55 Д ріс 9 -10ә Д ріс жоспары:

55 Д ріс 9 -10ә Д ріс жоспары: ә Тері деу. ндірістік ба ытта ы тері деу. Тері өң Ө ғ ғ өң консервілеуді ажеттілігі. Тері абатыны ң қ қ ңконсервілеуді ажеттілігі. Тері абатыны ң қ қ ң морфологиясы. Тері топографиясыны рамы ж не ң құ ә негізгі рылысыны т сілдері. Стандарт құ ң ә талаптары. Дайынды операцияларыны мінездемесі. қ ң Мездрение. Теріні контурлау. Консервілеу т сілдері ә ж не оларды ба асы. Тері т ріне байланысты ә ң ғ ү консервілеу т сілдерін та дау. Консерванттар, т з ә ң ұ ж не т. б. Т ждау т сілдері: р а т здау, ә ұ ә құ ғ қ ұж не т. б. Т ждау т сілдері: р а т здау, ә ұ ә құ ғ қ ұ тузлуктау, р а т зды т сіл, ыш ыл-т зды т сіл. құ ғ қ ұ ә қ қ ұ әтузлуктау, р а т зды т сіл, ыш ыл-т зды т сіл. құ ғ қ ұ ә қ қ ұ ә Оларды ба асы. Негізгі технологиялы опреациялар. ң ғ қОларды ба асы. Негізгі технологиялы опреациялар. ң ғ қ

Терідегі негізгі заттар- су ж не а уыз, май ж не май т різділер кездеседі, сонымен ә қ ә ә атар аз ана м лшерде к мірсулар, минералды т здар ж не ферменттер бар. қ ғ ө ө ұ ә лкен малды терісіні рамында су аз болады, ал жас малды терісінде Ү ң ң құ ң лкендікіне ара анда к бірек, семіз малды терісінде –май к п болады. Булы терідегі ү қ ғ ө ң ө суды рамы: опоекта 71 -73%, яловка ж не бычинада 69%, бу айда 67%, ал ң құ ә ғ шош аны терісінде 64% кездеседі. қ ң Теріде липидтерді м лшері к бірек. ойды терісіндегі майды рамы -30%, ірі ң ө ө Қ ң ң құ ара малды терісінде 0. 5 -1. 5%. қ ң Теріні рамына альбумин ж не глобулин, глюкопротеид (муцин ж не мукоид), ң құ ә ә фосфопротеид, липопротеид ж не хромопротеид, сонымен атар склеропротеид ә қ (коллоген, кератин, эластин ж не ретикулин) кіреді. ә А уызды 90% астамы коллаген лесіне кіреді. Бычин дермесіндегі коллагенні қ ң ү ң рамы- 32% райды, булы массаны , эластинні ж не ретикулинні — 34%, альбумин құ құ ң ң ә ң ж не глобулинні — 0. 7%, мукоидтерді — 0. 16% райды. ә ң ң құ

Тері деу технологиясы. өң Малды шасынан жа а ана сыпырып алын ан тері булы деп аталады. Микроорганизмдерді ң ұ ң ғ ғ ң ж не ферменттерді серінен ылшы ы аз терілер тез б зылады. ә ң ә қ ғ ұ Дені сау малды терісінде коккалар, споралы бактериялар, сонымен атар шіріткіш бактериялар ң қ бар. Ірі ара малды терісіні шош анікіне ара анда бактериялды ластанулары жо ары болып қ ң ң қ қ ғ келеді. Булы теріні консервілеуге немесе кожы ндірістеріне ткізуге дайындауды теріні санитарлы деу ө ө қ өң деп атайды. Ол келесі операциялардан т рады: ластарды тазалау (ластан ан теріден), жуу, контурлау, оларды ұ ғ ң салма ын немесе ауданын аны тай отырып сорттау. Теріні булы жа дайда ткізу кезінде оларды ғ қ ғ ө осымша партиялар а компілектілеп, жылдам кожы заводына тасымалдайды. қ ғ ой, ешкі ж не шош а терілерін аудан бойынша , ал бас аларын салма бойынша абылдайды. Қ ә қ қ Жа адан сойыл ан мал терісін сал ындатыл аннан кейін лшейді. Жуыл ан теріні салма ын одан ң ғ қ ғ ө ғ ң ғ су а ыл аннан со екі са аттан кейін ан тайды. Консервіленген теріні салма ын т з салма ын ғ ғ ң ғ қ ң ғ ұ ғ есептеп аны тайды. Сиыр, жыл ы ж нет йе терісін ал аннан кейін консервілеу процессінде ш қ қ ә ү ғ ү са ат, ал ой ж не шош а терісін дегендн екі са аттан аспау керек. ғ қ ә қ өң ғ Терініні жіктелуі. ң ндірістік номенклатура ж не теріні жіктелуі. Ө ә ң Тері рылымы иен асиеті бойынша малды т рі, жынысы мен жасына байланысты құ қ ң ү ерекшеленеді. Слизок — лі с тпен оректенетін жас ірі ара малды терісі. ә ү қ қ ң Опоек – с т ішетін туылма ан немесе лі туыл ан б зау терісі. ү ғ ө ғ ұ Выросток — сімдік тектес жемді абылдап, ме герген жас ірі ара мал терісі. ө қ ң қ Яловка – сиыр терісі. Бычина – піштірілген гіздер терісі. ө Бугаина – піштірілмеген гіздер терісі. ө

