Алматы Менеджмент Университеті «Жалпы білім беру кафедрасы» «ФИЛОСОФИЯ» пәні Дәріс 1 Философия, оның мәселелер шеңбері және адам мен қоғам өміріндегі орны. 1. Дүниеге көзқарас, оның қоғамдық-тарихи табиғаты және құрылымы. Дүниеге көзқарастың тарихи типтері. 2. Мифология дүниеге көзқарастың тарихи типі ретінде. 3. Дін - дүниеге көзқарастың тарихи типі ретінде. Дінің функциялары. 4. Философия, оның пәні. «Адам-әлем» қарымқатынысының көпқырлығы. 5. Философияның функциялары, адам мен қоғам өміріндегі ролі.
Дәріс мақсаттары § философия пәнің анықтау § философиялық білімнің өзгешелігін көрсету § философияның мәдениетте орынын көрсету
Философия - даналыққа құштарлық (ежелгі гректің phileo – құштармын және sophia – даналық деген сөздерінен шыққан); Адам - Әлем жүйесіндегі өзара қарым қатынастар мен жалпы заңдылықтарды бейнелейді.
• • • Философия пән ретінде келесі бөлімдерін қарастырады: адам және оның әлемдегі болмысы жайлы ілім (философиялық антропология); болмыс туралы ілім (онтология); таным туралы ілім (гносеология және эпистемология); адамзат қоғамының мәні мен дамуы туралы ілім (әлеуметтік философия); философия тарихы.
20 ғ. ағылшын философы Бертран Расселдің (18721970 ) пікірінше философияның барлық сұрақтары негізгі 13 сұрақта тұжырымдауға болады: • Дүние рух пен материяға бөлінген бе? • Олай болса, рух дегенміз не және материя дегеніміз не? • Рух материяға бағынады ма әлде өзгеше күш иесі ма? • Ғарыш біртұтас па және оның мақсаты бар ма? • Әлем бір бағытта дамиды ма? • Олай болса, қандай мақсатқа жеткізеді? • Табиғат заңдылықтары біздің талдау және пайымдау қабілетіміздің нәтижесі ма әлде өзгеше бар ма?
• Адамның өмір сүруі және өзгеше мәні неде? • Бір өмір жолы дұрыс және мейірімді, екінші – бұрыс және қайырымсыз деп бөлуге бола ма, әлде олар екеуіде – жарамсыз ба? • Дұрыс өмір бар болса, оған қалай жетуге болады? • Зұлымдылық пен ігілік бар ма, және ігілікке ұмтылудың қажеттіліг бар ма, сбебі, өмір өлімге әкеледі, ал Ғарыш – сөнуге? • Ақыл бар болса, оны біз қалай анықтаймыз, әлде ақыл деп атағанымыз ессіздіктің өзгеше түрі ма? • Философ болу қажет па?
Сөйтіп, біріншіден, философия мән және өмір сүру туралы ғылым. Өмірде болып жатқан жағдайлар адамды қанағаттандырмайды, сөйтіп, ол оны өзгерткісі келеді. Оның мақсаты – жалпы адамзат пен жеке адам үшін мәнгі мәселелердің бастамасы. Екіншіден, философия – ол ойлаудың тәсілі, әдетінде, реалдылыққа деген қатынасында көрінетін философтын ойлау бейнесі. Философия адамды мұнайтатын және түбіне жететін күнделіктен көтереді.
Үшіншіден, философия, әрқашанда – түсіну және пайымдау. Пайымдау дегеніміз адамның индивидуалды таным қабілеттерін бетке шығарып жетілдіру. Пайымдауға адам тіл арқылы жетеді. Ол себептен оның тереңдігі көрінеді. Пайымдау мен түсінік адамның қатал ұстанымдарын тудырады, себебі, адамның іс-әрекеті мен реалдылық қатынасы оның басында жалғас табады. Ұстанымдар білімге қарағанда құңдылық және бағалау пікірлердің бастамасы. Философия пайымдаудың түрі ретінде ұстанымдарды жаратады.
Философияның әлеуметтік функциялары: Дүнигекөзқарастық – дүние туралы толық бейне береді, дүниені толық және біртұтас деп түсінеді. Методологиялық – дүниені түсіндіру, пайымдау, зерттеу әдістері мен тәсілдерін ұсыну, сол арқылы оны өзгерту. Философия бүкіл нақты ғылымдар үшін жалпы методология болып табылады. к. Гносеологиялық - адамның дүниеге танымдық қатынасымен байланысты, философияның негізгі сұрағымен қатысты, және оның екінші жағымен – біздің ойлау қабілетіміз дүниені тануға жете ма.
