданса, ғ ң ө қ рефлекс жойылады (болмайды)

орытындыҚ Ж лын нерв даму ж йесіні 3 сатысында нерв пайда болды. ұ ү ң Ж лын-сегменттік аппарат, импульстерді шеттен ми а ұ ғ ж не кері арай ткізетін ткізгішке айналып, мимен екіжа ты ә қ ө ө қ байланыс дамиды. Нерв сегменті-ж лынны бір невротомнынан ұ ң дамы ан. Нерв сегменті аума ында ыс а рефлекс до асы ғ ғ қ қ ғ т йы талады. Ж лынны меншікті сегменттік аппараты мидан ұ қ ұ ң б рын пайда бол анды тан, оны ат аратын ызметі- эволюция ұ ғ қ ң қ қ дерісінде б рын пайда бол ан сырт ы ж не ішкі ү ұ ғ қ ә тітіркендіруге жауап реакцияларды, я ни туа пайда бол ан ғ ғ реакцияларды іске асыру.

ПАЙДАЛАНЫЛ АН ДЕБИЕТТЕРҒ Ә А. Ра ышев — “Адам анатомиясы”, II-том қ Х. . С тбаева, А. А. тепбергенов, Ж. Б. Нілдібаева – “Адам Қ ә Ө физиологиясы. Б. уб кіров, Ф. М. С лейменова , Т. М. Досаев « Адам Ә Ә ә ү анатомиясы» 4 том