анны тамырлар бойымен ан оз алысыҚ

анны тамырлар бойымен ан оз алысыҚ ң қ қ ғ ОРЫНДА АН: 000000 Ғ АБЫЛДА АН: 000000 Қ Ғ

ан айналым биофизикасы Қ — анны қ ң ысымы мен оз алыс жылдамды ыны арасында ы қ қ ғ ғ ң ғ байланысты ж не оларды анны , ан тамырларыны ә ң қ ң ж рек функцияларыны физикалы параметрлеріне ү ң қ т уелділігін зерттейді. ә ҚАН АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІНІҢ БИОФИЗИКАСЫ

Қан айналымның биофизикалық көрсеткіштері жүрек-тамырлар жүйесінің биофизикалық параметрлерінің өзгерісіне тәуелді болады. Атап айтқанда жүрек жұмысының ерекшелігі (қанның систолалық көлемі) қан тамырларының құрылысының ерекшеліктеріне (олардың радиусы және эластикалык, қасиеттері) және қанның қасиетіне (тұтқырлығы) байланысты болады.

Реология (rheos — а ын, logos — ілім — грек с здері) ғ ө заттарды деформациялануын ж не а уын зерттейтін ң ә ғ ылым. Гемореология (гемо — ан) — анды т т ыр с йы ғ қ қ ұ қ деп арастырып, оны ан тамырларыны бойымен қ ң оз алысын зерттейтін биофизика ылымыны бір саласы. қ ғ ғ ң С йы ты ұ қ ң т т ырлы ы ұ қ ғ деп оны бір абатыны екінші ң қ ң абатымен салыстыр анда оз алыс серінен пайда болатын қ ғ ә кедергіні айтады. С йы ты т т ырлы ыны басты за ын ұ қ ң ұ қ ғ ң ң Ньютон аш ан. қ м нда ы η — анны т т ырлы ы. ұ ғ қ ң ұ қ ғ Қанның реологиялық қасиеттері

Тұтқырлық тұрғысынан қарағанда қан — ньютондық сұйық емес. Себебі қан — формалық элементтер суспензиясының плазмадағы ерітіндісі. Ол элементгердің өзіне тән ішкі құрылысы және қасиеттері бар.

Жуан ан тамырларыны диаметрлері қ ң агрегатты диаметрінен лкен (d ң ү r > d arp ), сонымен атар ан тамырыны диаметрі қ қ ң эритроциттерді диаметрінен аса лкен (d ң ү r >> d эр ) бол анда ы агрегаттарды т зілісі ғ ғ ң ү

Микротамырларда тамырды диаметрі эритроцитті диаметрінен ң ң кіші болады (d r < d эр ). Біра ірі тамырда эритроциттер же іл қ ң деформацияланып, диаметрі 3 мкм капиллярдан диаметрі 8 мкм эритроцит еш андай згеріссіз б зылмай теді. қ ө ұ ө Уа ыт бірлігінде антамырыны к лдене имасынан тетін қ қ ң ө ң қ ө анны к лемі Q мына ан те болсын қ ң ө ғ ң Б л тендеуді ал аш аш ан алымны к рметіне ұ ғ қ ғ ң ұ Пуазейль тендеуі дейді. Капилляр тамырларда эритроциттер жіпке «тізгендей» біріні ң со ынан бірі орналасып, тамырды пішініне с йкес келетін, ң ң ә «тиын ба анасын» к райды. Тамырды диаметрі анша кіші ғ ұ ң қ бол анмен, эрит роцит пен тамыр кабыр асыны арасында ғ ғ ң плазма а «орын» алдырылады. Капиллярда ы аннын, ғ қ т ткырлы ы те аз болады ұ ғ ө

