Ақпаратты қорғаудың криптографиялық әдістері Криптография деген не?

Ақпаратты қорғаудың криптографиялық әдістері

Криптография деген не? Криптография — грек тілінен аудар анда ғ κρυπτός — пия ж не γράφω — жазу құ ә дегенді білдіреді. Я ни ғ криптография дегеніміз а паратты қ ң пиялылы ын (б где адамдарды құ ғ ө ң а паратты о ып оюына м мкіндік қ қ қ ү бермейтін) амтамасыз ететін ылым қ ғ деуге болады.

А паратты ор ауды криптографиялы дісіқ қ ғ ң қ ә А паратты ор ауды криптографиялы қ қ ғ ң қ дісі ә – б л а паратты шифрлауды , ұ қ ң кодтауды немесе бас аша т рлендіруді ң қ ү ң арнайы дісі, м ны н тижесінде а парат ә ұ ң ә қ мазм нына криптограмма кілтінсіз ж не кері ұ ә т рлендірмей шы у м мкін болмайды. ү ғ ү Криптографиялы ор ау қ қ ғ – е сенімді ң ор ау дісі, йткені а парат а шы у емес, қ ғ ә ө қ қ ғ оны тікелей зі ор алады. ң ө қ ғ

Тарихи деректерден • А паратты згерту ар ылы ор ау – адамзатты ерте заманнан қ ө қ қ ғ ойландырып келе жат ан проблеманы бірі. Криптография тарихы қ ң адамзат тілі тарихымен шамалас. Сонымен бірге ал аш ы жазбаны ғ қ ң зі де криптографиялы ж йе болып саналады, себебі оны ежелгі ө қ ү о амда тек та даулы адамдар ана игере білді. О ан Ежелгі қ ғ ң ғ ғ Египетті , Ежелгі ндіні асиетті кітаптары мысал бола алады. ң Ү ң қ • Жазба неріні ке таралуы криптографияны зіндік ылым ө ң ң ң ө ғ ретінде алыптасуына себеп болды. Ал аш ы криптож йелер бізді қ ғ қ ү ң эрамыз а дейінгі кезе де де кездеседі. Бірінші ж не екінші ғ ң ә д ниеж зілік со ыс жылдарында криптож йелер дамуы ар ынды ү ү ғ ү қ қ ріс алды. Автоматтандырыл ан ж йелердегі а параттарды ор ау ө ғ ү қ қ ғ шін олданылады. азіргі кезде а паратты ж йелердегі ү қ Қ қ қ ү криптографиялы дістерді олдану неліктен к кейкесті м селе қ ә қ ө ә болып отыр. • Себебі, бір жа ынан б где адамдарды о уына м мкіндік бермейтін ғ ө ң қ ү лкен мемлекеттік, скери, коммерциялы ж не жеке т рдегі к лемді ү ә қ ә ү ө а параттар берілетін компьютерлік желілерді, соны ішінде глобалды қ ң желі Интернетті пайдалану ке ейді. ң

Немістің Lorenz атты криптомашинасы Екінші дүниежүзілік соғыс уақытында ең құпия деген хабарламаларды шифрлау үшін қолданылды.

«Энигма» роторлы шифрлау машинасы Бұл роторлы шифрлау машинасының түрлі модификацияларын герман әскерлері 1920 жылдардың соңынан бастап Екінші дүниежүзілік соғыстың соңына дейін қолданып келді.

КРИПТОЛОГИЯ КРИПТОГРАФИЯ КРИПТОТАЛДАУ

Криптология – екі ба ыт а б лінеді, ғ қ ө криптография ж не криптоталдау. Б л ә ұ ба ыттарды ма саты бір-біріне ғ ң қ арама- айшы. қ қ Криптография а паратты т рлендіруді қ ү ң материалды дістерін зерттеумен ж не қ ә ә іздеумен айналысады. Криптоталдау айма ына – кілтті білмей-а ғ қ а паратты ашу (расшифрования) қ м мкіндіктерін зерттеу жатады. ү

КРИПТОГРАФИЯНЫ Т РЛЕРІҢ Ү Симметриялы криптож йелер қ ү Ашы кілтті криптож йелер қ ү Электронды жазба ж йесі қ ү Кілтті бас ару қ

