Алпанова Жанар Бейбіт ызық АСТАНА АЛАСЫ Қ ЭССЕ

Алпанова Жанар Бейбіт ызық АСТАНА АЛАСЫ Қ ЭССЕ ЖАЗУ А К МЕК Ғ Ө

МА САТЫҚ ШЫ АРМАШЫЛЫ ПЕН ОЙЛАЙТЫН ПАРАСАТТЫ Ғ Қ Т Л А АЛЫПТАСТЫРУ Ұ Ғ Қ міндеттері: С з байлы ын сауатты олданып, шы армашылы ө ғ қ абілетін жетілдіру, эссені ба алау критерийлерін қ ң ғ ме геру, берілген 20 -дан астам эссе лгілерін талдап, тіл ң ү м дениетін са тау а, кез келген салада белгілі та ырып ә қ ғ қ бойынша эссе жаза алу а алыптасу. ғ қ

ЗЕКТІЛІГІӨ ЭССЕ ЖАЗУТабыс а ол қ қ жеткізу Іскерлік арым- атын қ қ ас жасау з Ө жа алы ын ң ғ ж зеге асыру ү о амды Қ ғ қ ой а пікір ғ білдіру. Бас а қ адамны ң к з арасын ө қ білу

РЫЛЫМЫҚҰ

1 -кезе “Сауатты жазып йренейік”ң ү 1. аза орфографиясыны принциптері Қ қ ң 2. Дауыстыларды жазылуы ң 3. Кейбір дауыссыздарды жазылуы ң 4. Т бір с здерді жазылуы ү ө ң 5. осымшаларды жазылуы Қ ң 6. Б лек жазылатын с здер ө ө 7. Бірге жазылатын с здер ө 8. ос с здерді жазылуы Қ ө ң 9. ыс ар ан с здерді жазылуы Қ қ ғ ө ң 10. Шылауларды жазылуы ң 11. Ода айларды жазылуы ғ ң 12. Бас ріпті олданылуы ә ң қ 13. Тасымал 14. С здік диктант ө 15. Орфографиялы с здікпен ж мыс қ ө ұ 16. Жатты улар орындау (70 жатты у берілген) ғ ғ 17. ткенді айталау-пысы тау саба ы Ө қ қ ғ

2 -КЕЗЕ Ң “Тыныс белгілерін йреткіш рал”ү құ 1. С йлем со ына ойылатын тыныс белгілері ө ң қ 2. Жа шаны ойылу ережелері қ ң қ 3. Бастауыш пен баяндауышты арасына ойылатын сызы ша ң қ қ 4. аратпа с зді тыныс белгілері Қ ө ң 5. ыстырма с зді тыныс белгісі Қ ө ң 6. Ода айларды тыныс белгісі ғ ң 7. Ай ындауыш м шелерді тыныс белгілері қ ү ң 8. Біры ай м шелер мен жалпылауыш с здерді тыныс белгілері ңғ ү ө ң 9. рмалас с йлемні тыныс белгісі Құ ө ң 10. Т л с зді тыныс белгілері ө ө ң 11. Тырна ша а алынатын т л с здер қ ғ ө ө 12. Тыныс белгілеріне орытынды жасау қ 13. Жатты улар мен тапсырмалар (56 жатты у мен 12 тапсырма) ғ ғ 14. Ба ылау диктанты қ 15. атемен ж мыс Қ ұ 16. Шы армашылы ж мыс ғ қ ұ 17. ткенді айталау – пысы тау саба ы Ө қ қ ғ

Б л екі курс –”САУАТТЫЛЫ НЕГІЗДЕРІ “ұ Қ Курс ма саты о ушыларды сауатты жазу а алыптастыру, тіл біліміні қ қ ғ қ ң айтыл ан тараулары бойынша р кездерде ал ан білім-білікті ны айту, еске ғ ә ғ ғ т сіру ж не да ды а айналдыру болып табылады. ү ә ғ ғ Орфография дегеніміз- с здерді д рыс жазу ережелеріні жиынты ы, ал тыныс белгілері ө ұ ң ғ ережелеріні жиынты ы – ң ғ пунктуация. Тіл білімінде б лар арнайы ұ арастырылмайды, біра мектеп о ушылары р кезе де жекелеген қ қ қ ә ң ережелермен танысып отырады. Сонды тан о ушы мектеп бітіргенде, з қ қ ө ойын жазбаша сауатты бере алуы шін арнаулы курс ретінде осы негізгі ү тарауларды амту к зделіп отыр. Курс барысында « аза тіліні қ ө Қ қ ң орфографиялы с здігі» басшылы а алынып, о ушылар с здікпен ж мыс қ ө ққ қ ө ұ ж ргізу шін тиісті ережелермен арулану керектігіне к з жеткізетін ү ү қ ө болады. Сол сия ты арнайы жасал ан жатты уларды орындау ар ылы ал ан қ ғ ғ қ ғ м ліметті бекіту ж не іс ж зінде олдану абілеті де шы далатын болады. ә ә ү қ қ ң