Интерграцияландыру /біріктіру/ - өзгеше ғылымдарға негізділіп өз категориялық аппарат пен таным әдістері арқылы тұжырым жасайды. Аксиологиялық – оның нақты құңдылықтарға бағытталуы мен анықталады. Ешқандай философиялық бағыт өз ережелерін ұсыну мен дәлелдеумен шектелмейді, оларға жаңа түсінік беріп, бағалайды, құңдылық жүйесін қалыптастырып, идеал ұсынады. Сыни функциясы – нақты құңдылықтар мен идеалдарды дәлелдеп, соған лайық емес философиялық жүйелерді сыни баға береді.
Дүниетанудың тарихи типтері Мифология Философия ДІН Адамдардың дүниетануында, Миф (аңыз) білімнің бастамасын, Өмірінде дүниенің екіеселенуі, Қиялды, нанымды өзіне біріктірген табиғаттан тыс күштердің болуы, олардың басымдылық адамзаттың ертедегі ролі рухани мадениетінің нысаны Дүниетанудың Рационалдықтеоретикалық басқа да нысаны, өмірге деген теоретикалық көзқарастың жалпы жүйесі, сондағы адамның орны ЖАЛПЫ Сенімге, діни сананың, айрықша көңіл, қайғыру, сезім әрекеті жолдары бар екен деп сүйенеді Дүние танудың типтері Айырмашылығы Санаға, ақиқат бақылауға, логикалық сарапшылыққа, жалпылауға, қортындыға, дәлелдеуге сүйенеді
ДҮНИЕТАНУДЫҢ НЕГІЗГІ ТИПТЕРІ Күнделікті (үйреншікті) дүниетаным Дүние туралы дәстүрлі түсінікте, жүйеленбеген, тәсілдік, толық ақыл-парасат нысанында күнелту. Діни дүниетаным Табиғаттан тыс тілсім дүние бастамасымен мойындаумен байланысты, оның негізгі иррационалдық, сезімталбейнелік нысандары арқылы көрінеді. Философиялық дүниетаным Түсінікті, үзілді-кесілді нысанда табиғат туралы ғылым жетістіктеріне және қоғамға, белгілі бір логикалық дәлелдерге сүйене шығады. Ғылыми дүниетаным Дүниесезім Дүниетүйсік Дүниешому Адамға сезім, үғым, елестету, қызығушылық нысандарымен шындықтың толық ой -парасатта, қайғырудағы әсері. Дүниетанушылық Дүние танымды түсініктеме, үзілдікесілді, интеллектуалды аспектілерден көріну Ғылым негізіне сүйенген қоршаған дүниеге деген теориялық қөзқарас 6
Философия және Дүниетаным Адамның жалпылама жүйедегі дүниеге деген толық көзқарасы, түсіну, бағалау, ұғыну; Философия Қоғам санасының рационалдытеориялық насандарының адамның өмірге деген толық көзқарасын жасау үшін бағытталған және оның сондағы орны, осы зерттеуден шығытан өзінің өмірін танымдық, этикалық, эстетикалық дүниеге қарым-қатынасы 7
Философия мен Дүниетанымның байланысы Философия Дүниетаным Жалпы Сұрақтарға жауап іздеу 1. Табиғаттың, қоршаған ортаның көрінісі неде? 2. Осы дүниедегі адамның орны қандай? 3. Адам дүниені тани алады ма, танылыққа қандай жолмен жетуге болады? 4. Адамның басқа адамға деген қарым-қатынасы қандай болу керек? 5. Шындық, қайырмдылық, сұлулық дегеніміз не? Айырмашылығы 1. «Дүниетаным» деген түсінік «философия» деген түсініктен көлемі бойынша кеңірек. 2. Дүниетаным философия пайда болғаннан алдын ала пайда болады. 3. Дүниетанымның әртүрлі типтері бар, с. қ. мифология және дін. 4. Философия дұниетаным сияқты көпшіліктің игілігі болып табылмайды. 5. Философияның құбылыстық дүниетанымнан айырмашылығы ол дүниетанымдық функцияны теориялық қарым-қатынас, шындық арқылы іске асырады. 8
Ғылыми дүниетанымның құрылымы Саясаттық көзқарастар, идеялар және теориялар Фиолософиялық көзққарас, идеялар және теориялар Құқықтық көзқарастар, идеялар және теориялар Ғылыми дүниетаным Жаратылыс, жалпы т. б ғылымдардың идеялары және теориялары Эстетикалық көзқарастар Этикалық көзқарастар және этикалық эстетикалық бағалар 4 9