Не себепті криптографияны олданадық Дербес компьютерді жергілікті желіге осып қ пайдалану м мкіндігі немесе телефон ар ылы а парат ү қ қ алмасу шін «модем» олдану дербес компьютер а паратын ү қ қ ор ауды программалы амтамасыз етуіне ата талап қ ғ ң қ қ қ ң ояды. р т рлі мекемелердегі дербес компьютер қ Ә ү т тынушылары а парат алмасу шін электронды ұ қ ү қ поштаны ке інен олданбаса, б где адамдар а белгілі болып ң қ ө ғ алуы м мкін. Дербес компьютерді программалы німі қ ү ң қ ө мен жіберілетін а парат а р сатсыз шы удан е сенімді қ қ ұқ ғ ң ор ау — р т рлі шифрлау дісін, я ни а парат ор ауды қ ғ ә ү ә ғ қ қ ғ ң криптографиялы дістерін олдану болып табылады. қ ә қ

Файлды шифрлау процесі

Симметриялы қ криптож йелерді т рлері ү ң ү

а паратты қ шифрлау вирустардан ор ау ж не қ ғ ә архив ру құпарольдік састыру ұқ Дербес компьютерді ор ау қ ғ ралдары құ

2. 4. жаттардыҚұ , ж мысұ кітаптарын ж неә к рсетілімдердіө пия с збен ор ау құ ө қ ғ 2007 Microsoft Office шы арылымында бас а ғ қ адамдарды Microsoft Office Word 2007 ң жаттарын, Microsoft Office Excel 2007 ж мыс құ ұ кітаптары мен Microsoft Office Power. Point 2007 к рмелерін ашуына немесе згертуіне жол бермеу ө ө шін пия с здерді орнату а болады. ү құ ө ғ пия с з шін бас ж не кіші ріптерден, сандардан Құ ө ү ә ә ж не та балардан т ратын иын кілт с здерді ә ң ұ қ ө пайдалану ажет. қ Же ілң кілт с здеө ондай асиеттер қ жоқ. иынҚ кілт с зө лгісіү : Y 6 dh!et 5. Же іл ң кілтс зө : йҮ 27. кілт с здердіө ң зынды ыұ ғ 8 немесе одан да к п ө та баданң т руыұ тиіс. 14 немесе одан да к п ө та баданң т ратынұ кілт с йлемдер ө ең жа сық шешім болып табылады. Кілт с зі ізді ө ң жат ақ білген теө ма ыздың. Кілт с зі ізді ө ң мытыпұ алса ызқ ң , Microsoft корпорациясы оны алпына қ келтіре алмайды. К ілт с зі ізді ө ң жазып ойыпқ , зіө ор ау ақ ғ ғ арнал анғ а параттан қ аулақ , ауіпсізқ жерде са та ызқ ң.

жатты шифрлау ж не оны ашу а пия с з Құ ә ғ құ ө орнату Файлды шифрлау ж не оны ашу а пия с з орнату ә ғ құ ө шін мына рекетті орында ыз: ү ә ң Microsoft Office т ймешігін басып, ме зерді ү ң Дайындау п рменіне апарып, одан кейін ә жатты шифрлау Құ параметрін та да ыз. ң ң жатты шифрлау Құ тіл атысу терезесіндегі қ пия Құ с з ө жола ына пия с зді теріп, ғ құ ө OK т ймешігін ү басы ыз. ң 255 -ке дейін та ба тере аласыз. депкіде, б л ң Ә ұ м мкіндік AES 128 -биттік осымша шифрлауды ү қ пайдаланады. Шифрлау — файлды ауіпсіз етуге қ к мектесетін стандартты діс. ө ә

Жазба кілтін ж не о у кілтін пайдалана отырып, кесте бойынша ә қ к рделендірілген орын ауыстыру дісі ү ә Матрицаны жол а жазылу т ртібін ң ғ ә жазбаны кілті деп атайы , ал ң қ шифрограмманы ба ана бойынша ғ о у т ртібін – о у кілті. қ ә қ n x n лшемді матрицаны к мегімен ө ң ө алын ан криптограмманы кері ғ шифрлау шін б л ү ұ криптограмманы р топ а ә қ n символ бойынша символдар топтарына б лу керек. Шеткі сол жа та ы ө қ ғ топты н мірі о уды бірінші ө қ ң санды кілтпен с йкес келетін қ ә ба ана а жо арыдан т мен жазу ғ ғ ғ ө керек. Символдарды екінші тобын ң н мірі о уды екінші санды ө қ ң қ кілтімен с йкес келетін ба ана а ә ғ ғ жазу керек, ж не т. с. с. Ашы ә қ м тінді жазба кілтіні сандарымен ә ң с йкес жол бойынша мартицадан ә о у керек. қ