Шош а терісі сирек ж н абатына ж не алы эпидермиске ие. Шаш алталары дерманы толы тесіп қ ү қ ә қ ң қ қ теді, осны есебінен шош а терісі су ткізгіш келеді. ө ң қ ө Т рлік ж не жасты ерекшеліктерге с йкес са , ірі ж не шош а терісіні шикізатын ажыратыды. ү ә қ ә ұ қ ә қ ң са тері шикізатына жас ірі ара мал (слизок, массасына байланыссыз опоек ж не 10 кг – а Ұ қ қ ә ғ дейінгі выросток) , ж нді ж не тонды ндірісте жарамсыз ой, сондай –а ешкі терісін жат ызады. ү ә ө қ қ қ са мал ( ой) терісін сонымен атар ж н абатыны зынды ы бойынша ажыратады: ж нді ой Ұ қ қ қ ү қ ң ұ ғ ү қ (ж ніні зынды ы 6 см –ден арты ), жартылай ж нді (2, 5 –тен 6 см –ге дейін), ты ыр (2, 5 см –ге ү ң ұ ғ қ ү қ дейін). Ірі тері шикізатына ірі ара мал терілері кіреді: п о л у к о ж н и к (массасы 10 -13 кг болатын жас қ гіз терісі), б ы ч о к (массасы 13 -17 кг болатын жас гіз терісі), я л о в к а (же ілі – 13 -17 кг, ө ө ң орташасы -17 -25, ауыры -25 кг –дан арты ), б ы ч и н а (же ілі -17 -25 кг, ауыры -25 кг –дан астам), б қ ң у г а и н а (же ілі – 17 -25 кг, ауыры -25 кг –дан астам). ң Шош а шикізатына массасы 0, 75 -1, 5 кг болатын торайлар терісін ж не шош а терілірін қ ә қ (же ілдеріні массасы – 1, 5 — 4 кг: орташалары – 4 -7 ж не ауырларыны массасы 7 кг – дан жо ары). ң ң ә ң ғ Шош а крупондарын (ар а, б йір ж не мойыннан шешілген тері б лігі) са ж не ірі деп б леді. қ қ ү ә ө ұ қ ә ө Теріге сипаттама. Ж н абаты жабыл ан теріні тері деп атайды. Топографиялы деп аталатын теріні рылымы ү қ ғ қ ң құ мен асиеттері р т рлі аудандарда бірдей емес. қ ә ү Ірі ара мал терісіні алы ды ы р т рлі: огузокта лкен емес, н кішісі полада сіресе қ ң ғ ә ү ү ң ә пашинада. Теріні ты ызды ы к п м лшерде коллагенді талшы тар бумаларыны рілу сипатына ң ғ ғ ө ө қ ң ө байланысты болады. рілуді бес класын ажыратады. Торлы абатыны ты ызды ы біріншіден Ө ң қ ң ғ ғ бесіншіге дейін т мендейді. Е жо ар ы ты ызды а черпак ие болса, е т менгіге пашина ие. Басы ө ң ғ ғ ғ ққ ң ө алы , біра бос. қ ң қ Тері негізгі ш абаттан т рады: эпидермис, дерма ж не тері асты клетчаткасы. ү қ ұ ә Эпидермис алы ды ы тері алы ды ыны 1 — 2 % — н ана райды. Был ары ндіру кезінде қ ң ғ ң ғ құ ғ ө эпидермис пен шашты жояды, ал ж нді тері ндіруде — са тайды. ү ө қ

шкуросьемка

Тері топографиясы

Тері к рінісіө

Тері топографиясы

ТЕРІ

Количество пороков, допускаемых в каждом сорте, указано в таблице 7. Рис. 8. Топография шкуры крупного рогатого скота: 1 — голова; 2 — воротник; 3 — чепрак; 4 — огузок; 5 — полы; 6 — пашины; 7 — лапы; 8 — хвост — пашины; Таблица 7 Количество пороков, допускаемых в каждом сорте

Дерма коллагенді бумалар, эластинді ж не ретикулинді талшы тарды к рделі ә қ ң ү рілуі т ріндегі тері абаты. Дермада екі т рлі абатты ажыратады: капиллярлы ө ү қ ж не торлы немесе ретикулярлы. Дерма алы ды ы тері т ріне байланысты. Ірі ара ә қ ң ғ ү қ мал терісінде ол жалпы алы ды ты 84 % — а жуы ын райды. қ ң ғ ғ құ Капиллярлы абатта шаш алталары мен шашты зі, тер ж не май бездері, қ қ ң ө ә ан ж не лимфа тамырлары орналас ан. Ретикулинді талшы тар ж а коллагенді қ ә қ қ ұқ ж не эластинді талшы тармен ріле отырып капиллярлы абатты бетінде ерекше ә қ ө қ ң ою, ты ыз тор райды. Теріні деу процесінде эпидермисті жой аннан со осы қ ғ құ өң ғ ң абат теріні « т рін » райды. Теріні жо ар ы бетінде к птеген аса ірі болмайтын қ ң ү құ ң ғ ғ ө д мпешіктер орналас ан, олар шаш алталары мен без с лдеріні шы ару жолдары ө қ қ ө ң ғ бірлесе отырып теріні р бір т ріне т н сурет –мереяны райды. Беттік абат ң ә ү ә құ қ сырт ы орта серіне (механикалы , жылулы , химиялы , бактериалды) т ра ты қ ә қ қ қ ұ қ болып келеді. Капиллярлы абат бос рі берік емес, микроорганизмдерге т ра сыз. қ ә ұ қ Торлы абат негізінен коллагенді талшы тарды к рделі рі ты ыз рілген қ қ ң ү ә ғ ө абаттан т рады. коллагенді талшы тар мен бумалар капиллярлы абатта ы а қ ұ қ қ ғ ғ ара анда алы ыра : оларды алы ды тары 30 -35 мкм –ге дейін жетеді. Онда ан қ ғ қ ң қ ң қ қ тасымалда ыш тамырлар мен эластинді талшы тар аз. К птеген мал т рлеріні ғ қ ө ү ң терілеріндегі торлы абатында шаш алталары мен бездер болмайды. Тек шош а қ қ қ терісінде олар бар ж не торлы абатты тесіп тері асты клетчатка а біра ә қ ө ғ қ шы ады. ғ ой терісі бос, йткені оларда ж нді абаты алы , май ж не тер бездері к п, Қ ө ү қ қ ң ә ө коллагенді талшы тары ж а, сондай –а дерма рімдері горизонтальді сипатта қ ұқ қ ө болады.

Т е р і а с т ы к л е т ч а т к а бос байланыстырушы лпаны т рі болып табылады. Б л ұ ң ү ұ абатта ан тасымалда ыш тамырлар, эластинді талшы тар ж не май жасушалары к п қ қ ғ қ ә ө орналас ан. Б лініп алын ан тері асты клетчатка мездра деп аталады. қ ө ғ Ірі ара мал терісіні шашты абатын шаш деп атаса, шош а малыныкін – ыл, ой қ ң қ қ малыныкін ж н деп атайды. Шаш теріде тере орналас ан тамырды, ж не оны бетінде ү ң қ ә ң еркін шы ып т р ан зекті амтиды. Шаш тамыры ке ейцген б лігімен – т бімен ая талады. ғ ұ ғ ө қ ң ө ү қ Ол эптдермиспен ж не дерманы біріктіруші лпасымен ралатын шаш алтасында ә ң ұ құ қ орналасады. Теріні негізгі заттары – б л су ж не белоктар, аз кездесетіні – май ж не май т різді ң ұ ә ә ә заттар, сондай –а аз м лшерде к мірсулар, минералды т здар, ферменттер. қ ө ө ұ Ты ыз рылымды ересек мал терісінде жас мал терісімен салыстыр анда су аз ғ құ ғ болады, о дылы ы жо ары мал терісінде май к бірек болады. Булы терідегі суды орташа қ ң ғ ғ ө ң м лшері: опоек – 71 – 73 % , яловка ж не бычинада – 69, бугай – 67, шош а терісінде -64 %. ө ә қ Терідегі липидтер м лшері ке к лемде ауыт ып отырады. ой терісіндегі май ө ң ө қ Қ м лшері 30 % — ө а дейін жетеді, ірі ара мал терісінде 0, 5 – 1, 5 % райды. ғ қ құ Белоктар теріні р а заттарыны 95 % жуы ын райды. Тері рамына ң құ ғ қ ң ғ құ құ альбуминдер ж не глобулиндер, глюкопротеидтер (муциндер мен мукоидтер), ә фосфопротеидтер, липопротеидтен мен хромопротеидтер, сонымен атар склеропротеидтер қ (коллаген, кератин, эластин ж не ретикулин) кіреді. Белоктарды 95 % — нен арты ы ә ң ғ коллаген лесіне тиеді. Бычина дермасында ы коллаген м лшері булы массаны 33, 2 % , ү ғ ө ң эластин мен ретикулин – 0, 34, альбумин мен глобулин – 0, 7, мукоидтер – 0, 16 райды. құ

