А залардығ клондау Орында ан: Кадырхан М

А залардығ клондау Орында ан: Кадырхан М ғ Тобы: 105 ОМ Тексерген: Кульмагамбетова Н. М «Астана Медицина Университеті» А Қ Молекулалы биология ж не генетика кафедрасы қ ә Астана 2016 ж.

Жоспар I. Кіріспе II. Негізгі б лімө 1. 1 Клондау 1. 2 Клондауды т сілдері ң ә 1. 3 Жануарларды клондау 2. 1 Адамдарды клондау 2. 2 Клондауды зардаптары ң III. орытынды Қ IV. Пайдалан ан дебиеттер тізімі ғ ә

Со ы ылыми жаналы тар бойынша, адам генi 30 -35 ңғ ғ қ мы дай геннен т рады. Ж не генiмiздi 99 пайызы ң ұ ә ң шимпанзенi , 70 пайызы тыш анны генiмен с йкес келедi ң қ ң ә екен. Адамны кейбiр гендерi омырт алыларды былай ң қ ой анда, омырт асыздармен де, сiмдiктермен де, тiптi қ ғ қ ө ашыт ы мен ездермен де бiрдей болып шы ан. Б л қ өң ққ ұ ашыл ан жа алы тар Жер бетiндегi тiршiлiктi пайда болу ғ ң қ ң процесiнде к птеген жайттарды басын ашып бермек. ө ң К птеген медицина алымдары к ндерді к нінде адамны ө ғ ү ң за ымдан ан, ауру а шалды ан клеткаларын, а заларын қ ғ ғ ққ ғ олдан сірілген клеткамен алмастыра алатын м мкіндікке қ ө ү жетеміз деп міттенеді. Висконсин университетіндегі ү анатомия профессоры Джеймс Томсон баста ан алымдар ғ ғ командасы міне осы баламалы т сілді іздестіруде. ә Кіріспе

Клондау — жасанды ортада сіру ар ылы рекомбинантты ДН ө қ Қ молекуласын аны тау дісі. Келесі аны тама бойынша қ ә қ «Клондау – жеке клетканы немесе организмні генетикалы ң ң қ біртипті к шірмесін жасау процесі. Сонымен атар б л ө қ ұ организмдер тек ана сырт ы к рінісімен ана емес, қ қ ө ғ генетикалы код бойынша да бірдей. Клондау – тірі қ объектіні бірнеше к шірмесін д л жа адан ндіру болып ң ө ә ң ө табылады. Клондауды м мкіндіктері сімдіктанушылар а, ң ү ө ғ жануартанушылар а ж не медициналы олдану жа ынан ғ ә қ қ ғ к птеген жа а перспективалар ашып жатыр. Клондау ө ң д уіріні басталуы отаны А Ш деп санау а болады. ә ң Қ ғ 1985 ж Мюллис клондауды полимеразалы реакция дісін ң қ ә сынды. С йтіп ажет ДН ферменттерін синтездеуге ж не ұ ө қ Қ ә оларды к шірмелерін бірнеше есе к бейтуге жол ашты. ң ө ө

Клондауды т сілдері. ң ә Аталып ткендей , клондау деп жыныссыз ө к бею ар ылы біртипті рпа алуды ө қ ұ қ айтамыз. Неміс эмбриологы Г. Дриш е ң ал аш ы болып жасанды жолмен егіздерді ғ қ алу а болатынын д лелдеді. Те із ғ ә ң кірпісіні клеткасын екіге б ліп, екі ң ө біртипті а за алды. ғ Маккинелл зіні бір ө ң ж мысында ұ тыш андыклондау шін қ ү дістер бар, біра оларды ә қ неге осы уа ыт а дейін қ қ клонда ан жо деген с ра ты ғ қ ұ қ ойды. Біра Маккинеллді қ қ ң болжауы іске аспады. Тыш андарды клондау қ методикалы те иын қ ө қ болды. йткені Ө с т оректілерді ү қ ң ж мырт а жасушасыны ұ қ ң к лемі 1000 есе аз болды. ө

