ара анды мемлекеттік медицина Қ ғ университеті Анатомия

ара анды мемлекеттік медицина Қ ғ университеті Анатомия кафедрасы Та ырыбы: қ Ас азанны ж не ас орыту бездеріні қ ң ә қ ң топографиялы анатомиясы қ ж не балаларда ы ерекшеліктері. ә ғ

Д рісті ма сатыә ң қ Д рісті ты да аннан кейін ешті , ә ң ғ өң ң ас азанны рлысын, топографиясын, қ ң құ анмен амтамасыз етілуін, ннервациясын, қ қ лимфа а ысын ж не балаларла ы ғ ә ғ ерекшеліктерін білуге тиіссіздер.

Д рісті жоспарыә ң 1. ешті рлысы, топографиясы, анмен Өң ң құ қ амтамасыз етілуі, лимфа а ысы ж не қ ғ ә иннервациясы. 2. Ас азанны рлысы, топографиясы, анмен қ ң құ қ амтамасыз етілуі, лимфа а ысы ж не қ ғ ә иннервациясы. 3. Балаларда ы ерекшеліктері ғ

Ситуациялық есеп • Жедел к мекпен 32 жаста ы ер кісі т сті. ө ғ ү Анамнезінде 10 жыл бойы ас азанны ойы қ ң қ жарасымен есепте т рды. Ащы тама ұ қ ішкеннен кейін ас ынды. Тексергенде: қ боп-боз, минутына ЖСЖ-124 , А – 80/60 Қ мм. рт. ст. Дем алу актісіне іші атыспайды, қ пальпация кезінде ауырады, пеританалді симптом о. осымша ФГДС жасал ан: ң Қ ғ ас азанны арт ы абыр асы айма ында қ ң қ қ ғ ғ пенетрациялы ойы жара. қ қ • Ас азанны синтопиясын ескергенде андай қ ң қ м шелер за ымдалуы м мкін? ү қ ү

Ас орыту ж йесі (қ ү Systema digestorium ) м шелерінде асты механикалы ж не ү ң қ ә химиялы делуі, сі ірілуі ж реді. қ өң ң ү Ас орыту зегіні зынды ы 8 -9 метр, ол қ ө ң ұ ғ келесі б ліктерге б лінеді: ауыз уысы, ө ө қ ж т ынша , еш, ас азан, ащы ж не то ұ қ қ өң қ ә қ ішіектер. Сонымен атар ас орыту қ қ ж йесіне сілекей бездер, бауыр ж не й ы ү ә ұ қ безі жатады. К мейден кейін еш басталады, ол ө өң арт ы кеуде аралы ар ылы теді де, қ қ қ ө рса уысында ас азан а жал асады. құ қ қ қ ғ ғ ешті ш б лігі бар: Өң ң ү ө pars cervicalis — VI мойын омырт ыдан III кеуде омырт а а қ қ ғ дейін, зынды ы 4 -6 см, ұ ғ pars thoracica — III IX кеде омырт а а дейін (17 -18 см), қ ғ pars abdominalis — 2 -3 см, ешті зынды ы 25 Өң ң ұ ғ см (ас азанды зондты зынды ы 40 см, қ қ ң ұ ғ тістен ас азан а дейін ешті зынды ы). қ ғ өң ң ұ ғ

ешті пішіні цилиндрге сас ж не оны ш Өң ң ұқ ә ң ү анатомиялы тарыл ан жері бар. қ ғ Бірініші тарылуы к мейді ешке ауыс ан жері(тесігі 1. 5 см ө ң өң қ шамасында). Екінші тарылуы ке ірдекті б лінген ң ң ө жері (Th IV — V) ж не ә шінші ү тарылуы – к к еттен ө ткен жерде (Th IX – X). ө Мойын айма ында ешті ғ өң ң алдында ке ірдек ң орналас ан, т менге арай т скенде орта ы қ ө қ ү ңғ сызы тан сол а арай ы ысады ж не ол қ ғ ә ке ірдекті сол жа ына шы ады, оны хирургтер ң ң ғ ғ операция жаса анда есекріп отырады. ғ Жо ар ығ ғ жа ында ал анша безді б ліктері ж не (о жа та ғ қ қ ң ө ә ң қ 1 -3 см, сол жа та 0, 15 см ашы ты та) жалпы қ қ й ы артерия жанасып орналас ан. ұ қ қ Артынды омырт а алды шандыр, оларды арасында қ ң борпылда клетчатка орналас ан. қ қ