Технология. Мал шаларынан жа а шешілген тері б у л ы тері деп аталады. Микроорганизмдер мен ұ ң ферменттерді серінен булы терілер, сіресе ж а ж не ж н абаты алы терілер тез б зылады. ң ә ә ұқ ә ү қ қ ң ұ Сау мал терілерінен коккалар, спора т згіш бактериялар, сонымен біре шіріткіш бактериялар ү табыл ан. Ірі ара мал терісіні бактериалды ластануы шош а терісімен салыстыр анда жо ары. ғ қ ң қ ғ ғ Микроорганизмдер тері асты клетчатка а, эпидермисті шырышты абатына шаш алталарына, ғ ң қ қ бездерге ене отырып ол жерде тез к бейеді, алайда ыдырауды к зге к рінетін к рсеткіштері болмайды. ө ң ө ө ө Ыдырауды б дан тере сатыларында эпидермис атпарлана бастайды ж не шаш б ліне бастайды, ң ұ ң қ ә ө аммиак пен к кірт сутегіні иісі атты сезіледі, дерма лсіз, к гірт, шырышты болады ж не беріктігі ү ң қ ә үң ә т мендейді. ө Терілерді шаш абатыны беті атты ластан ан. сіресе лкен рі ты ыз ластану огузкада, арт ы ң қ ғ Ә ү ә ғ қ сира тарда (е бастысы ірі ара мал терісінде) ж не полаларда болады. Малды бапталуыны қ ң қ ә ң ң жа ымсыз шарттарында теріні осы учаскелерінде теріге жабыс ан н жіс пен ласты ты ыз абаты ғ ң қ ә ң ғ қ пайда болады (навал). Шешкеннен кейін теріде б лшы ет пен май лпаларыны кесінділері, ан йындылары алады, ұ қ ұ ң қ ұ қ б ларды жалпылап тартпалар деп атайды. Лас заттар мен тартпалар микрофлораны дамуына олайлы ұ ң қ жа дай ту ызады. Сонды тан оларды жою керек. Б л та ы теріін булы массасын табу шін де ажет, ол ғ ғ қ ұ ғ ң ү қ бойынша ет комбиаты был ары ндірісімен есептеседі. ғ ө Был ары ндірісіне теріні булы ж не консервіленген к йінде ткізеді. ғ ө ә ү ө Алайда теріні шешу мен отмочнозольды операцияларды арасында ы уа ыт был ары ндірісінде ң ғ қ ғ ө шектеулі. азіргі ызметтегі технологиялы н с аулар бойынша терілерді деу немесе консервілеуді Қ қ қ ұ қ өң оларды шалардан шешкеннен со 3 са атан кешікпей ткізу ажет. М ндай шектеулі уа ыт ішінде ұ ң ғ ө қ ұ қ терілерді лкен ашы ты тар а тасымалдау а лгермейді. Терілерді булы к йінде ет комбинаты мен ү қ қ қ ғ ғ ү ү был ары ндіретін к сіпорын бірі – біріне жа ын орналас анда ана ткізеді. Сонды танда терілерді ғ ө ә қ қ ғ ө қ булы к йінде ткізу ке олданыс тап ан жо. Жа ымды шарттарда ( ткізу – абылдау ү ө ң қ қ қ ғ ө қ к сіпорындарыны арасында ы ашы ты лкен болма ан жа дайда ж не оларды ж мысы йлесімді ә ң ғ қ қ қ ү ғ ғ ә ң ұ ү бол анда) терілерді шектеулі т рде консервілеуді ( ыс а мерзімді са тау шін) ж зеге асырады. ғ ң ү қ қ қ ү ү Терілерді негізгі массасын за мерзімді са тау ма сатында консервілейді. ң ұ қ қ қ

Булы терілерді был ары ндірісі к сіпорындарына ткізу немесе консервілеуге дайындауды ғ ө ә ө терілерді санитарлы деу деп те атайды. Ол келесі операцияларды амтиды: навалды өң қ (навалды терілерден) жою, теріні мездра жа ынан ет ж не тері асты клетчатканы жою ң ғ ә (мездрение), жуу, контурлау, с рыптау, б ны ішінде оларды массасы немесе ауданын ұ ұ ң ң аны тау ( са мал терісі шін). Терілерді булы к йінде ткізу кезінде оларды осымша қ ұ қ ү ү ө қ комплектілейді ж не бірден был ары діру к сіпорындарына тасымалдап, жеткізеді. ә ғ ө ә Ласты жою. Алдын ала терілерді навалды ж не навалсыз деп с рыптайды. Навалды тері ә ұ саны , сондай –а навалдылы д режесі ірі ара малды ауыл шаруашылы ында, тасымалдау қ қ ә қ ғ кезінде ж не ет комбинатында стау жа дайларына байланысты. Осы шарттарды ә ұ ғ жа сарт анда ж не деу алдында ы жуу оларды санын азайтады. қ қ ә өң ғ ң Навалды жоюды же ілдету ма сатында ж не теріні беттік абатын за ымдауды ң қ ә ң қ қ болдырмау шін 1 мин ішінде душ суы астында немесе шлангтан а ан сумен теріні шаш ү ққ ң абаты бетін ыл алдайды. Теріні ыл алдауды штабельдерде навал толы ж мсар анша қ ғ ғ қ ұ ғ ж ргізеді, біра 1 са аттан арты емес. здіксіз ж мыс істейтін линияларда навалды ү қ ғ қ Ү ұ ж мсартуды терілерді тпелі айналмалы барабандарда жуумен йлестіреді. ұ ө ү Терілерді навалдан ММ – 4, ММ – 3, ММ — А навал тазала ыш машиналарында іске ғ асырады, оларды мездра тазала ыш машиналармен салыстыр анда теріні беттік абатын ң ғ ғ ң қ за ымдауды болдырмау шін пыша валдарында ы пыша тары ткір емес, ал валды қ ү қ ғ қ ө ң айналу жиілігі 950 мин – 1 – ге дейін т мендетілген. навалды жою шін теріні машина а ж нді ө ү ғ ү жа ын жо ары аратып, огузогын алды а арай жіберіп салады. ғ ғ қ Терілерді жуылуы ж не сор уы ң ә ғ. Навалы жо ірі ара малды терісін суы сумен оларды қ қ ң сал ындауы, кір мен анды жою шін жуады (б лармен бірге микроорганизмдерді ж не қ қ ү ұ ң ә балластты ерігіш белоктарды біраз м лшері жойылады). Жууды душ астында немесе ң ө шлангтан а ан сумен ж ргізеді, ж не здіксіз ж мыс істейтін айналмалы перфорирленген ққ ү ә ү ұ барабандарда іске асыр ан эффектілі болады. Терілердегі суды арты м лшерін козелдарда ғ ң қ ө сор ыту жолымен (1 са аттан арты емес), айналмалы барабандарда, валкалы сы ыш ғ ғ қ ққ машиналарда жояды. Шош а малы мен ойларды терілерін жумайды. қ қ ң