3 — КЕЗЕ “С З НЕРІ” ( К РКЕМ С З ТЕОРИЯСЫНҢ Ө Ө МЕ ГЕРТУ ба дарламасы Ң ғ 5 -сынып № деби –теориялы терминдер Ә қ Са ат ғ саны Мемлекеттік стандартты тараулары ң мен та ырыптары қ 1 дебиет ж не оны ылыми Ә ә ң ғ салалары 1 Кіріспе 2 С з неріні тіл ылымына ө ө ң ғ атыстылы ы қ ғ 1 Ауыз дебиеті туралы ә 3 Фольклор ж не к ркем образ ә ө 1 Ауыз дебиеті туралыә 4 Кейіптеу 1 С. Торай ыровты «Шілде» ле і ғ ң ө ң 5 Портрет 1 М. уезов «А ын она тар» Ә қ қ қ 6 Сюжет пен композиция 1 «Ер Т стік» ертегісі ө 7 Кейіпкер ж не идея, эпиграф, ә аннотация, ал ыс з ғ ө 1 «Кер ла атты Кендебай» ертегісі құ 8 Те еу, эпитет, метафора ң 1 М. теміс лы « ыз ыш с» Ө ұ Қ ғ құ 9 Шума , тарма , арас з қ қ қ ө 1 Абай « ылым таппай ма танба» Ғ қ 10 Те еу мен эпитетті ң ң айырмашылы ы ғ 1 С. М анов «Лашын» ұқ 11 Мінездеме, диалог 1 С. Бегалин «Бала Шо ан» қ 12 Параллелизм 1. Ж маділов « озык ре » Қ ұ Қ ү ң

№ деби –теориялы терминдерӘ қ Са ат ғ саны Мемлекеттік стандартты ң тараулары мен та ырыптары қ 1 сірелеу Ә 1 «Алпамыс батыр» жыры 2 Шендестіру 1 «Ер Тар ын» жыры ғ 3 Риторикалы с раулы с йлем қ ұ ө 1 Д. Бабатай лы «О, А тан жас» ұ қ 4 ле рылысы ж не й ас Ө ң құ ә ұ қ 1 Абай « семпаз болма рнеге» Ә ә 5 Лирикалы а арман, а ынды қ қ һ қ қ т л а ұ ғ 1 С. Торай ыров «Шы амын тірі ғ ғ болсам, адам болып» 6 Градация 1 І. Жанс гіров «Домбыра» ү 7 Типтік образ 1 М. уезов «Біржан сал. Абай Ә ауылында» 8 Баллада 1. М сірепов «Автобиографиялы Ғ ү қ гіме» әң 9 Лирика – деби жанр ә 1. С рсенбаев «Сен рметте оны» Ә ә құ 10 Повесть- эпикалы шы арма қ ғ 1 Б. Со па баев «Мені атым ожа» қ қ ң Қ 6 -сынып

№ деби –теориялы терминдерӘ қ Са ат ғ саны Мемлекеттік стандартты тараулары ң мен та ырыптары қ 1 Лирика мен эпика 1 Лиро- эпосты жырлар қ 2 былту, метафора Құ 1 Махамбет «Тарланым» 3 Ирония, сарказм 1 С. Торай ыров «Бір адам а» ғ ғ 4 Баяндау, суреттеу, диалог, пейзаж, портрет 1 С. Сейфуллин «Бандыны у ан Хамит» қ ғ 5 Лириканы т рлері, ң ү айталау: анафора, эпифора қ 1 І. Жанс гіров «Домбыра» ү 6 Та ырып, идея, гіме, сюжет, қ әң эпизод 1 М. уезов «К ксерек» Ә ө 7 Шы арманы рылысы ғ ң құ 1. М сірепов «Ананы анасы » Ғ ү ң 8 Параллелизм 1. Т жібаев «Сырдария» Ә ә 9 Баллада 1. Бекхожин «А са Темір мен а ын» Қ қ қ қ 10 К семс з (публицистика) ө ө 1 Б. Б л ышев «Шы ыс лына хат» ұ қ ғ ұ 11 Символ 1. Мырзалиев «К рі ыран» Қ ә қ 7 -сынып

№ деби –теориялы терминдерӘ қ Са ат ғ саны Мемлекеттік стандартты тараулары ң мен та ырыптары қ 1 Лирика мен эпика 1 Лиро- эпосты жырлар қ 2 былту, метафора Құ 1 Махамбет «Тарланым» 3 Ирония, сарказм 1 С. Торай ыров «Бір адам а» ғ ғ 4 Баяндау, суреттеу, диалог, пейзаж, портрет 1 С. Сейфуллин «Бандыны у ан Хамит» қ ғ 5 Лириканы т рлері, ң ү айталау: анафора, эпифора қ 1 І. Жанс гіров «Домбыра» ү 6 Та ырып, идея, гіме, сюжет, қ әң эпизод 1 М. уезов «К ксерек» Ә ө 7 Шы арманы рылысы ғ ң құ 1. М сірепов «Ананы анасы » Ғ ү ң 8 Параллелизм 1. Т жібаев «Сырдария» Ә ә 9 Баллада 1. Бекхожин «А са Темір мен а ын» Қ қ қ қ 10 К семс з (публицистика) ө ө 1 Б. Б л ышев «Шы ыс лына хат» ұ қ ғ ұ 11 Символ 1. Мырзалиев «К рі ыран» Қ ә қ 7 -сынып

