ара анды Мемлекеттік Медицина УниверситетіҚ ғ алыпты физиология

ара анды Мемлекеттік Медицина УниверситетіҚ ғ алыпты физиология кафедрасы Қ С Ж Ө Та ырыбы: Тама тануды физиологиялы қ қ ң қ негіздері. Тама тануды теориялары. қ ң Орында ан: Карабасова Г. С ғ 210 ЖМФ Тексерген: Абушахманова А. Х ара анды 2010 Қ ғ

Жоспар Негізгі б лімө -Тама тану а т сінік қ ғ ү -Тама тану теориялары қ -Тама тануды м лшерлері қ ң ө -Д рыс тама танбау серлері ұ қ ә орытынды Қ олданыл ан дебиеттер Қ ғ ә

Тама тану туралы т сінікқ ү Тама тану организмні алыпты жа дацда тіршілік қ ң қ ғ етуіні , оны денсаулы ын ж не е бек ету абілетін ң ң ғ ә ң қ амтамасыз етет ін ма ызды фактор. Тама тану жайлы қ ң қ ылымды нутрициология дейді. ғ

ызметтік тама тану ж йесіҚ қ ү Организмге ажетті энергия ж не рылыс материалдар қ ә құ та ам рамымен к нделікті зіліссіз сырттан т сіп т руы ғ құ ү ү ү ұ шарт. Тама тану рдісі ж йке ж не гуморальды жолмен қ ү ү ә реттеледі. Осы те к рделі тама тану рдісімен атар ө ү қ организмні сол тама ты іздеп табу т ртібін амтамасыз ң қ ә қ ететін ж йе бар-оны ызметтік тама тану ж йесі дейді. ү қ ұ ү

Те дік концепциясың Осы концепция а байланысты тама рамда ы организм ғ қ құ ғ тіршілігі шін ажетті м лшерде, белгілі бір атынаста ү қ ө қ энергия, белок, к мірсу, май, витамин, минерал заттары, су болуы ө ажет. Сонымен атар басты к іл ауыстырылмайтын тама қ қ өң қ рамына аударылады. Б л тама рамы организмде ферменттер құ ұ қ құ ж йесімен т зілмейді, сонды тан да олар желінетін аспен сырттан ү ү қ енгізіледі. Тама ты м ндай оспасына алмастыру а болмайтын қ ң ұ қ ғ амин ыш ылдарынан валин, лейцин, т. б. , май ыш ылдарынан қ қ аны па ан май ыш ылдары ж не витаминдер жатады. қ қ ғ қ қ ә Алмастыру а болмайтын амин ыш ылдарыарнай белок синтезі ғ қ қ шін падаланылады, рі т рлі гормондар ж не нейромедиаторлар ү ә синтезделетін бастап ы оспа. қ қ

Адекватты теория ажетті энергия м лшеріні де гейі организмдегі негізгі Қ ө ң ң алмасу мен ат аратын ж мыс т ртібіне байланысты энергия қ ұ ә шы ыны ар ылы аны талады. Ат арылатын ж мыс ғ қ қ қ ұ не рлым ауыр, рі тез орындалса, со рлым тама та оректік ғұ ә ғұ қ қ заттар м лшері к п болуы керек. Ал негізгі алмасу ө ө дегеніміз-стандартты жа дайда ж мсалатыт энергия ғ ұ м лшері. ө

Тама тану м лшеріқ ө Т уліктік тама тануды оптималды м лшері аны тал ан, онда ә қ ң қ ө қ ғ жас ерекшелігі, жыныс, энергия ж мсалу м лшері т. б. ұ ө к рсеткіштер есепке алын ан. Дені сау адам шін оптималды ө ғ ү қ тама та ы белок, к мірсу, майды зара атынасы 1: 1: 4 жа ын қ ғ ө ң ө қ қ болады. Тама заттары жа сы сі іріліп пайдаланылуы шін, оны қ қ ң ү ң рамы жануар мен сімдік тектес бол аны д рыс. сімдік зат құ ө ғ ұ Ө к біне шикі к йінде пайдаланып организмді ажетті ө ү қ витамин, ферменттермен амтамасыз етеді. қ Тама тану режимі қ мыналарды амтиды: тама ты абылдау мезгілдігі, тама қ қ абылдау аралы ында ы зіліс, т уліктік рацион а кіретін қ ғ ғ ү ә ғ калорияны б лу. Т рт мезгіл тама тану ана рлым тиімді болып ө ө қ ғұ табылады, йткені ас азан а к ш біркелкі т сіп, тама ө қ ғ ү ү қ шырындарыны та амды толы деп шы уын амтамасыз етеді. ң ғ қ өң ғ қ