Мездрение. Б л б лшы ет, май лпаларыны кесінділерін, сонымен атар тері асты ұ ұ қ ұ ң қ клетчаткасыны бір б лігін (мездра) алып тастау, жою процесі. Мездрение ң ө кесінділер мен мездраны та амды ж не техникалы ма саттарда пайдалану шін са тап алу а ғ қ ә қ қ ү қ қ ғ м мкіндік береді, сондай –а т здау кезінде теріге сі етін т зды диффузиясын ү қ ұ ң жеделдетуге ж не шикізат массасыны азаюына (15 % — ге дейін) ж рдемдеседі, б ны ә ң ә ұ ң оны кейін деу мен тасымалдау кезінде ма ызы зор. өң ң Ірі ара мал, са мал ж не шош а малыны терілеріндегі ірі кесінділерді шешу қ ұ қ ә қ ң процесінен кйін олмен алады да оларды та амды ма саттарда олданады. ал ан қ ғ қ қ қ Қ ғ кесінділер мен мездраны консервілеу алдында шешіп алады ж не оны техникалы май ә қ мен жемдік н ндіруге пайдаланады. ұ ө Ірі ара малыны терілеріні мездрасын пыша тары ткір ММ – 4, ММ – 3, ММ – қ ң ң қ ө А мездрильді машиналарында шешеді. Мездраны б лу шін ж не мездра абатын шешу ө ү ә қ процесі ж мса ж ру шін пыша ты валды сумен сулайды. Ірі ара малыны аз ұ қ ү ү қ қ ң габаритті терілерін, шош а ж не са мал терілеріні мездрасын шешу шін ММ – 2, қ ә ұ қ ң ү ММ – И машиналары жарайды. Санитарлы деуді здіксіз ж мыс ісиейтін линияларында тпелі навал тазала ыш өң ң ү ұ ө ғ ж не навал тазала ыш – мездра шешу машиналары олданады. ә ғ қ са мал терілерінен тек консервілеген жа дайда ж не оларды ж нді жа ынан Ұ қ ғ ә ң ү ғ навал кір, сондай – а барлы лас заттарды ал аннан со ана мездрасын шешеді. қ қ ғ ң ғ

Контурлау. Мал шаларынан шешілгеннен кейін тері к рделі, иректелген контур а ие болады. Оларды ұ ү ғ ң шеткі учаскелері (бас б лігі, сира тары) ет комбинаттары мен был ары ндіру зауыттарында ө қ ғ ө механикалы деу кезінде ж лынады да алды тарды біраз массасын райды. Осы кезде қ өң ұ қ қ ң құ алды тар а аз нды учаскелермен бірге олармен ілесіп кеткен пішуге пайдалы аума тары да кіріп қ қ ғ құ қ кетеді. Был ары ндіру кезінде алды тарды жалпы м лшері шикізат массасыны 16 % — на жетеді. ғ ө қ қ ң ө ң Был ары ндіруде шикізат алды тарын тері контурларын контурлау ж рдемімен т з лету ар ылы ғ ө қ қ ә ү ү қ азайту а болады. Тері шикізатыны 8 – ден 30 % — а дейінгі массасын кесіп ала отырып теріні контурлау ғ ң ғ к п елдерде олданылады. ө қ Ірі ара малыны терісіні жойылатын ауданы оларды массасыны 12 % райды. Жалпы қ ң ң құ абылдан ан с лбе бойынша теріден к з ойы тары бар ма дай б лігін (4, 2 %)6 алды ы (3, 1 %) ж не қ ғ ү ө қ ң ө ңғ ә арт ы сира тар (5 %) со ы жа тарын кеседі. Крупондау дісімен шош а малынан терісін шешкенде қ қ ңғ қ ә қ тері консервілейтін цехке контурлау шикізаты ретінде крупондар келіп т седі. ү С рыптау ұ. Терілерді таби и ерекшеліктері, осы немесе бас а а ауларды болуы, масса, ауданы, ң ғ қ қ ң терілерді жа дайы олардан дайындалатын был ары ж не ж н німдерін дайындауда сапасын ң ғ ғ ә ү ө шарттайды. К ндізгі жары тандыру лампаларын, м лдір столдар, рефлекторларды пайдалана отырып ү қ ө терілерді мездра ж не шашты жа тарын арайды. малдарды барлы т рлеріні терілеріні массасын ң ә қ қ ң қ ү ң ң аны тайды, тек ой малыны терісі ерекшелік болып табылады, оны ауданын аы тайды. са мал қ қ ң ң қ Ұ қ терісін с рыптау кезінде оны ж нділігін де аны тайды. Ауданын дециметраж та тасы (дм ұ ң ү қ қ кв. )планиметр к мегімен теріні жайыл ан к інде аны тайды. ө ң ғ ү қ Саны, ауданы, а ауларды орналасуына байланысты аны тал ан тері сапасына т уелді т рт қ ң қ ғ ә ө с рып а б леді. ұ қ ө