№ деби –теориялы терминдерӘ қ Са ат ғ саны Мемлекеттік стандартты тараулары ң мен та ырыптары қ 1 миф 1 Мифтік гімелер әң 2 Дидактикалы поэзия, тол ау қ ғ 1 Жыраулар шы армашылы ығ ғ 3 поэма 1 Ш к рім « ал аман — Мамыр» поэмасы ә ә Қ қ 4 повесть 1 М. уезов « араш- араш о и асы» Ә Қ Қ қ ғ 5 Композициялы рылыс қ құ 1 Т. Ахтанов «К й а ызы» ү ң 6 айталау Қ 1 О. С лейменов « ыз уу» ле іү Қ қ ө ң 7 й ас, ле ні рылысы Ұ қ ө ң ң құ 1 Т. Айбергенов «Ана» 8 Мінездеу 1 Т. бдіков « она тар» Ә Қ қ 9 Драмалы шы арма қ ғ 1 Д. Исабеков « пке» Ә 10 Диалог, монолог, ремарка 1 Ш. М ртаза «Бесеуді хаты» ұ ң 11 Эпилог, пейзаж, портрет 1 М а али «А улар йы та анда» ұқ ғ ққ ұ қ ғ 12 символ 1. Ж маділов « аздар айтып барады» Қ ұ Қ қ 13 Б йіт, рубаи ә 1. РудакиӘ 14 трактат 1 Омар айям Һ 15 дебиетті о амды м ні Ә ң қ ғ қ ә 1 Р. амзатов «Мені Да ыстаным» Ғ ң ғ 16 Психологиялы роман қ 1 Ш. Айтматов «Найман ана» 8 -сынып

№ деби –теориялы терминдерӘ қ Са ат санығ Мемлекеттік стандартты тараулары мен та ырыптарың қ 1 Антитеза 1 Лиро- эпосты жырлар қ 2 Гипербола 1 Батырлар жыры 3 Баллада 1. Бекхожин «А са Темір мен а ын» Қ қ қ қ 4 Градация 1 Ауыз дебиеті лгілері ә ү 5 импровизация 1 айтыс 6 инсценировка 1 Драмалы шы армалар қ ғ 7 К ркем иял ө қ 1 А ын –жазушы мір жолық ө 8 метафора 1 Барлы к ркем туынды қ ө 9 мотив 1 А ын –жазушылар шеберханасы қ 10 мысал 1 А. Байт рсынов шы армашылы ы ұ ғ ғ 11 На ыл ле қ ө ң 1 Дидактикалы поэзияқ 12 новелла 1. М сірепов шы армашылы ы Ғ ү ғ ғ 13 параллелизм 1 Батырлар жыры 14 пейзаж 1 Проза мен поэзия 15 поэзия 1 Барлы поэзилы шы армалар қ қ ғ 16 поэма 1 А ындар шы армашылы ы қ ғ ғ 17 пьеса 1 Драмалы шы армалар қ ғ 18 рубаи 1 Шы ыс дебиеті ғ ә 19 символ 1 азіргі поэзия ен проза Қ 20 стиль 1 Жазба дебиеті лгілері ә ү 21 тартыс 1 Драмалы шы армалар қ ғ 22 те еу ң 1 Ауыз дебиеті лгілеріә ү 23 й ас ұ қ 1 Барлы поэзиялы туындыларқ қ 24 шенеу (сарказм) 1 С. Торай ыров «Бір адам а» ғ ғ 25 Ішкі монолог 1 Драмалы туындылар қ 26 экспромт 1 айтыс 27 эпиграф 1 К ркем проза ө 28 эпизод 1 Прозалы шы армалар қ ғ 29 эпопея 1 М. уезов «Абай жолы» Ә 30 эссе 1 Б. Б л ышев «Шы ыс лына хат» ұ қ ғ ұ 9 -сынып

№ деби –теориялы терминдерӘ қ Са ат санығ Мемлекеттік стандартты тараулары мен та ырыптарың қ 1 Антитеза 1 Лиро- эпосты жырлар қ 2 Гипербола 1 Батырлар жыры 3 Баллада 1. Бекхожин «А са Темір мен а ын» Қ қ қ қ 4 Градация 1 Ауыз дебиеті лгілері ә ү 5 импровизация 1 айтыс 6 инсценировка 1 Драмалы шы армалар қ ғ 7 К ркем иял ө қ 1 А ын –жазушы мір жолық ө 8 метафора 1 Барлы к ркем туынды қ ө 9 мотив 1 А ын –жазушылар шеберханасы қ 10 мысал 1 А. Байт рсынов шы армашылы ы ұ ғ ғ 11 На ыл ле қ ө ң 1 Дидактикалы поэзияқ 12 новелла 1. М сірепов шы армашылы ы Ғ ү ғ ғ 13 параллелизм 1 Батырлар жыры 14 пейзаж 1 Проза мен поэзия 15 поэзия 1 Барлы поэзилы шы армалар қ қ ғ 16 поэма 1 А ындар шы армашылы ы қ ғ ғ 17 пьеса 1 Драмалы шы армалар қ ғ 18 рубаи 1 Шы ыс дебиеті ғ ә 19 символ 1 азіргі поэзия ен проза Қ 20 стиль 1 Жазба дебиеті лгілері ә ү 21 тартыс 1 Драмалы шы армалар қ ғ 22 те еу ң 1 Ауыз дебиеті лгілеріә ү 23 й ас ұ қ 1 Барлы поэзиялы туындыларқ қ 24 шенеу (сарказм) 1 С. Торай ыров «Бір адам а» ғ ғ 25 Ішкі монолог 1 Драмалы туындылар қ 26 экспромт 1 айтыс 27 эпиграф 1 К ркем проза ө 28 эпизод 1 Прозалы шы армалар қ ғ 29 эпопея 1 М. уезов «Абай жолы» Ә 30 эссе 1 Б. Б л ышев «Шы ыс лына хат» ұ қ ғ ұ 9 -сынып