ХІХ асырды ая ында Г. Дриш т рліше ғ ң ғ ү т жірибелер жасап (б лшектенуші ә ө ры ты эктодерма ж не мезодерма ұ қ ң ә жасушаларыны ядроларын зара ң ө алмастыр анда алыпты дамуды ғ қ ң б зылмайтынды ын) д лелдеген. Я ни ұ ғ ә ғ ры ты б лшектенуі ж не одан кейінгі ұ қ ң ө ә жіктелуі кейбір гендерді жойылуына не ң ядро материалдарыны кері айтпайтын ң қ згерістеріне алып келмейді. ры ө Ұ қ жасушасы ядросыны м ндай к йін ң ұ ү тотипотенттілік деп атайды. Ол сімдіктерге ж не жануарлар а т н. ө ә ғ ә М ны ал аш ыларды бірі болып ұ ғ қ ң орыс алымы Г. В. Лопашов (1946) ғ тритон ж мырт а жасушасына дене жасушасыны ұ қ ң ядросын ондырып (трансплантациялап) д лелдеген. қ ә Дегенмен, ядро трансплантациясы дісін толы ж не ә қ ә ке к лемде, табысты ж ргізген а ылшын генетигі ң ө ү ғ Дж. Гердон болатын.

Жануарларды клондау 1976 жылы Дж. Гердон клондауды м мкін екенін ң ү ба алар а т жірибе жасау ар ылы д лелдеді. Біра тек қ ғ ә қ 1983 жылы алымдар ересек ба аларды клондарын ғ қ ң алды. Дж. Гердон 1962 жылы Xenopia laevis ба асыны қ ң итбалы ыны ішек эпителиі жасушасыны ядросын ғ ң ң ры танба ан ж мырт а жасушасына енгізген. Ол шін ұ қ ғ ұ қ ү ал аш ж мырт а жасушасыны ядросын ультрак лгін ғ ұ қ ң ү с улесіні лкен дозасымен с улелеп жой ан ( лтірген), ә ң ү ә ғ ө содан кейін итбалы ішегіні эпителий жасушасыны қ ң ң ядросын микропипетка ар ылы сорып алып, (б л кезде қ ұ жасуша абы шасы б зылып ядро б лініп шы ады) қ қ ұ ө ғ оны ядросыз (ядросы лтірілген) ж мырт а ө ұ қ жасушасына енгізген. Содан кейін, жасанды жолмен пайда бол ан зиготаны дамуын ғ ң инициацияла ан. Н тижесінде кейбір ж мырт алар рі ғ ә ұ қ ә арай дамымай ліп ал ан, екінші біреулері дамып, қ ө қ ғ б лшектеніп бластула сатысына жетіп, мутантты ры ө ұ қ т зілген, ал 1% ж мырт алар алыпты дамып, ал аш ү ұ қ қ ғ итбалы а, сосын ересек ба алар а айнал ан. Дж. ққ қ ғ ғ Гердон т жірибелері — азіргі кезде ол жеткізген ә қ қ жо ары сатылы диплоидты а заларды клондауды ғ ғ ң ал аш ы арлы аштары болатын ғ қ қ ғ.

1997 жылы шотландиялы алым Я. Уилмут қ ғ хирургиялы жолмен ата ты Долли ойын қ қ қ алады. Ол шін оны клекасыны ядросын ү ң ң бас а ойды ж мырт а жасушасына қ қ ң ұ қ салады. Ян Уилмут 277 ядролы қ трансплантация жасады: н тижесінде 277 ә эмбрион алды, оны 29 –ы алты к н мір ң ү ө с рді, біра оларды тек ана біреуі ү қ ң қ жетілді. Осылай Долли ойы пайда болды. қ Бір ойды клондау шін 1000 пісіп жетілген қ ү ооцит олданылып, ядролы материалдан қ қ 50% ооцит –рецилеонт шірілді. Сонымен ө Доллиді алу ж мысыны н тижелігі 0, 1% ұ ң ә рады. Егер адамды клондауда Уилмутті құ ң т жірибесіндей н тиже шы са, онда кіші ә ә қ с биді клондау шін 100 циклді гормонды ә ү қ стимуляция мен 30 персонды эмбрион ажет. Осындай лкен к лемді ооцит қ ү ө ажет бол анды тан, клондауды осы қ ғ қ этапта иынды а со тырады. қ қққ қ

1998 жылды наурыз ң айыны басында-француз ң алымдары клондал ан ғ ғ б зауларды туыл аны ұ ң ғ жайлы м лімдеді. ә Бернан Маккин белгілі бір компания а с йікті итіні тірі ғ ү ң к шірмесін жасап беруге осыдан ө 5 ай б рын тапсырыс берген. ұ алымдар о ан итінен Ғ ғ айнымайтын бір емес, 5 к шікті ү д ниеге келтірген. ү