Консервілеу коллагенні атты згеруін ту ызбауы ажет, йткені оны сапасы мен ң қ ө ғ қ ө ң асиетіне был ары ж не ж нді німдерді сапасы байланысты болады. Консервіленген қ ғ ә ү ө ң теріні гидратациялану д режесі оны сор уынан кейін булы тері гидратациясына жа ын ң ә ң ғ қ болуы шарт. Осы талаптарды ескере отырып консервілеуді р т рлі т сілдерін ң ә ү ә пайдаланады: ыс а мерзімді ж не за мерзімді са тау шін. қ қ ә ұ қ қ ү Ш и к і з а т т ы ы с а м е р з і м д і к о н с е р в і л е у. М ндай консервілеуді т рі қ қ ұ ң ү шикізатты ндірістік партияларды комплектілеу, тасымалдау ж не был ары ндіру ң ө ә ғ ө зауыттарына ткізу мерзіміне са талуын амтамассыз етеді. б л р т рлі химиялы ж не ө қ қ ұ ә ү қ ә физикалы дістермен ж зеге асырылады. . Е жиі олданылатын т сілді бірі қ ә ү ң қ ә ң антисептиктерді к мегімен консервілеу болып табылады. Осы діс терілерді 2 т уліктен ң ө ә ң ә бірнеше апта а дейін сапасы нашарламай са талуына кепілдік береді. Антисептиктер суда ғ қ жа сы еруі тиіс, б где, жа ымсыз иісі болмауы керек, был ары деу процесіне кері серін қ ө ғ ғ өң ә тигізбеуі ажет, йым ызметкерлері шін м лде залалсыз болуы шарт ж не арзан бол аны қ ұ қ ү ү ә ғ ж н. ө ыс а мерзімді консервілеуде пайдаланылатын антисептиктерге аммоний т здары, Қ қ ұ гипохлорит, оны бор ыш ылымен оспасы, рамында 1 % натрий сульфаты ж не 1 – 3 % ң қ құ ә сірке ыш ылы бар ерітінді, фторидтер, сульфаттар, мырыш т здары, натрий бисульфиті қ қ ұ типті т ра тандыр ыштар ж не одан пайда болатын к кіртті газ, диметилсульфоксид ж не ұ қ ғ ә ү ә фенол ерітіндісі, беттік – белсенді заттар, сондай –а рамында азда ан ас т зы бар қ құ ғ ұ антисептиктер жатады. Мысал шін, 5 % ас т зы мен 0, 5 -1 % антисептикті оспасы теріні ү ұ ң қ ң 21 т у бойы са талуын амтамассыз етеді. ә қ қ Ерітіндіні теріге б ркиді немесе батырады, не болмаса теріні ерітіндімен барабанда ү дейжі. Теріні т тас бетіні делуін ба ылау шін ерітіндіге суда еритін, бейтоксинді өң ң ұ ң өң қ ү боя ыш зат енгізеді. ғ М ндай консервілеу кезінде тері сусызданбайды десе де болады ж не нативті рылымын ұ ә құ са тап алады, біра шашпен тері лпасыны арасында ы байланысты лсізденуі м мкін. қ қ қ ұ ң ғ ң ә ү

С у ы п е н к о н с е р в і л е у. Автолитикалы ж не бактериалды процестерді қ қ ә ң тежелуіне байланысты ж реді. Терілерді шешкеннен со тунельдерде -1 С – ге дйін 20 ү ң мин за ты та сал ындатады. Тері температурасы 2 С – ге дейін т мендейді. Осыдан ұ қ қ қ ө кейін олар штабельдерде 3 апта а дейін са тала алады. ғ қ Теріні ионда ыш с улелермен деу – терілерді дезинфекциялау а ж не ыс а ғ ә өң ғ ә қ қ мерзімге консервілеуге м мкіндік береді. Гамма – с улелермен консервілеу дісі ауыр ү ә ә салма ты терілер шін (бычина) пайдалы болып табылады, йткені оларды қ ү ө ң радиациялы сезімталды ы же іл салма ты терілермен салыстыр анда біршама т мен. ғ ң қ ғ ө Дозасы 0, 1 Мрад болатын с улелермен делген терілерді 7 т улікке дейін са тау а ә өң ә қ ғ болады, ал 1 Мрад бол анда осымша консервілеусіз 10 – 12 т улікке дейін с тау а ғ қ ә қ ғ болады. Был ары шикізатын ионда ыш с улелермен консервілеу ба асыны ғ ғ ә ғ ң ымбаттылы ымен ерекшеленеді, арнайы ондыр ы мен ор аныш ралдарды талап қ ғ қ ғ құ етеді. з а м е р з і м г е с а т а у а а р н а л а н т е р і н і к о н с е р в і л е у д і Ұ қ қ ғ ғ теріні жайып ( р а консервантпен) ж не тузлуктау дісімен ( аны ан ерітінді — құ ғ қ ә ә қ ққ тузлукта) ж зеге асырады. ү Натрий хлориді жо ары концентрацияда микробиальді б зылуды тежейді. 10 -15 % — ғ ұ ды ерітінді к птеген шіріткіш бактерияларды жетілуіне жол бермейді. Алайда, т зды ө ң ұ ң аны ан ерітіндісіні зі оларды толы қ ққ ң ө қ жоймайды. Кейбір микробтар м ндай ерітінділерде дамып –жетіле алады ж не р а ұ ә құ ғ қ т здарды зінде де мір с руін то татпайды. Осылайша, т зды зі ерітінділерді ұ ң ө ө ү қ ұ ң ө ң ажетсіз микрофлорамен за ымдынуыны к зі болып табылуы м мкін, сондай -а қ қ ң ө ү қ терілерді б зылуына, сіресе оларды са тау жа дайлары олайсыз бол ан жа дайда ң ұ ә қ ғ ғ кеп со ады. Егер тері рамында ы т зды м лшері 12 % , ал ыл алдылы ы 48 % — ә ғ құ ғ ұ ң ө ғ ғ дан аспаса тері консервіленген болып есептеледі.