ЖАЗУШЫ БОЛУ МІНДЕТ ЕМЕС, ЖАЗА БЕРУГЕ ЙРЕНУ — Ү МІНДЕТ

Блум ж йесі ү бойынша тапсырма Т сінік, саралау ү Білім Жа адан андай білім ң қ алды ? ң Естіген н рсе ді згертпей, е ә ң ө ң ма ыздысын айталап айт. ң қ Т сіну ү Берілген білімді т сінді ү ң бе? Немен д лелдейсі ? ә ң Бір идеяны з с зі мен не бас а ө ө ң қ жолмен айтадан жа артып айт қ ң олдану Қ Ал ан білімі ді неге ғ ң олданар еді ? қ ң Бір м селені бас а бір м селеге ә ң қ ә с йкес келуін тани біл. ә Талдау абылда ан білімі ді Қ ғ ң саралай, талдай біл, ма ызын д лелде ң ә К рделі идеяны себебін ж не ү ң ә ы палын, бас а рамдас қ қ құ б ліктерін табу ө Жина тау қ Ал ан білімі ді ауызша, ғ ң жазбаша жина та қ Бірнеше идеялардан бір б тін идея ү жасау Ба алау ғ зіндік ба а бер. Нені Ө ғ а алмады ? Соны ұғ ң сарала Белгілі бір идеяны ң пара-парлы ын бай ап ба алау ғ қ ғ

Жазба ж мыстарыны мазм ны мен ма сатына ұ ң ұ қ арай т рлері қ ү

Дербес жазылым – жазушының жеке тәжірибесі мен сезімін көрсететін, бірінші жақты көзқарасты қолданатын, баяндаудың басы, ортасы, аяғы қызықты құрылымды болып келетін, оқиға орны мен реті логикалық тізбекте берілетін, уақытты көрсететін сөздер мен оқиғалар ауысу тәртібі байыппен баяндалатын жазылым түрі. Дербес жазылымға келесі сипаттар тән: Жазушының тәжірибесі мен сезімін көрсетеді; Бірінші жақты көзқарасты қолданады; Баяндаудың басы, ортасы, аяғы қызықты құрылымды болып келеді; Оқиға орны мен реті логикалық тізбекте беріледі; Уақытты көрсететін сөздер мен оқиғалар ауысу тәртібі байыппен баяндалады. Дербес жазылым

Нанымды жазылым – нақты тақырып бойынша айқын пікір айтатын, пікір нанымды себептер мен дәлелдермен негізделетін, келтірілетін себептер мен дәлелдер логикалық тәртіппен берілетін, аудиторияны сендіру басты талап болатын, арнайы пікірді білдіретін сөздік қор көбірек қолданылатын жазылым түрі. Нанымды жазылым а келесі сипаттар т н: ғ ә Нақты тақырып бойынша айқын пікір айтылады; Пікір нанымды себептер мен дәлелдермен негізделеді; Себептер мен келтірілген дәлелдер логикалық тәртіппен беріледі; Аудиторияны сендіру басты талап болып табылады; Арнайы пікірді білдіретін сөздік қор көбірек қолданылады. Нанымды жазылым

А паратты жазылымқ қ А паратты жазылым – қ қ та ырып қ бойынша ма ызды м ліметтерді на ты ң ә қ беретін, рт рлі дерек здерден алын ан ә ү ө ғ а паратты олданатын, рт рлі дерек пен қ қ ә ү м ліметтерге с йеніп, орытынды ә ү қ шы аратын, деректер мен м ліметтер ғ ә ж йелі берілетін жазылым т рі. ү ү А паратты жазылым а келесі сипаттар қ қ ғ т н: ә Та ырып бойынша ма ызды қ ң м ліметтерді на ты береді; ә қ рт рлі дерек здерден алын ан Ә ү ө ғ а паратты олданады; қ қ рт рлі дерек пен м ліметтерге с йеніп, Ә ү ә ү орытынды шы арады; қ ғ Деректер мен м ліметтер ж йелі беріледі. ә ү