Тама ты к н сайын белгілі бір мезгілде абылдау ас азан қ ү қ қ с лін не рлым ш ыл б лу рефлексін алыптастырады. ө ғұ ұғ ө қ Т рт мезгіл тама тану кезінде т уліктік рационды б лу к н ө қ ә ө ү т ртібіне ж не деттенуіне байланысты істеледі. Рационды ә ә ә мынадай т ртіппен б лу ана рлым тиімді: та ерте гі ас а ә ө ғұ ң ң қ 25%, т стікке 15%, кешкі тама а 25%. А ыр ы тама ү ққ қ ғ қ абылдау й ы а дейін 2 са ат б рын болуы тиіс. Т гі қ ұ қ ғ ғ ұ үң сменада ж мыс істеген кезде кешкі ас к ндік рационны ұ ү ң 30% болуы тиіс, сонымен атар тама ты т гі сменаны қ қ үң ң екінші жартысына абылдау к зделеді. қ ө

Т рт мезгіл тама тану былай аталады: ө қ 1. Ж мыс а дейінгі То та ерте гі ас. Онда к ндік та-ма тану ұ қ қ ң ң ү қ рамыны жалпы уаттылы ыны 25 – 30 пайызы бар. құ ң қ ғ ң 2. Ж мыс аралы ында ы Же- іл, екінші та ерте гі ас. Онда к ндік ұ ғ ғ ң ң ң ү тама тану рамыны жалпы уаттылы ыны 10 – 15 пайызы бар. қ құ ң қ ғ ң 3. Ж мыстан со ы Тойып ішер т скі ас. Онда к ндік та-ма тану ұ ңғ ү ү қ рамыны жалпы уаттылы ыны 35 – 40 пайызы бар. 4. Салыстыра құ ң қ ғ ң ал анда Же- іл кешкі ас. Онда к ндік та-ма тану рамыны жалпы ғ ң ү қ құ ң уаттылы ыны 15 -20 пайызы бар. Та ерте гі ас 9 – 10 са ат қ ғ ң ң ң ғ зілістен кейінгі ал аш ы та-ма тану. Алда е бек ызметі к тіп т р. ү ғ қ қ ң қ ү ұ Ас м зірі мынандай болу а тиісті: к к ніс немесе жарма гарнирі бар ә ғ ө ө бір ет, немесе балы та амы, бір ста ан с т, шай не кофе т. с. с. қ ғ қ ү

Тама тануда ы 10 ателікқ ғ қ Бірінші ателік. қ Тама ты к п жейміз. Бізге к ніне 2660 қ ө ү килокалория ажет болса, к біміз оны 3020 — а жеткіземіз. Егерде Сіз қ ө ғ бес жыл бойы к ніне 90 килокалория арты тама танса ыз ана онда ү қ қ ң ғ салма ы ыз 18 келіге артады екен. Ал, енді к ніне жа а ыдай 360 ғ ң ү ң ғ килокалорияны арты абылдаса ыз ше? Оны санай бері із. қ қ ң ң Екінші ателік. қ ашанда майлы тама ты жа сы к -реміз. р адам а Қ қ қ ө Ә ғ к ніне 80 грамм ана май ажет. Біз оны орнына 132 грамм ү ғ қ ң а-былдаймыз. қ шінші ателік Ү қ. андай та амды ішіп-жегеніміз ж н, оны та дап – Қ ғ ө ң тал ай білмейміз. Содан дастархан а не келсе, соны б рін асаймыз. ғ ғ ә ң ә Т ртінші ателік ө қ. р т рлі с йы асты к п ішеміз. Ә ү ұ қ ө Бесінші ателік. қ з уа- ытында тама танбаймыз. Дастархан Ө қ қ стіндегі тама ты тез ішіп, тез жейміз. Тама -тану ү қ қ