Кеуде б лігі: ө алдында — ке ірдек, ке ірдекті бифуркациясы, ң ң ң сол жа бронх, перикард, III кеуде омырт а қ қ де гейінде ол а до асы орналас ан; ң қ қ ғ қ артында — омырт а ба анасы, IX кеуде омырт асы қ ғ қ де гейінде ол а, лимфалы зек, жартылай та ң қ қ қ ө қ венаны со ы б лігі орналас ан; ң ңғ ө қ б йірінде ү – кезбе нерв орналас ан, ол а қ қ қ до асынан т мен екі кезбе нерв еш рімін ғ ө өң ө т зеді. ү еш пен плевраны жанасып орналасуны Өң ң ң практикада ма ызы те зор. еш сол жа а ң ө Өң ққ ы ыс ан кезде плевра ешке жанасып жатады(І, ғ қ өң ІІІ кеуде омырт а де гейінде). қ ң IV-V кеуде омырт а де гейінде еш пен плевра қ ң өң арасында та вена орналас ан, қ қ сол жа ында ғ — ол а до асы ж не оланы т мендегіш б лігі қ қ ғ ә қ ң ө ө жанасып жатыр. Осы де гейден т мен к к етке ң ө ө дейін о жа ында ң ғ плевра орналас ан. қ

ешті ан тамырлары: Өң ң қ а) ешті өң rr. Oesophageales анмен амтамасыз қ қ етеді: — мойын б лігін: ө a. thyroidea inferior, truncus thyrocervical тарма ы ( а. Subclavia тарма ы ); ғ ғ — кеуде б лігін : ө rr bronchiales et rr. oesophageales , pars thoracica aortae descendens тарма ы, о жа ғ ң қ бірінші ж не екінші арт ы абыр а аралы ә қ қ ғ қ артерияда оректендіреді; қ — рса б лігін : құ қ ө a. gastrica sinistra, truncus coeliacus тарма ы, aa. phrenicae inferiors ( ғ pars abdominalis aortae descendens тарма ы). ғ еш артериялары анастомоз жасап, абыр асында Өң қ ғ ірі торлар, ал шырышты абы та са торлар т зеді. қ қ ұ қ ү Веналы а ыс мойын веналарына ж не та вена а, қ ғ ә қ ғ одан рі жо ар ы уысты вена а а ады. Т менгі ә ғ ғ қ ғ ғ ө б лігінен а палы вена а а ады. Ас азан ө қ қ қ ғ ғ қ веналарымен портокавалді анастомоз т зеді. ү а палы вена а а атын анны жолы за ымдалса, Қ қ қ ғ ғ қ ң қ веналар ке ейіп анны а уына келіп со уы м мкін. ң қ ң ғ ә ғ ү

Лимфалы а ыс: қ ғ : — мойын б лігінде: в nodi lymphoidei cervicales ө profundi; — кеуде б лігінде: в nodi lymphoidei paratrache ө -ales, tracheobronchiales, mediastinales posteriores, tracheobronchiales et bronchopulmonales; — рса б лігінде: в nodi lymphoidei құ қ ө gastrici sinistri, cardiales, gastroepiploici sinistri et lienales. Иннервация: еш бойында рім т зіледі, өң ө ү plexus oesophagealis: а) сегменттік иннервациясы кеуделік ж лын ұ нервтеріні алды ы тарма тарынан (спиналді ң ңғ қ иннервация); б) симпатикалы иннервациясы кеуделік қ truncus sympathicus тарма тары; қ в) парасимпатикалы иннервациясы қ rr. oesophageales n. vagi.

• Н рестеде ешті зынды ы 11 -16 см, 1 жаста 18 см, ә өң ң ұ ғ 3 жаста 21 см, лкендерде — 25 см. ү Практикада тісті альвелярлы до асынан ас азан а дейінгі ң қ ғ зынды ын білгенні ма ызы зор; н рестеде 16 -20 см, ұ ғ ң ң ә ерте балалы ша та — 22 -25 см, бірінші балалы ша та — қ қ 26 -29 см, екінші балалы ша та — 27 -34 см, лкендерде — қ қ ү 40 -42 см. Зонд енгізгенде осы зынды а 3, 5 см осылады. ұ ққ қ • Н рестеде еш III ж не IV мойын омырт а де гейінен ә өң ә қ ң басталады. 2 жаста IV- V омырт а де гейіне келеді, ал 12 қ ң жаста лкендердікіне те келеді: VI – VII мойын омырт а ү ң қ де гейінде. Т менгі шекарасы X — XI кеуде омырт а ң ө қ де гейіне с йкес келеді. ң ә • Н рестеде еш пішіні оранка т різді, мойын айма ында ә өң ә ғ ед уір тарылу бар. Балаларда к к еттік тарылу болмауы ә ө м мкін. ешті тарылуы н рестеде 4 -9 мм, ерте балалы ү Өң ң ә қ ша та — 12 -15 мм, екінші балалы ша та 13 -18 мм. қ қ қ • Клиникада ешті рт рлі а аулары кездеседі: өң ң ә ү қ ешті агенезиясы – ешті м лдем болмауы, те сирек Өң ң өң ң ү ө ж не бас а ауыр за ымдалулармен бірге кездеседі. ә қ қ ешті атрезиясы – туа бол ан еш пен тыныс алу жолы Өң ң ғ өң арасында жыланк з пайда болады. ө