Шы армашылы жазылымғ қ Шы армашылы жазылым – ғ қ те ө шы армашылы т р ыда жазыл ан, идея ғ қ ұ ғ ғ ж не стильден шы армашылы мінез ә ғ қ к рінетін, ж мыс барысында те к ркем ө ұ ө ө ж не серлі с здер та далып олданыл ан, ә ә ө ң қ ғ серді жа сарту шін с йкестендірілген ә қ ү ә рылым олданыл ан; кейіпкерлері мен құ қ ғ сюжеті жанды суреттеліп, о и алар реті қ ғ жымдасып, о ырманды ызы тыратын қ қ қ жазылым т рі. ү Шығармашылық жазылымға тән сипаттар: Жазылым өте шығармашылық тұрғыда жазылған. Идея және стильден шығармашылық мінез көрінеді; Жұмыс барысында өте көркем және әсерлі сөздер таңдалып қолданылған; Әсерді жақсарту үшін сәйкестендірілген құрылым қолданған; Кейіпкерлері мен сюжеті жанды суреттеліп, оқиғалар реті жымдасып, оқырманды қызықтырады;

Эссені рылымды картасың құ қ Эссе дегеніміз не? Эссе- алыптас ан қ қ т жырымдар а жа а ырынан ұ ғ ң қ арап, зінше тол ап, рі қ ө ғ ә да дыдан, деттен, к ғ ә не со па тардан б лек, ө қ қ ө ты болжамдар мен т ң йіндеулерге рылатын жанр. ү құ

Кіріспе – та ырыпты та дау себебі ж не м ні, логикалы қ ң ә ә қ ж не стилистикалы байланыс ан бір атар рылымдардан ә қ құ т рады. Б л кезе де з зерттеу барысында жауап іздеген ұ ұ ң ө с ра ты д рыс растыру те ма ызды, ал рі арай жауапты ұ құ ө ң ә қ растайтын д лелдерді реттілігі ажет. Кіріспе бойынша ә ң қ ж мыс жаса анда мына с ра тар а жауап к мектесуі ұ ғ ұ қ ғ ө м мкін: ү «Менашатынта ырып азіргікездема ыздыма? » , қ қ ң «Мені ойымшата ырып а андайт сініктеренуі ң қ қ қ ү м мкін? » , «Та ырыптыбірнешеша ынта ырыпшалар а ү қ ғ б лугеболама? » ө , т. б. кіріспе

Негізгі б лімө та да ан м селе ж не ң ғ ә ә негізгі с ра ты арауды теориялы ұ қ қ ң қ ж не практикалы негіздерін амтиды. ә қ қ Осы б лімде д лелдер мен талдауды ө ә ң дамуын болжайды, сонымен атар б л қ ұ с ра бойынша бар м ліметтерге ұ қ ә ара анда бас а д лелдер мен қ ғ қ ә станымдарды негіздеу ажет. ұ қ Негізгі б лім ө

орытындыҚ – та ырып бойынша д лелді орытынды қ ә қ мен жина тау. Эссені орытындылайды немесе негізгі қ қ б лімде айтыл анны м ні мен ма ынасын та ы да ө ғ ң ә ғ ғ аны тайды. орытындыны растыру шін сынылатын қ Қ құ ү ұ дістер: айталау, суреттеу, цитата, серлі д лелдеу. ә қ ә ә орытынды эссені толы тыратын те ма ызды элементті Қ қ ө ң стауы м мкін, бас а м селелермен байланысын жо а ұ ү қ ә ққ шы армай, зерттеуді (импликация) олдануына сілтеме ғ ң қ сия ты. орытындыда «Эссені басында айтыл ан қ Қ ң ғ м селе бойынша не деуге болады? » деген с ра а жауап ә ұ ққ болу ажет. Эсседе зерттеген м селені шешу жолдары, қ ә сыныс берілуі керек. ұ орытынды қ

Тезис – б л эссе ізде бір н рсені ұ ң ә д лелдеуге немесе т сіндіруге ә ү тырыс аны ыз, мысалы «Мені қ ң ң Отаным – г лденген аза стан» . ү Қ қ Тезисті к лемі бір с йлемнен ң ө ө арты болмасын, эсседегі сіз қ айтатын ойды сый ызу ажет. ғ қ Тезис деген не?

Д лелдерә (аргументы) — б л о амды мір ұ қ ғ қ ө фактілері, былыстары, о и алар, мірлік құ қ ғ ө жа даяттар мен т жірибелер, ылыми ғ ә ғ д лелдемелер, алымдар пікіріне жасал ан ә ғ ғ сілтемелер ж не т. б. рбір тезиске атысты екі ә Ә қ д лел жаз ан ж н: бір д лел сенімсіздеу шы уы ә ғ ө ә ғ м мкін, ал ш д лел ыс алы пен бейнелілікке ү ү ә қ қ қ ба ыттал ан жанр т рінде орындал ан шы арма ғ ғ ү ғ ғ шін тым к птік танытуы ы тимал . ү ө қД лелдеме, аргумент деген не? ә