Адамдарды клондау

А Ш-та адамды клондау за мен Қ ң шектелмегенмен, профессор Клинтон адамды клондауды зерттеуге а ша қ беруге р сат бермей, лтты ұқ Ұ қ біріккен комиссия а осыны ол а ғ қ ғ алуды айтты. Комиссияны ң шешімімен баланы соматикалы ң қ клеткасында ы ядроны алмастыруды ғ кейінге (3 -5 жыл а) алдырылды. ғ қ Та ы да комиссия : ғ Баланы клондау а а ша бермеу ғ қ мораториін жал астырды ғ Барлы фирма а, клиникалар а, қ ғ ғ зерттеушілер мен профессионалды қ о ам а, секторлар а осы мораториге қ ғ ғ ғ осылу а ша ырды. қ ғ қ

Клонда ан жануарларды ғ ң ба ытсызды тары қ қ Клонда ан жануарлардын ғ денсаулы тарыны жа дайы қ ң ғ азірді зінде ма ызды қ ң ө ң ор ыныш тудырады. қ қ Мысалы: Долли озысы 6 қ жыл иналып ойдын тек қ қ жарты мірін с рді. Оны ө ү ң Австралиялы егізі қ Матильда туылып, 2 жылдан кейін айтыс болды, зіні қ ө ң авторына бір ара ойды қ қ клондауына кедергі болды.

азіргі кезде христиан ж не котолик шіркеулері адамды Қ ә клондауды айыптауда. А Ш президенті Джордж Буш адамды клондау а Қ ғ т жірибе жасау а тыйым салатын жарлы шы ар ан. 2003 жылдан бастап ә ғ қ ғ ғ Европарламент ба ан клеткаларды сіруге т жірибе жасауды то тату а ғ ө ә қ ғ шешім абылдады. қ Клондау т сілімен алын ан жануарлар, к дуілгі жануарлар а ара анда, ә ғ қ ғ екі есе аз мір с реді . Долли есімді ойды клондау шін 400 -ге жуы ө ү қ т жірибе жасау а тура келген. (Б л т жірибе Шотландияда ы Рослин ә ғ ұ ә ғ институтында 1997 жылы жасалыпты. Ата ы жер жар ан Доллимен бірге ғ ғ клондал ан та ы бір сондай жануар екі ж ма а жетпей ліп ал ан. Адам ғ ғ ұ ғ ө қ ғ та дыры да осындай болатынына шотланды тар кепілдік бере алмайды. ғ қ олдан жасал ан адамны андай болатынын ешкім де тап басып айта Қ ғ ң қ алмайды. Ондай адамдарды болаша та пайдасынан зияны басым ң қ болады. Осы діспен мірге т рт быласы сай бала келеді деп айтуды ә ө ө құ ң зі иын. Жасанды жолмен д ниеге келген баланы болаша ы жайында ө қ ү ң ғ ойлауды зі б лы ыр д ние. ң ө ұ ңғ ү

орытындыҚ Сонымен клондау со ы кезе дері ылыми т р ыдан ңғ ң ғ ұ ғ емес, леуметтік т р ыдан да аса ма ызды орын алады. ә ұ ғ ң йткені б л м селе а паратты ралдар жа ынан Ө ұ ә қ қ құ ғ к рсеткенде маман емес адамдармен б рыс к рсетіледі. ө ұ ө Британды адамдарды айта жасау этикасы ж ніндегі қ қ ө сарапшы Дикерсон мырза: «Халы аралы ауымдасты қ қ адамдарды клондау а арсы келісімге ол ою керек» ғ қ қ қ деген м селені к н т ртібіне шы арды. Оны ойынша, ә ү ә ғ ң зге елдерді клондау а арсы рекеттеріне осылып, ө ң ғ қ ә қ клондауды зерттеумен айналысатын алымдар а атысты ғ ғ қ халы аралы тексеру ж ргізілуі керек. қ қ ү

Пайдалан ан дебиеттер тізімі ғ ә билаев С. А. «Молекулалы биология Ә қ ж не генетика» . ә Медициналы биология ж не генетика. қ ә Е. уанды ов. С. білаев. Алматы Қ қ Ә 2006 Д ріс материалдары. ә Б кіл лемдік компьютер желісі ү ә Internet.