Бала туыл ан кезде ас азанны пішіні ап ғ қ ң қ т різді болады, сосын абыр алары жиырыла ә қ ғ келе цилиндр т різді пішінге келеді. ә Жо ар ы(кіре берісі-ostium cardiacum), ғ ғ т менгі(шы а берісі привратник, ostium ө ғ pyloricum) б ліктері бар. Алды ы — paries ө ңғ anterior(шы ы ы), арт ы paries posterior ғ ңқ қ беттері бар. лкен ж не кіші иіні(жиектері) Ү ә бар. Шы а берісі — привратникке д гелек ғ өң б лшы ет — m. sphincter pylori с йкес ұ қ ә келеді. Б л б лік сол жа гірге — antrum ұ ө қ үң pyloricum, о жа — зекке canalis pyloricus ң қ ө б лінеді. ө Кардиалді ж не пилорикалы б ліктер ә қ ө арасында ас азан денесі орналас ан. қ қ Кардиалді б ліктен кейін ас азан т бі fundus ө қ ү (fornix) ventriculi орналас ан. қ Ас азан қ ( ventriculus, gaster )

ешті ас азан а ауысар жеріндегі Өң ң қ ғ б лшы ет шырышты б лшы ет ұ қ атпарымен бірігіп а па ты бекіткіш қ қ қ т зеді (m. sphincter esophagocardiacus) , ү ол ас азан жиырыл анда кардиалді қ ғ тесікті жабады. еш-кардиалді сфинктер к к етті Өң ө ң ештік тесігі де гейінен кардиалді өң ң тесікке дейін созылып жатыр. Ол ешті өң ң циркулярлы б лшы етінен т зілген, ұ қ ү Ас азанны он екі елі ішекке ауысар қ ң жерінде(привратник) — д гелек өң б лшы еттен т зілген б лшы етті ұ қ ү ұ қ са ина( алы ды ы 1 см) ж не шырышты қ қ ң ғ ә абы атпары екі аттарлы жап ышты қ қ қ т зеді. Ол асты ас азаннан шы ар ыш ү қ ғ ғ аппарат болып табылады

Ас азан тқ опография сы • Ас азан рса ты жо ар ы қ құ қ ң ғ ғ абатында ас азан арнасында қ қ орналас ан, қ артында шажыр айлы қ қ сумка, омырт а ж не абыр алы к к қ ә қ ғ қ ө ет, алдында аса азан алды сумка, қ бауырды сол б лігі ж не рса ты ң ө ә құ қ ң алды ы абыр асы, ңғ қ ғ жо арыдағ бауырды сол б лігіні т менгі беті, ң ө т менде ө сол жа б йрекпен, к к қ ү ө бауыр, к лдене ішек ж не оны ө ң ә ң шажыр айы жанасып жатады. қ

• Ас азан рса ты алды ы қ құ қ ң ңғ абыр асыны эпигатралді ж не қ ғ ң ә жартылай кіндік айма тарында қ кескінделеді. Ас азанны лкен қ ң ү б лігі(3/4) сол жа та, кіші б лігі ө қ ө (1/4) о жа та орналас ан. Ас азан ң қ қ қ жо арыдан, сол а ж не арттан ғ ғ ә т менге, о нан ал а арай ө ң ғ қ орналас ан. Со ан байланысты қ ғ ас азан зынша, и аш ж не қ ұ қ ғ ә к лдене ба ыттарда орналасады. ө ң ғ