Эссені т рлері ң ү Сипаттамалық

Эссені т рлері ң ү Сипаттамалық

Эссе жазуды талаптары ң Та ырыпты м ият ойланып та да ыз. қ ұқ ң ң Та ырыптан қ ауыт ыма ыз қ ңНегізгі б лімді бірнеше ө абзац а б лі із. қ ө ң Д лелдерді, а параттарды ә қ жина ыз. ң Идеялар тізімін жазып шы ы ыз. ғ ң Реттілікті са тай отырып қ жоспарла ыз. ң Кіріспе б лімін жазы ыз, ө ң тезис ойлап табы ыз. ң Абзацтарды байланыстырушы с з ө тіркестері мен с йлемдерді д рыс ө ұ олданы ыз. қ ң орытынды б лімін Қ ө жазы ыз. ң Жаз аны ызды о ы ыз, ғ ң қ ң ателері ізді т зеті із. қ ң ү ң

Эссе жазуды талаптары ң Та ырыпты м ият ойланып та да ыз. қ ұқ ң ң Та ырыптан қ ауыт ыма ыз қ ңНегізгі б лімді бірнеше ө абзац а б лі із. қ ө ң Д лелдерді, а параттарды ә қ жина ыз. ң Идеялар тізімін жазып шы ы ыз. ғ ң Реттілікті са тай отырып қ жоспарла ыз. ң Кіріспе б лімін жазы ыз, ө ң тезис ойлап табы ыз. ң Абзацтарды байланыстырушы с з ө тіркестері мен с йлемдерді д рыс ө ұ олданы ыз. қ ң орытынды б лімін Қ ө жазы ыз. ң Жаз аны ызды о ы ыз, ғ ң қ ң ателері ізді т зеті із. қ ң ү ң

Эссені рылымды б лімдері ң құ қ ө Та ырыпты қ ңТа ырыптық ң Кіріспе ж не орытындыда ой негізгі м селеге шо ырлан аны ж н (кіріспеде ол м селе ә қ ә ғ ғ ө ә ретінде ойылса, орытындыда т йінделеді). қ қ ү

Эссені рылымды б лімдері ң құ қ ө Та ырыпты қ ңТа ырыптық ң Кіріспе ж не орытындыда ой негізгі м селеге шо ырлан аны ж н (кіріспеде ол м селе ә қ ә ғ ғ ө ә ретінде ойылса, орытындыда т йінделеді). қ қ ү

Жалпы балл ою кестесіқ

Жазылым Шы армашылы жазба ж мысығ қ ұ 1. аза м дениетінде ат беру р сімі ерекше р сім екені белгілі. Ат беру р сімі кейде к тпеген жа дайлар а Қ қ ә ә ү ғ ғ байланысты болуы м мкін. зі ізді немесе отбасы ызда ы біреуді есімі туралы немесе ойдан шы ар ан ү Ө ң ң ң ғ ғ кейіпкерге ол есімні неге берілгені туралы к лкілі о и а жазы ыз. ң ү қ ғ ң 2. К з алды ыз а бір ауылды екі бейнесін елестеті із: бірнеше жыл б рын ауылды г лдеп т р ан к йін ж не ө ң ғ ң ң ұ ң ү ұ ғ ү ә т р ындары ала а к шіп, ауылды лазып т р ан к йін. Ауылды осы екі к йіні р айсысы туралы екі м тін ұ ғ қ ғ ө ң құ ұ ғ ү ң ә қ ә жазы ыз. р м тін 225 -300 с з болуы тиіс. М тіні ізде ауылды осы екі к йіне сай орна ан к іл к й мен ң Ә ә ө ә ң ң ү ғ өң ү ауылды бейнесін т птіштеп сипаттап беруге тырысы ыз. ң ә ң Белгілі бір аудитория а ба ыттал ан жазба ж мысы ғ ғ ғ ұ 3. Сіз «Д рілерді жануарлар а олданып тексеру: олдану ж не арсы болу» атты телеарналы пікірталас а ә ғ қ қ ә қ қ қ атыспа сыз. Пікірталаста ор айтын станымызды с зін жазы ыз. Жазба ызда ажетті деректер ж не қ қ қ ғ ұ ң ө ң ң қ ә мысалдар келтіріп, з пікірі ізді ор а ыз. ө ң қ ғ ң 4. Туристік кітапша а арнап зі із т ратын ала немесе айма туралы м тін жазы ыз. Айма туралы барынша ғ ө ң ұ қ қ ә ң қ толы а парат беріп, к рнекті жерлерін сірелеп суреттеп, туристерді ызы тыру а тырысы ыз. қ қ ө ә қ қ ғ ң Мысал лгілер ү

лем дебиетіндегі йгіліӘ ә ә ж з кітапты емін-еркін ү бар бояуымен т гілтіп ө т сіретін тіл – уатты тіл, ү қ аза тілі – сондай тіл. қ қ Н рс лтан біш лы Назарбаев ұ ұ Ә ұ

Егер поэзияны ж ректі музыкасы ү ң деп білер болса , онда қ эссе — ойымызды ң музыкасы

Написать эссе помогут три простых правила, которые для начинающих писателей вывел Виктор Кротов. • Во-первых , нужно писать о том, что тебя действительно интересует, то есть выбрать интересную ТЕМУ. • Во-вторых , нужно писать о том, что ты действительно чувствуешь и думаешь, то есть определиться с МЫСЛЯМИ. • В-третьих , нужно писать так, как хочется, не оглядываясь на других, не опираясь на существующие примеры и образцы, то есть выбрать собственную ИНТОНАЦИЮ. Эссе имеет массу разновидностей. Это может быть размышление, зарисовка, рассказ, свидетельство, провокация, этюд, медитация, очерк, отступление, исследование, прогноз, расширение.