Егер анны рамында ы са б лшектерді қ ң құ ғ ұ қ ө ң рылымы згерсе, онда к-коэффициенті де, анны құ ө қ ң т т ырлы ы да згереді. Олай болса, капилляр ұ қ ғ ө тамырлар шін жо арыда ы формуланы олдану а ү ғ ғ қ ғ болмайды. Сонымен атар аннын т ткырлы ы ан қ қ ұ ғ қ тамырларыны диаметріне, жылдамды згерісіне ң қ ө ж не температура а да байланысты. ә ғ анны ан тамырыны бойымен оз алысы Қ ң қ ғ негізінде ламинарлык а ын болады. Біра кейде ғ қ турбуленттік а ын да болуы м мкін. ғ ү

Аорта а келіп к йыл ан анны оз алысы турбуленттік ғ ұ ғ қ ң қ ғ бол анды тан, аортада ы анны оз алысы да турбуленттік ғ қ ң қ ғ болады. анны оз алыс жылдамды ы арт анда (мысалы, Қ ң қ ғ ғ қ б лшы етке к ш т скенде) ан тамырларыны тарма талу ұ қ ү ү қ ң қ н ктелерінде де турбуленттік а ын болуы м мкін. ү ғ ү Турбуленттік а ын ан тамырларыны диаметріні кенет ғ қ ң ң кішірейген жерлерінде де (тромба) болуы м мкін. С йы ү ұ қ турбуленттік а ынмен оз алу шін о ан осымша энергия ғ қ ғ ү ғ қ ажет. Сонды тан ан тамырыны бойымен оз ал ан ан қ қ қ ң қ ғ ғ қ ж рекке к ш т сіреді. Турбуленттік а ын кезінде пайда ү ү ү ғ болатын шу ж рек ж не ан айналым ж йесіне диагноз ою ү ә қ ү қ шін олданылады. ү қ

анны ан тамырларыны бойымен оз алыс Қ ң қ ғ за дарын зертгейтін биомеханиканы б лімін ң ң ө гемодинамика дейді. Гемодинами аны басты ымдары қ ң ұғ — анны ысымы ж не оз алыс жылдамды ы. қ ң қ ә қ ғ ғ ан тамырларыны бойымен анны оз ал анда ы Қ ң қ ғ ғ ғ ан кысымыны , анны энергиясыны ж не қ ң ң ә жылдамды ыны згерісін Верну ли ж не Гаген-Пуазейль ғ ң ө ә тендеулерімен т сіндіруге болады. ү ан тамырды бойымен здіксіз сор ымен оз алады. Қ ң ү ғ қ ғ К лдене ималары рт рлі тізбектей осыл ан бірнеше ө ң қ ә ү қ ғ т тіктерді бойымен уа ыт бірлігінде с йыкты зара те ү ң қ ұ ң ө ң колемі а ады. ғ Қанның қан тамырлар бойымен қозғалысы

. ан ысымыҚ қ деп ан тамырыны келдене имасына (S) қ ң ң қ уакыт бірлігінде сер ететін к шті (F) шамасын ә ү ң айтады, я ни ғ лшем бірлігі Р = 1 Н/м ө 2. Сонымен атар к лемдік ж не қ ө ә сызы ты жылдамды деген ым бар. К лемдік қ қ қ ұғ ө жылдамды деп ан тамырларыны к лдене қ қ ң ө ң имасынан уа ыт бірлігінде а ып тетін с йы ты қ қ ғ ө ү қ ң к лемін (V) айтады: ө (1) лшем бірлігі Q = 1 м ө 3 /с. Сызыкты жылдамды ы қ ғ деп анны ж рген жолыны қ ң ү ң уа ыт а атынасын айтады. қ қ қ (2)