Ас азанды анмен амтамасыз қ қ қ етеді рса ба ана ж не оны құ қ ғ ә ң тарма тарымен: қ Кіші иінінде екі арерия: сол жа тан—сол жа ас азан ( рса қ құ қ ба анасынан), о жа та — о жа ғ ң қ ас азан ( a. hepatica propria). Екі қ артерия анастомоз жасайды ж не ә алды ы, арт ы беттеріне ңғ қ тарма тар береді. лкен иініде қ Ү о жа ас азан-шажар ай артерия ң қ қ қ (a. Gastroduodenalis- дан), сол ас азан-шажыр ай (a. Lienalis- қ қ тен) ж не ыс а ас азан ә қ қ қ артериялары( a. Lienalis- тен). Олар анастоз жасайды да артериялы са ина т зеді, қ қ ү олардан алды ы ж не арт ы ңғ ә қ беттеріне тарма тарайды. қ

Ас азан веналары қ м ше ішілік торлардан ү т зіледі ү (сол ж не о жа ә ң қ ас азан веналары — кіші қ иінде, сол ж не о жа ә ң қ ас азан-шажыр ай ж не қ қ ә ыс а ас азан веналары қ қ қ — лкен иінде). Олар ү а па венасы қ қ тарма тарына йылады. қ құ

Ас азан абыр асында ы лимфалы қ қ ғ ғ қ тамырлардан рт рлі ба ытта а ады: ә ү ғ ғ кіші иіннен, оны б ліктерінен, ң ө ас азан т біні о б лігінен – сол қ ү ң ң ө жа ас азан лимфалы т йіндерге; қ қ қ ү т біні сол б лігінен ж не лкен ү ң ө ә ү иінні жо ар ы б лігінен – к к ң ғ ғ ө ө бауыр т йіндеріне; ү лкен иінні т менгі б лігінен ж не ү ң ө ө ә оны б ліктерінен –о жа ң ө ң қ ас азан-шажыр ай ж не қ қ ә пилорикалы т йіндерге; қ ү кіші иінні о б лігінен бауырлы ң ң ө қ ж не пилорикалы т йіндерге ә қ ү а ады. Осы лимфалы т йіндерден ғ қ ү рса ты лимфалы т йіндерге құ қ қ қ ү а ады. ғ

Ас азанды интрамуралды қ нервтік рім ө иннервациялайды: шыршты абы асты, б лшы ет қ қ ұ қ аралы ж не сірлі абы қ ә қ қ асты. Кезбе ж не ә симпатикалы нервтік қ рса рімі құ қ ө тарма тарымен қ иннервацияланды.

Н рестелерде ас азанны кіре берісі ке болады, ә қ ң ң сонды тан олар тама бергеннен кейін сады. Т бі жа сы қ қ құ ү қ жетілмеген, ал привратті б лігі зын болады. Ас азаны ө ұ қ рса сті айма та орналас ан, лкен б лігін бауыр жауып құ қ ү қ қ ү ө жатады. Осы жаста ас азан орналасуымен ерекшеленеді: біреуінде қ зында, екінші біреуінде к лдене орналасуы м мкін. 2 -3 ұ ө ң ү жас а келгенде ас азан айтадан зынша ба ыт а келеді. 7 -8 қ қ қ ұ ғ қ жастан кейін ас азанны пішіні ж не топогафиясы лкен қ ң ә ү кісілердікіне с йкес келеді. Н рестелерді физиологиялы ә ә ң қ сиымдылы ы 7 мл аспайды, 1 айлы ында 80 мл. ғ ғ лкен кісілерде физиологиялы сиымдылы ы 1000 -2000 мл. Ү қ ғ Ас азанны орташа зынды ы 25 -30 см, к лемі 12 -14 см. қ ң ұ ғ ө

Клиникада жиі кездесетін ас азан а аулары: қ қ • Ас азан агенезиясы – ас азанны болмауы, ол бас а қ қ ң қ а аулармен бірігіп кездеседі. қ • Ас азан гипоплазиясы (син. : туа бол ан микрогастрия) – қ ғ ас азанны к лемі кішентай болады. қ ң ө • Туа бол ан гипертрофикалы ас азан (син. : гипертрофикалы ғ қ қ қ пилоростеноз) –пилорикалы зекті тарылуы, ас азанны қ ө ң қ ң гипертрофиясы, гиперплазиясы т рінде. Ол привратник ү б лшы еті иннервациясыны б зылуы салдарынан болатын ұ қ ң ұ а ау, баланы ал аш ы 12 -14 к ндерінде тесікті қ ң ғ қ ү ң тімсіздігімен бай алады. ө қ • Ас азанны екі еселенуі(син. : екі еселенген ас азан) қ ң қ –жекеленген немесе ас азанмен ж не он екі елі ішекпен қ ә байланысады, АІЖ 3% кездеседі.

Назар аударып ты да андары ыз а ң ғ рахмет !!!