Элемент структуры % к общему объему работы 1. Проблема исходного текста. 10% 2. Комментарий к сформулированной проблеме исходного текста. 10% 3. Отражение позиции автора исходного текста. 20% 4. Собственное мнение учащегося, аргументы. 2 аргументированных доказательства (опровержения), тезиса, выражающих ваше личное мнение (вашу позицию) и имеющих в своей основе научный подход. 40% 5. Вывод, содержащий заключительное суждение (умозаключение) 20%Памятка для учащихся при написании эссе

аза тілі – зіні даласындай ке пішілген жайдары да Қ қ ө ң ң жалпа тіл. О ан ысылып- ымтырылу, ерін шынан қ ғ қ қ ұ ш лдірлеп-былдырлау м лде жат. аза нені айтса да ауыз ү ү Қ қ толтырып айтады. аза с зі ашан да даланы о ырау Қ қ ө қ ң желіндей еркін есіп т рады. Ты даушысын бірден йытып ұ ң ұ кететін осы ндестік пен сем ыр а ла т біне ә ү ә ғ қ құ қ ү хрустальдай сы ырлап, аза тілін с лу да си ырлы етіп ңғ қ қ ұ қ к рсетеді. Кейде аза болып ту аны шін ж не лемдегі е ө қ қ ғ ң ү ә ә ң бай, е с лу тілде с йлегені шін зі ді ба ытты сезінесі. ң ұ ө ң ү ө ң қ ң абдеш Ж маділов Қ ұ

ЭССЕНІ ПАЙДАЛАНЫЛУЫҢ МЕКТЕПТЕ, ЖОО-ДА Ж НЕ Ә ЖАЛПЫ МІРДЕ ӨАЗА ДЕБИЕТІ Қ Қ Ә А ЫЛШЫН ТІЛІ Ғ ФИЗИКАМЕДИЦИНАМАТЕМАТИКА ОРЫС ДЕБИЕТІ Ә НЕРӨ СПОРТТАРИХ, Ы ҚҰҚ Қ ЭКОНОМИК А БИОЛОГИЯ ХИМИЯ

О ушы шы армашылы ы – р саба та ыла беріп, т тас қ ғ ғ ә қ қ ң ұ жина талып к ріну шін ерекше м пелеуді ж не қ ө ү ә ә шабытын оятар с тті к тіп жататын ерекше н зік ә ү ә жаратылыс

ЭССЕНІ Т РЛЕРІҢ Ү Классикалы қ эссе публицистикалы қ к ркемдік ө сынды қ талдаулы қ лирикалы қ философиялы қ баяндамалы қ рефлексивтік сипаттамалы қ пікірсарапты қ

Б гінгі та да ы ана тіліміз шін ү ң ғ ү к рес екі майданда ж ргізілуі ү ү керек, бірі – аза тіліні қ қ ң леуметтік ызмет аясын ә қ ке ейту, оны сіресе ке се-іс ң ә ң а аздарыны да, ылымны да, қ ғ ң за -сот істеріні де тіліне ң ң айналдыру болса, екіншісі одан кем т спейтін, тіл м дениетін ү ә к теру, тілімізді тек д рыс ана ө ұ қ емес, серлі, демі етіп ж мсау ә ә ұ шін к рес болу а тиіс. ү ү ғ Раби а Сызды ғ қ

Қ аза тілі – аса бай тіл, қ икемді тіл. Орамын, б рамын тауып, исынын, ұ қ орайын келтіріп пайдаланса , б л тілмен ң ұ сурет салу а, тас ашап, ғ қ текемет ою а болады-ау. . . ғ ашы пын аза тіліне! … Ғ қ қ қ Осындай майса с лу тілді ұ алай гейсітуге болады қ ө ? ! Н ртас О дасынов ұ ң

5 -сынып 70 -80 с зө 6 -сынып 80 -90 с з ө 7 -сынып 90 — 100 с з ө 8 -сынып 100 – 150 с з ө 9 -сынып 150 — 200 с з ө 10 -сынып 200 — 250 с з ө 11 -сынып 250 -300 с з ө ЖОО –да ы студент 500 с з немесе ғ ө 1 -2 беттен 20 бетке дейін.