Т з ерітіндісіні тері бетімен жанасуы кезінде оларды арасында ауыстыру диффузиясы пайда ұ ң ң болады, б л т зды , суды ж не німні ерігіш рамдас б ліктеріні айта тарлуына кеп ұ ұ ң ң ә ө ң құ ө ң қ ә со ады. Осылайша терідегі т зды концентрациясын б зылудан са тау шін жеткілікті ғ ұ ң ұ қ ү де гейге к теруді амтамассыз етеді. р а т збен дегенде шикізат бетінде теріні ң ө қ Құ ғ қ ұ өң ң ыл алы есебінен ерітінді пайда болады. Консервілеу кезінде ерігіш белоктарды сырт ы ғ ң қ орта а алмасып шы уы о м нге ие, йткені б л заттар тері рамында ала отырып ғ ғ ң ә ө ұ құ қ был арыны деу процесін иындатып ж не микроорганизмдерді дамуына олайлы жа дай ғ өң қ ә ң қ ғ жасайды, я ни т здау кезінде б л ерігіш белоктарды тері бетіне шы уы оларды жалпы ғ ұ ұ ң ғ ң рамын азайтады. Алмасу диффузиясыны барысына байланыссыз ерітіндіге құ ң микроорганизмдерді біршама б лігі жуылып шы ады. ң ө ғ Ерітінді – тері ж йесінде концентрацияларды т зулетуге ба ыттал ан, бір уа ытта ж ріп ү ү ғ ғ қ ү тетін ш алмасу фазасы бай алады: ерітіндіні негізгі массасында ы заттарды алмасуы; ө ү қ ң ғ ң шектік диффузионды абатта ж не теріде заттарды алмасуы. қ ә ң Натрий хлоридіні мал лпаларына ену процесіні ар ындылы ы технологиялы ң ұ ң қ қ ғ қ факторларды бір атарына т уелді болады. ң қ ә Жайып т здау ж не тузлукта т здау процесіні оз аушы к ші ерітінді мен терідегі т з ұ ә ұ ң қ ғ ү ұ концентрациясыны р т рлі болуы юолып табылады: ерітіндідегі т з концентрациясы ң ә ү ұ не рлым жо ары болса, со рлым т здау процесі тез ж реді. Сонды тан т зды аны ан ғұ ғ ғұ ұ ү қ ұ ң қ ққ ерітіндісі – тузлукты олданады. қ Т здау процесі кезінде теріде т зды жиналу жылдамды ы т зды – тері ж йесіндегі ұ ұ ң ғ ұ қ ү концентрацияларды рт рлілігіні азаюыны н тижесінде к рт т мендейді. Оны ерітінді ң ә ү ң ң ә ү ө концентрациясын рдайым жо ары де гейде бір алыпта стай отырып жо арылату а ә ғ ң қ ұ ғ ғ болады. Я ни р а т здау кезінде т зды біршама арты м лшерін олдана отырып (35 – 50 ғ құ ғ қ ұ ұ ң қ ө қ % — а дейін) а ынды – пульсационды (струйно — пульсационным) сермен т зды а т зды ғ ғ ә ұ ққ ұ ң арты м лшерін енгізіп (30 % — а дейін) регенерирлеуші ерітіндіні рециркуляциясымен қ ө ғ ң ж зеге асырады. ү

Процесті за ты ы шикізатты асиетіне байланысты болады: рылымы мен ткізгіштігі, сонымен ң ұ қ ғ ң қ құ ө атар алы ды ы. қ қ ң ғ ткізгіштігі тері т ріне , жекелеген абаттарды ты ызды ына, рамында ы май м лшеріне, Ө ү қ ң ғ ғ құ ғ ө теріні шешкеннен кейінгі коллагенді талшы тарды к йіні згерісіне, тері бетіні ластану қ ң ү ң ө ң д режесіне, т здау алдында ы алдын – ала деуді сипатына, температура а ж не бас а да ә ұ ғ өң ң ғ ә қ факторлар а байланысты згереді. ой терісіні рылымы бостау болып келеді, сонды тан ғ ө Қ ң құ қ консервілеу процесі за болмайды. Тері рамында ы май м лшеріні к п болуы, сіресе шош а ұ қ құ ғ ө ң ө ә қ терісіні , за ыра т здауды ажеттілігін тудырады. ң ұ ғ қ ұ қ Теріні абаттары (эпидермис, дерма, тері асты клетчаткасы) ткізгіштігі бойынша ң қ ө ерекшеленеді. Эпидермисті ткізгіштігі бірталай т мен, соны тан да тері бір жа ты ткізгіштікке ң ө ө қ қ ө ие десе де болады. Теріні алы ды ын кішкене ана азайт анны зінде т здау за ты ыны біршама ыс аруына ң қ ң ғ ғ қ ң ө ұ ұ қ ғ ң қ қ алып келеді. Сол себепті тері асты клетчатканы жою (теріні мездра абатын алу) консервілеуді ң қ ң жылдамдауына ж рдемдеседі. ә Терілерді жайыл ан к йінше ас т зымен консервілеу. Стеллаждар а 20 – 50 мм алы ды та т з ғ ү ұ ғ қ ң қ ұ сеуіп, терілерді мездра жа ын жо ары аратып жайып тастайды да стіне та ы бір атар т з себеді. ғ ғ қ ү ғ қ ұ сті – стіне атта анда биіктігі 1, 5 – 2 м болатын штабельдер ралады. Т здау а кеткен т з Ү ү қ ғ құ ұ ғ ұ шы ыны шикізат массасына ша анда 30 – 50 % райды. Т здау ірі ара малды булы тері ғ ққ құ ұ қ ң массасына ша анда 13 % ж не шош а малыны терісіні массасына ша анда 10 % райды. ққ ә қ ң ң ққ құ М ндай діспен теріні барлы т рлерін консервілеуге болады. Ірі ара мал ж не шош а малы шін ұ ә ң қ ү қ ә қ ү т здау процесіні за ты ы 6 – 7 т улік, ой терісі шін – 4 к ннен кем емес, оян терілері шін – 2 ұ ң ұ қ ғ ә қ ү ү қ ү т улік. Т здау температурасы 18 – 20 С. ә ұ Терілерді за мерзімге консервілеу шін екі т рлі консервілеуші рамды заттар жасал ан: ұ қ ү ү құ ғ антисептиктерді олдана отырып ас т зыны негізінде жасал ан немесе рамында аст зы қ ұ ң ғ құ ұ болмайтын не те аз м лшерде болатын оспалар. ө ө қ Антисептиктерді олдана отырып аст зы негізінде дайын, дал ан оспалар оны консервілегіш қ ұ ғ қ ң серін жа сартады. Антисептиктер ретінде натрий кремнефториді, парадихлорбензол ж не нафталин ә қ ә пайдаланылады, б о заттарды ас т зына немесе тузлук а 1 т был ары ж не тон – ж нді шикізатына ұ ұ қ ғ ә ү 2, 4 – 10 кг осады деген есеппен енгізеді. қ