негізінен, к ніне 3 рет тама тан ан абзал. ү қ ғ Алтыншы ателік. қ Т т-тіні к п жейміз. ант, конфет, торт, т. б. ә ө Қ асыра ішіп-жейміз. Жетінші ателік. қ Та-ма ты жа сы зірлеп, д -рыс са тай қ қ ә ұ қ білмейміз. Біз к бінесе уыр ан та амды, т зы к п асты ө қ ғ ғ ұ ө дайындаймыз. Сегізінші ателік. қ Кеш- кілік теледидар к ріп отырып тама ө қ ішкенді натамыз. ұ То ызыншы ателік ғ қ. Та амдарды рамына к — іл б лмейміз. ғ ң құ ө ң ө Бізге міндет- ті т рде р тама ты ра- мында анша белок, ү ә қ ң құ қ май, к -мір. . . , д румендер м лшері бар екенін білген ж н. ө ә ө ө Оныншы ателік. қ Тама — ты жас а арай ішіп-жеуге тиістіміз. қ қ қ Бізді бір жаман детіміз 6 -10 жас аралы ын- да ы баланы к п ң ә ғ ғ ө тама тан-дыру а тырысамыз. Ж не де к рі адамдар ліне арай қ ғ ә ә ә қ аз – аздап тама тан аны д -рыс. қ ғ ұ

Д рыс тама танбау серлеріұ қ ә Тама рамында витаминдерді жетіспеуінен организмні рт рлі қ құ ң ң ә ү ж палы аурулар а, сырт ы орта серлеріне арсы т ру ұқ ғ қ ә қ ұ т мендеп, арнайы аурулар пайда болады, мысалы авитаминоз. ө Адам та амнан зіні бір т улікте ж мсайтын энергиясыны м лшеріне ғ ө ң ә ұ ң ө сай уат алу а тиіс. Егер адам немі м лшерден тыс ішіп-жесе, қ ғ ү ө семіріп кетеді де, н тижесінде ант диабетіне, атеросклероз а ә қ ғ шырайды, бауырды ызметі б зылады, бас а да аурулар а ұ ң қ ұ қ ғ шалды ады. Азы -т ліктерді салдарынан болатын аурулар, к біне ғ қ ү ң ө ауру а шалды ан микробтар, белгілі т ртіппен са талыну ғ ққ ә қ температурасында болма ан азы -т ліктер, са талыну мерзімінен ғ қ ү қ тіп кеткен азы -т ліктер сонымен бірге о амды аспазшыларды ө қ ү қ ғ қ ң гигиенаны д рыс стамауынан болады. ұ ұ

Микроорганизмдер к біне C бойынша 4 -тен 60 — а дейінгі ө қ аралы тарда ы температураларда ауру індетіне шалды ады, қ ғ ғ сонды тан тама ты са тау кезінде, б қ қ қ лұ аралы та ы қ ғ температуралар а жеткізбеген ж н. Ысты та амдарды бірден ғ ө қ ғ олдан ан ж н, ал суы та амдарды суы жерде м мкін. са тау қ ғ ө қ ғ қ ү қ ажет. Тама тан улану, ол ас ішкеннен кейін бірнеше қ қ са аттардан со пайда болады. Улан андар микробтарды ғ ң т рлеріне сай р т рлі ауыру а шалды ады. Біра -та ү ә ү ғ ғ қ к п жа дайда орта симптомдар кездеседі — лсіздік, жо ары ө ғ қ ә ғ температура, журек айынуы, іш т ірегіндегі ауыртулар, іш өң туі. детте тама тан улану, к п уа ыт бойы емделуді ажет ө Ә қ ө қ қ етпейді, біра -та олар кей жа дайда к рделі қ ғ ү аурулар а шалды тырады, немесе лімге кеп со тыруы ғ қ ө ә қ

орытындыҚ Тама жа сы сі іп, пайдаланылуы шін рамы, т рі қ қ ң ү құ ү рт рлі, рі д мді дайындалып, тама ішетін жер таза, демі ә ү ә ә қ ә жинал ан, адам т бетін ашатындай йымдастырыл ан болуы ғ ә ұ ғ ажет. сірісе м ндай жа дай, балалар тама тануында ерекше қ Ә ұ ғ қ орын алады. Сонымен осы курсты ж мысымды жазуда ы қ ұ ғ мені к здеген ма сатым – тама тануды тиімді ң ө қ қ йымдастыру, азы ты толы пайдалану, та амды д мді ұ қ қ ғ ә дайындау ж не д рыс са тау; та амды с нді шекейлеп, ә ұ қ ғ ә ә дастарханды д рыс зірлеуді йрену. ұ ә ү

олданыл ан дебиеттерҚ ғ ә — С тбаев Х. . , тепбергенов А. А. , Нілдібаева Ж. Б. -Адам ә Қ Ө физиологиясы-Алматы 2005 жыл -www. google