7 -сынып бойынша эссе жазу рылымы: құ Эссе — 150 -170 с зден ө т рады. ұ Кіріспе – 30 -40 с з ө Негізгі б лім – 70 -80 с з ө ө орытынды — 40 -50 с з Қ ө

О ушық ларды ң аты-ж ні ө та ы қ рып с йк ә естігі 3 пай ұ м се ә лені д йе ә кпен шеш у 3 пай ұ акад еми ялы қ сти ль 3 па ұ й жек е пай ымд ау 3 па ұ й Ма ын ғ алы мазм н ұ ы, тілдік байлы , қ байлан ыс 3 пай ұ Сауа тты д йе ә ктер, т рлі ү пікір лер, жеке ба а ғ 3 пай ұ Салыст ыру, т сі ү ніктерді ң байланы сына арн т жыры ұ м 3 пай ұ грамматик алы , қ стильдік нормалар, орфографи я, емле 3 пай ұ Эссені ба алау критерийлері ғ 20 -24 пай “ 5” 16 -20 пай “ 4” 12 -16 пай “ 3” ұ ұ ұ

ЖИІ КЕЗДЕСЕТІН КЕМШІЛІКТЕР ДАЙЫН Ж МЫСТАН Ұ К ШІРІП Ө АЛУЕМЛЕ Ж НЕ Ә ТЫНЫС БЕЛГІ АТЕЛЕРІ ҚТА ЫРЫП Қ С ЙКЕССІЗДІГІ Ә Д ЙЕКТЕРДІ Ә Ң БОЛМАУЫ ЖЕКЕ ПАЙЫМДАУДЫ Ң БОЛМАУЫ МАЗМ НЫ, Ұ ТІЛДІК БАЙЛЫ , Қ БАЙЛАНЫСТЫ Ң БОЛМАУЫ Т РЛІ ПІКІР, Ү САЛЫСТЫРУ, Т СІНІКТЕРДІ Ү Ң БОЛМАУЫ

Р. Сызды ова: қ «Раушан г лі жарып шы ып ү ғ лпыруы шін таби ат шіркін тікенектерді де құ ү ғ керек етіп жарат аны сия ты, с з нері таби аты қ қ ө ө ғ керек жерінде «ащы-т тті» с здерді шебер ә ө олдану а да баратын болар» қ ғ

АНТИПЛАГИАТ Ж ЙЕСІН ОЛДАНУДЫ ЭССЕ ТЕКСЕРУДЕ Ү Қ ОЛДАНУ Қ

Ана тілі айна ан анны , қ ғ қ ң инал ан жанны , қ ғ ң тол ант ан к ілді , ғ қ өң ң л пілдеген ж ректі ү ү ң сы ындысы, онда д м де, ғ ә м н де болу керек. ә С лтанмахм т ұ ұ Торай ыров ғ

аза тiлi б гiнде ылым мен бiлiмнi , интернеттi Қ қ ү ғ ң ң тiлiне айналды. Ана тiлiмiз М гiлiк Елiмiзбен әң бiрге М гiлiк тiл болды! әң АЗА СТАН ЖОЛЫ – 2050: Қ Қ БІР МА САТ, БІР М ДДЕ, БІР БОЛАШАҚ Ү Қ АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ ПРЕЗИДЕНТI – ЕЛБАСЫ Қ Қ Ң Н. . НАЗАРБАЕВТЫ АЗА СТАН ХАЛ ЫНА ЖОЛДАУЫ Ә Ң Қ Қ Қ

М алім – с зді ұғ ө ң си ырлы б ла ынан зі қ ұ ғ ө де анып ішкен ж не қ ә оны з мз м т ны ыны ң ә ә ұ ғ ң н рін ш кіртіне де ә ә тат ызуды діс-т сілін қ ң ә ә шебер ойластырушы.

НАЗАР ОЙЫП Қ ТЫ ДА АНДАРЫ ЫЗ А Ң Ғ МЫ АЛ ЫС! Ң ҒТІЛІМ БОЛЫП М ГІЛІК, ӘҢ АТСЫН РБІР ТА К ЛІП. Ә Ң Ү Н РЛЫ ЖОЛЫМ БА БЕРСІН Ұ Қ РБІР ЖАНДЫ ТА ЫЛЫП Ә Ң Қ !

Эссені балл ою ж йесімен т мендегі к рсеткіштер қ ү ө ө бойынша ба алайы : ғ қ эссе та ырыбыны с йкестігі – қ ң ә 10 балл; м селені берілген та ырып аясында на ты д лелдемелермен шешу – ә қ қ ә 10 балл ; ж мысты академиялы стильде жазылуы – ұ ң қ 10 балл ; зіндік т жырымдарды берілуі – ө ұ ң 20 балл ; ма ыналы т тасты , ой байланыстылы ы, мазм ндауды ғ қ ұ қ ғ ұ ң ж йелілігі – ү 10 балл ; сыныл ан тезистерді сауатты д лелдемелермен д йектелуі, т рлі ұ ғ ң ә ә ү к з арастарды берілуі, м селеге атысты жеке ба алау – ө қ ң ә қ ғ 20 балл ; ымдар мен былыстарды талдау кезінде салыстыру мен ұғ құ жина тау т сілдерін олдана алу абілеті – қ ә қ қ 10 балл ; ж мыс цитаталарды олдану мен р сімдеуді талаптарына жауап ұ қ ә ң береді, м тінде аза тіліні лексикалы , фразеологиялы , ә қ қ ң қ қ грамматикалы ж не стилистикалы нормалары, орфография мен қ ә қ пунктуация ережелері са тал ан – қ ғ 10 балл.