Ас т зыны м лшері азайтыл ан оспалар сусыздандыр ыш бейорганикалы т здар ж не ұ ң ө ғ қ ұ ә органикалы байланыстар негізінде алын ан. М ндай жа дайда к шті сусыздандыр ыш қ ғ ұ ғ ү ғ асиетке ие болатын (негізінен т рлі катиондары бар сульфаттар) минералды т здарды қ ү ұ пайдаланады. ой терілерін ас т зы, алюминий – калийлі квасцтар ж не аммоний хлориді осы ш зат Қ ұ ә ү оспасымен, я ни консервілеуді ыш ылды – т зды дісімен дейді. Осы кезде ой терісіні қ ғ ң қ қ ұ ә өң қ ң жылдам рі м нді сусыздануы ж реді, p. H – ты ыш ылды жа а оз алуы, квасцтар мен ә ә ү ң қ ққ қ ғ аммоний хлориді гидролизі н тижесінде к кірт ж не т з ыш ылдары серінен же іл ә ү ә ұ қ қ ә ң пикелевание ( ыш ылды деу), сонымен атар алюминий иондарымен б лшектік дубление қ қ қ өң қ ө ж реді. Осы т сілмен консервіленген ой терілері жо ар ы температура ж не ыл алдылы ү ә қ ғ ғ ә ғ қ жа дайында микроорганизмдер мен ферменттер серіне т ра ты келеді. ғ ә ұ қ ыш ылдылы – т зды консервілеу рамында ас т зы ( 85 % оспа массаына ), Қ қ қ ұ құ ұ қ аммоний хлориді (7, 5 % ) ж не алюминий квасцтары (7, 5% ) бар оспамен ж зеге ә қ ү асырылады . оян терілерін компоненттер атынасы 90: 5 болатын оспамен дейді. Қ қ қ өң ой терілерін деуді за ты ы 4 – 7 к н, оян терілерін — 2 – 3 к н дейді. Ж нді Қ өң ң ұ қ ғ ү қ ү өң ү (меховые) ж не тон тігуге арнал ан ой терілеріні рамында 38 – 42 % су болуы ажет, p. H ә ғ қ ң құ қ к рсетк штері 4, 0 — 4, 5 болуы шарт. отыруы 4 %. ө ө ой терілерін хлорид – сульфатты діспен консервілеу ыш ылды – т зды ерітіндіні Қ ә қ қ қ ұ ң арты шылы ын са тай отырып оны кемшіліктерін болдыру а жол бермейді. ой терілерін ас қ ғ қ ң ғ Қ т зы мен аммоний сульфатынан т ратын оспамен дейді, б л оспа жо ары сусыздандыру ұ ұ қ өң ұ қ ғ асиеті мен коллагенге лсіз адсорбирлеу асиетіне ие. Аммоний сульфаты к кірт ыш ылынан қ ә қ ү қ қ туында ан затпен гидролизденеді, ал б л ой терілеріне бактериялар серіне т ра ты болу а ғ ұ қ ә ұ қ ғ ж рдемдеседі. Сульфатион жо ары концентрацияда коллаген рылымына лкен т ра тылы ә ғ құ ү ұ қ қ береді.

Теріні шешу. ансыздандыр аннан со ірі ара малдан терісін басынан бастап шеше бастайды. Қ ғ ң қ Бас пен сира тарды б лу қ ө. Теріні шешкеннен со басты б ліп алып бас ілетін ң ө конвейерге іліп жібереді. (немесе ілгіштерге), м нда оны ветеренар д рігер арайды. Содан ұ ә қ кейін шаны рі арай деу шін забеловка конвейеріне орнатады. ансыздандыру ұ ә қ өң ү Қ учаскесіндегі аспалы жол биіктігі 4, 6 м, ал забеловка аума ында ы ж не келесі учаскелерде 3, 35 ғ ғ ә м. шаны айта ілуді екі жолмен ( діспен) ж зеге асырады: жолды иілген Ұ қ ә ү ң учаскесінін к мегімен ж не механикалы аспаптармен. ө ә қ айта ілу процесінде арт ы ая тардан теріні шешіп путовой буынмен жіліншекті б ліп Қ қ қ ө алып, екі сира ты ахил сі ірлерінін астына ілгектерді кіргізеді. Ілгектерді бас жа ы роликті қ ң ң ң ғ болып келеді, осы роликті ілгектерді шы іреу операциясыны аспалы жолдарына ң ұ ң отыр ызылады, ғ Іреу шадан теріні шешуден б рын алдын -ала теріні бір б лігін олмен шешу – іреу Ұ ұ ң ө қ операциясы ж ргізіледі. Тріні олмен сира тардан мойын, сондай – а шаны т с ж не арын ү қ қ қ ұ ң ө ә қ айма тарынан шешеді. Ірі ара мал шін іреу ауданы 25 -30 % — ды райды, апл кей қ қ ү құ жа дайларда терінін барлы ауданынан ал анда одан да асады. ша не рлым о ды болса, ғ қ ғ Ұ ғұ қ ң со рлым іреу ауданы лкен болады. Іреу сапасы кейінгі, со ы теріні шешуге серін тигізеді. ғұ ү ңғ ә Іреуді шаны терісін механткалы т рде шешуге дайындау ма сатында ж ргізеді. ұ ң қ ү Механикалы шешуге арнал ан ондыр ылар ж лу принципі бойынша ж мыс істейді. Теріні қ ғ ұ ұ шадан беріктігі е т мен тері асты клетчатка бойынша ( бос байланыстырушы лпа ) ұ ң ө ұ б ліп алады. ө

ШКУРОСЪЕМКА

шкуросъемка

Теріні шешу. Анатомо – гистологиялы рылым а байланысты теріні шешкенде пайда болатын к ш алуан т рлі. қ құ ғ ү ү К ш салу к леміне сер ететін факторлар а жататындар: т рі, жынысы, малды о дылы ы, теріні т рлі ү ө ә ғ ү ң қ ң ғ ң ү аудандары. Тері асты абатын ж лу дісімен теріні механикалы т рде шешу кезінде теріге ж мсалатын к ш тері асты қ ұ ә қ ү ұ ү абаты ж не беттік фасция ар ылы б лшы ет немесе май лпасына беріледі. Беттік фасция мен оны астында қ ә қ ұ ң орналас ан абаттарды арасында ы байланыс аса берік емес. К ш м лшерін, оны пайдалану ба ытын, сондай қ қ ң ғ ү ө ғ –а ж луды ажетті жылдамды ын д рыс та да анда тері асты абатына сер ететін к ш т бегейлі болады, ал қ ұ ң қ ғ ұ ң ғ қ ә ү ү фасция мен одан т мен жат ан абаттар арасында ы байланыс д рыс тарал ан болады. ө қ қ ғ ұ ғ Со ы жа дайда сер ететін уат т мен болады ж не б ліну тері асты абат бойынша ж реді. Тері беттік фасция ңғ ғ ә қ ө ә ө қ ү мен тері асты абат ар ылы байланыс ан аудандарда ж не де сол ауданда ы тері мен тері асты абат қ қ қ ә ғ қ арасында ы байланыс беріктігі барлы ба ыттарда бірдей бол ан жерлерінде ж лу дісімен теріні б ліп алу ғ қ ғ ғ ұ ә ө т сірілетін к шті андай ба ытта оз алтса да м мкін болады. Алайда шаны тік осі бойымен (онын алды ы ү ү қ ғ ү ұ ң ңғ б лігінде) орналас ан б лшы етті беттік фасциямен теріні дермасы байланыс ан жерінде т сірілетін к ш ө қ ұ қ ң ң қ ү ү б лшы ет талшы тарына арама- арсы немесе фасция талшы тарыны бойымен ба ытталуы тиіс. Осы ұ қ қ қ ң ғ жа дайда фасция талшы тарыны негіздері ж лынбайды, ал абат аралы б лінуге ж лынумен салыстыр анда ғ қ ң ұ қ қ ө ұ ғ т сірілентін к ш аз ж мсалады. Осы ар ылы ша бетін за ымдауды болдырмау а болады. ү ү ұ қ ғ Ж лу дісімен теріні б лу ке тарал ан ж не де теріні шешуге арнал ан механикалы ондыр ыларда іске ұ ә ө ң ғ ә ғ қ қ ғ асырылады. Т сірілетін к шті сер ету ба ыты теріні шешу (ж лу) б рышына т уелді болады. ү ү ң ә ғ ұ ұ ә Тері асты абатын ж лу дісімен теріні б лінуіні меншікті кедергісі ажырату б рышына т уелді. қ ұ ә ң ө ң ұ ә Осылайша, шешу жылдамды ы л ай ан сайын теріні ж лу а ажетті меншікті к ш арта т седі. ғ ұ ғ қ ү ү Тері а аулары мен ша бетіні а аулары механикалы діспен шешу кезіндегі ережелерді са тасау салдары қ ұ ң қ қ ә қ болып табылады. Б лар а белгілі уа ытта ж не ша бетіні белгілі аума ында ы шешуді аума ында шешуді ұ ғ қ ә ұ ң ғ ғ ң ба ыты мен жылдамды ы т уелді болады. ғ ғ ә І М — ды терісін екі ба ытта шешу ажет екендігі абылдан ан алдымен 70 б рышта , 0, 06 – 0, 08 м/с Қ ң ғ қ қ ғ ұ жо ары болмайтын жылдамды пен бел омырт аны со ы омырт асына дейін тері шешіледі, содан кейін 0, 12 ғ қ қ ң ңғ қ -0, 16 м/с жылдамды пен жанама жолмен шаны жо ар ы жа ын шешеді. Жауырынды иы ж не арт ы қ ұ ң ғ ғ ғ қ ә қ б ліктерді аума ынан теріні ж лу кезінде е к п к ш ж мсауды ажет етеді. ө ң ғ ұ ң ө ү ұ қ