Философияның пәні Философия 1. Адамның дүниеге деген толық ой-парасатты көзқарасын, оның орнын, қоғамдық сана нысандары бағыттары арқылы жасау. 2. Адамның қоғамға деген қарым-қатынасын, сананың, болмыстың жалпы принциптерін оқу 3. Қоғамның, ойлаудың, табиғаттың жалпы заңдылық даму туралы ғылымы ФИЛОСОФИЯ Адам-адам АДАМ ҚОҒАМ Адам-қоғам Адам-табиғат АДАМ Адам-дүние ТАБИҒАТ ҚОРШАҒАН ОРТА 10
ФИЛОСОФИЯНЫҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ Дүниетанымдылық Дүниеде рационалдық-теориялық тәсілдер арқылы бейімделу, адамзат практикасының және мәдениетінің барлық түрі итеграциясының салдары Гносеологиялық Танымдық процестің мінездемелерін, заңдылықтарын оқуды құрастыру танымның қабілетін принципті түрде бағалау Методологиялық Теориялық ізденіс қызметін, оның принциптерін, қабілетін, нормаларын құрастыру Әлеуметтік Аксиологиялық Гуманистік Гуманитарлық негізде қоғамдық қарым-қтынастың гармониясы Әлеуметтік сенімдік байлықтарды, стандарттарды, идеалдарды қоғамдық, жеке қарым-қатынастардың көп түрін регламенттеу арқылы нақтылау Философияның басты мақсаты-адам болу үшін қандай болу керек екендігін көрсету И. Кант 11
ФИЛОСОФИЯНЫҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ НЕГІЗГІ ДҮНИЕТАНЫМДЫЛЫҚ 1 адамның дүниетанымдылық бейімділігін жасап шығару 2. Обьективті дүниеге көзқарастардың жүйесін жасау, жане адамның ондағы орны, адамның қоршаған болмысқа, өзіне деген қарым-қатынасы, және де осы көзқарастар арқылы адамдардың негізгі өмірлік позициялары, олардың сенімділігі, идеалдары, танымдық принциптері мен қызметі, бағалық бейімділігі Философияны қолданудағы Негізгі бағыттары арқылы Оның тағайындығының Жүзеге асырылуы МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ 1. Теориялық және практикалық қызметтің жүйелік принциптерін, тәслдерін жасап шығару 2. Жеке ғылым саласында методологиялық принциптерді жасап шығару БАСҚА ФУНКЦИЯЛАР ГНОСЕОЛОГИЯЛЫҚ АКСИОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕЛЕУ-ГУМАНИТАРЛЫҚ ЛОГИКАЛЫҚ ҚЫЙЫНДЫҚ БОЛЖАМДАУ 12
ФИЛОСОФИЯ БІЛІМІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ Онтология Гносеология (БОЛМЫСТЫ ОҚУ) (ТАНЫМДЫ ОҚУ) Методология (ӘДІСТЕРДІ ОҚУ) Логика Табиғат философиясы Әлеуметтік философия Эстетика Этика (СҰЛУЛЫҚ ТУРАЛЫ ОҚУ) (МОРАЛЬ ТЕОРИЯСЫ) Антропологиялық философия Философия тарихы 13
ФИЛОСОФИЯНЫҢ НЕГІЗГІ СҰРАҒЫ (ДӘСТҮРЛІК ТҮСІНДІРУ) Сананың материяға, рухтың табиғатқа қатынасы Екінші жақ Болмыс пен ойлаудың үйлестігі Бірінші жақ Не алғашқы : Сана немесе материя? Материя алғашқы, Сана дегеніміз жоғарыұйымдастырылға н материяның қасиеті Материя мен сана- екі бастау бірінен тәуелсіз әрекет жасайды Материализм Дуализм Алғашқы сана материя санасыз өз алдымен әрекет жасай алмайды Идеализм 7 14
Философияның негізгі сұрағы (жалғасы) Ойлау мен болмыстың теңдігі Дүниенің танымы туралы сұрақ Дүние танымалы Материализм Идеализм Объективті идеализм Адам санасымен Саңа объективті әлем негізінің рухани Дүниенің тұрғыдан түсіну, бейнесі рухтың өзіндік танымы Дүние тануға мүмкін емес Агностицизм (субъективті идеализм) Адам дүниені тек сезім арқылы таниды, оның артында не бар екендігін білмейміз, сезбейміз «Өзіндік зат» әлемін тануға мүмкін емес И. Кант (1724 -1804) Д. Юм (1711 -1776) 15
Скачать презентацию Алматы Менеджмент Университеті Жалпы білім беру кафедрасы ФИЛОСОФИЯ
ФС Л.1 КАЗ 2015.pptx