Жазба кілтін ж не о у кілтін пайдалана отырып, кесте бойынша ә қ к рделендірілген орын ауыстыру дісі ү ә Орын ауыстыру дісімен алын ан криптограмманы кері шифрлау мысалын арастырайы. ә ғ ң қ қ Шифрлау кезінде 6 х6 лшемді матрица, 364215 жазба кілті ж не 364215 о у кілті ө ә қ олданыл аны белгілі. Я ни жазба кілті мен о у кілті бірдей болса, онда шифрлауды қ ғ ғ қ мына т ртіппен ж ргіземіз. Шифрограмманы м тіні мынадай: ә ү ң ә УДЗЛ_МС_ _Н_ЫЕІА АА ЗАА РТІ ХЫАЛК Ы Н Қ Ә Ң Қ Қ Қ Шифрограмманы 6 символ бойынша топтар а б лейік: ғ ө УДЗЛ_М С_ _Н_Ы ЕІА АА ЗАА Р ТІ ХЫА ЛК Ы Н Қ Ә Ң Қ Қ Қ 3 6 4 2 1 5 Символдарды бірінші тобын 4 матрицаны ба анасына жазайы , себебі о у кілтіні бірінші ң ң ғ қ қ ң саны – 4. 6 символдан т ратын екінші топты 2 ба анасына жазайы , символдарды ұ ғ қ ң шінші тобын – 5 ба ана а ж не т. с. с. ү ғ ғ ә Кілттегі цифрлар ба андарды ретін к рсетеді. Я ни бірінші 3 ба анда ы 6 символ, одан со ғ ң ө ғ ғ ғ ң 6 ба анда ы 6 символ, одан кейін 4 ба ан, 2 ба ан, 1 ба ан, ж не е со ында 5 ба анда ы ғ ғ ғ ә ң ң ғ ғ символдар бір-біріні со ына тіркестіріліп жазылады. ң ң

О у кілтін пайдаланып кері шифрлау дісіқ ә

Орын ауыстыруды кесте бойынша к рделендіргенде шифрды беріктігін ү ң жо арылату шін орын ауыстыру кестесіне кестені пайдаланылмайтын ғ ү ң яшы тары енгізіледі. Пайдаланылмайтын элементтерді жалпы саны мен ұ қ ң орналасуы шифрлауды осымша кілті болып табылады. ң қ Т сіндіру шін 8 х8 лшемді квадратты кестені (матрицаны) алайы , м тінді ү ү ө қ қ ә ж йелі т рде жол бойынша жо арыдан т мен жазамыз да ж йелі т рде ү ү ғ ө ү ү ба ана бойынша солдан о а арай о имыз. ғ ңғ қ қ Мына хабарламаны шифрлау керек деп есептейік: Бізді басты ндылы ымыз – Т уелсіздік, Бейбітшілік пен ң құ ғ ә Т ра тылы ұ қ қ Осы хабарламаны матрицасын жазайы : ң қ Матрицада «_» символымен бос орын белгіленеді.

ОРЫТЫНДЫҚ Сонды тан азіргі информациялы о амда ы мірге балаларды қ қ ғ ғ ө дайындау шін оларды тек логикалы ойлау абілетін, анализ ү ң қ қ ж не синтез жасау м мкіндіктерін ана дамытып оймай, ә ү ғ қ азіргі кездегі о ыту процесіні е ма ызды б лігі – қ қ ң ң ң ө информациялы м дениет элементтерін бойларына сі діріп, қ ә ң ындыру керек. А ыл-тегіл информация заманында мір с ретін ұғ ғ ө ү адам бастауыш мектепті зінде-а зін- зі шектей білетін ң ө қ ө ө негізгі нормалар мен ережелерді игеруі тиіс. Оны бойында жас ң кезінен информациялы объектілер мен процестерге оны ішінде қ ң компьютерлік ойындар мен вирустар а да атысты пайдалы ғ қ деттер мен леуметке жат рекеттерге деген д рыс к з арасы ә ә ә ұ ө қ алыптасуы керек. Сондай-а кез келген бала компьютерлік қ қ а паратты ор ау т сілдерінен хабардар болып, арапайым қ қ ғ ә қ т тынушы де гейінде криптографиялы ж йелерді олдануды ұ ң қ ү қ білуі шарт деп есептеймін.