Сызыкты жылдамды ы деп анны ж рген жолыны уа ыт а атынасын айтадық ғ қ ң ү ң қ қ қ. лшем бірлігі υ = 1 м/с. ан тамырларынын бойымен тетін анны сызы ты Ө Қ ө қ ң қ қ жылдамды ы тамырды р б лігінде рт рлі бол анды тан, б дан былай, орташа ғ ң ә ө ә ү ғ қ ұ сызы ты жылдамдык деген ымды оямыз. қ қ ұғ қ Сызыкты ж не к лемдік жылдамды тарды арасында мынандай байланыс бар: қ ә ө қ ң м нда ы ұ ғ Олай болса (3) Себебі — тамырды к лдене имасыны ауданы. ң ө ң қ ң Осы тендеуді (3) сор ыны зіліссіздігіні тендеуі екен. Б дан т тікті к лдене ғ ң ү ң ұ ү ң ө ң имасынан а ып тетін с йы ты к лемі оны сызыкты жылдамды ы мен қ ғ ө ұ қ ң ө ң қ ғ к лдене кимасыны ауданыны к бейтіндісіне те екенін к реміз. ө ң ң ң ө Егер тамырды колдене имасыны ауданын ж не сызы ты жылдамды ын ң ң қ ң ә қ ң ғ тамырды бір шы шін S ң ү ү 1 ж не υә 1 деп, екінші шы шін Sұ ү 2 ж не υә 2 деп белгілесек, онда (3) тендеуден мынаны аламыз Осыдан (4)

Осыдан мынандай орытынды шы ады: анны ан тамырла рынын, қ ғ қ ң қ бойымен оз ал анда ы сызы ты жылдамды ы тамырды к лдене қ ғ ғ ғ қ қ ғ ң ө ң имасыны ауданына кері пропорционал болады екен. қ ң ол а а (аорта а) жа ын ан тамырлар ж йесіні к лдене Қ қ ғ ғ қ қ ү ң ө ң имасыны ауданы те аз болады. Артерия а, артериола а ж не қ ң ө ғ ғ ә капиллярлар а еткенде к лдене ималарыны аудандарыны ғ ө ң қ ң ң осындысы аса лкен шама а жетеді. Мысалы капилляр тамырларды қ ү ғ ң келдене имасыны аудандарыны осындысы ол аны ауданынан ң қ ң ң қ қ қ ң 600— 800 есе лкен болады. Со ан с йкес анны оз алысыны ү ғ ә қ ң қ ғ ң сызы ты жылдамды ы аортада 0, 5 м/с болса, капиллярда 0, 0003— қ қ ғ 0, 0005 м/с болады. ан вена а арай ткенде, тамырларды к лдене Қ ғ қ ө ң имасыны ауданы азаяды да, со ан с йкес сызы ты қ ң ғ ә қ қ жылдамды ы артады. 64, ғ а -суретте ан тамырлар ж йесінде қ ү анны ысымы, 64, қ ң қ б -суретте сызы тык жылдамды ыны қ ғ ң ан тамырларыны к лдене имасыны ауданына с йкес қ ң ө ң қ ң ә згерісін сипаттайтын график берілген. ө

Салыстыруды н тижесінде мынандай корытынды а ң ә ғ келеміз: б л екі за ны физикалы ма ынасы б лек ұ ң ң қ ғ ө бол анымен, кибернетикалы зандылы тары бірдей, я ни: ғ қ қ ғ а) Q — т тікті к лдене имасынан уа ыт бірлігінде а ын ү ң ө ң қ қ ғ еткен с йы ты к лемі (немесе с йыкты са молекулалар ұ қ ң ө ұ ң ұ қ саны десе де болады) болса, I — ток деп ткізгішті к лдене ө ң кимасынан уа ыт бірлігінде ткен зарядтар санын айтады. қ ө Олай болса, кибернетикалы т р ыдан ара анда б л екі қ ұ ғ қ ғ ұ ым бір-біріне сас. үғ ұқ б) Т тікті штарында ы ДР — ысым айырмасы ткізгішті ү ң ұ ғ қ ө ң штарында ы потенциялдар айырымын сипаттайды, я ни ұ ғ ғ в) со-гидравликалык кедергі — омды кедергіні сипаттайды. қ

Назар аудар андары ыз ағ ң ғ рахмет!