Тері асты абатыны к рылымыны ерекшелігіне байланысты са мал мен шош а малыны қ ң ұ қ қ ң терісін шешуде шешу ба ытын згерту ажеттілігі туындамайды. Сонды тан шош а мен са ғ ө қ қ қ ұ қ мал шаларыны терісін шешуді рдайым 180 – ге жа ын болатын б рышта шешуге болады. ұ ң ә қ ұ Ба ылау н тижелері к рсеткендей барлы ажетті ережелерді са та ан жа дайда да теріні қ ә ө қ қ қ ғ ғ шешу процесі кезінде теріні беттік б зылуларын болдырмау м мкін емес, сіресе ірі ара мал ң ұ ү ә қ мен шош а малыны семіз шалары, сондай –а т мен о ды са мал шаларында да. Сол қ ң ұ қ ө қ ң ұ қ ұ себепті теріні ж лу процесінде задира пайда болатын шаны жекелеген учаскелерінде теріні ұ ұ ң олмен кесіп отырады. қ Теріні механикалы т рде шешуге арнал ан ондыр ылар е ал аш Баку, Омск, Москва ж не қ ү ғ қ ғ ң ғ ә Ленинград ет комбинаттарында 30 –шы жылдарда жасалып енгізілген. Кейіннен б л ұ ондыр ылар жетілдіріле бастал ан. Ет ндірісі к сіпорында екі типті ондыр ылар қ ғ ғ ө ә қ ғ жумыс жасайды: шаларды механикалы т рде дейтін периодты ызметтегі ФУА типті ұ қ ү өң қ жэне ФУАМ, сондай – а « Москва » ондыр ысы. қ қ ғ Периодты ж мыс істейтін ондыр ы негізін звеноларына тері ілінген тросты іліп алып ұ қ ғ кетуге арнал ан ілгіштер орналастырыл ан здіксіз шынжыр оз алып отыратын ғ ғ ү қ ғ гиперболикалы ба ытта ыш райды. Гиперболикалы ба ытта ыш тері шешу кезіндегі екі қ ғ ғ құ қ ғ ғ ажетті ба ытты амтамассыз етеді (перпендикулярлы ж не параллельді). Теріні шешу қ ғ қ ә жылдамды ынны згеруі жылдамды ты згерту вариаторымен ж зеге асырылады. ғ ң ө қ ө ү Теріні шешу шін ша аспалы жол ар ылы ондыр ы а ар а бетімен беріледі де (21 ү ұ қ қ ғ ғ қ сурет), алды ы сира тарынан ФУА немесе ФУАМ фиксаторларымен ілініп алынады. ФУА ңғ қ фиксаторы екі б ліктен рал ан – жо ар ы жетекші ж не алды ы сира тарын ө құ ғ ғ ғ ә ңғ қ фиксациялау а арнал ан т менгі б ліктерден. Фиксаторды жо ар ы жетекші б лігі астында ғ ғ ө ө ң ғ ғ ө ілгектері бар конвейермен приводтан рал ан. Т менгі фиксатор металл каркас а құ ғ ө қ бекітілген т йы бырдан жасал ан. быр бойымен малды ы сира тары ұ қ құ ғ Құ ң ңғ қ фиксацияланатын шынжырды бекітуге арнал ан я кызметін ат аратын роликті кареткалар ғ ұ қ оз алып отырады. қ ғ

Забеловка конвейерінен ша фиксатор а беріледі, м нда оны бірінші троллейінен шынжыр ұ ғ ұ ң ілгектері стап алып кетеді де алд ы сира тары фиксацияланатын орын а ауысады, Б л ұ ңғ қ ғ ұ жерде алды ы ая тарыны жіліншектеріне ілгектер салынады. ңғ қ ң ФУАМ ондыр ысында ірі ара мал терісін шешкен кезде айтала ыш фиксатор қ ғ қ қ ғ арастырыл ан, я ни карусель типті тасымалда ыш ондыр ы. айтала ыш фиксатор қ ғ ғ ғ қ ғ Қ ғ шаны фиксациялауды, оны агрегат а беруді ж не оны келесі технологиялы операция а ұ қ ә қ ғ ба ыттауды ж зеге асырады. айтала ыш фиксаторы бар ондыр ымен ж мыс істеу ғ ү Қ ғ қ ғ ұ барысында бір уа ытта ш ша деліп отырады: біріншісін – ілгектерді шешу аума ында қ ү ұ өң ғ десе, екіншісін — теріні шешу аума ында, ж не шішісін фиксация аума ында дейді. өң ғ ә ү ғ өң Периодты т рде ж мыс істейтін ондыр ыларда теріні шешу кезінде шаларды ү ұ қ ғ ұ конвейерден шіріп, содан кейін рі арай деу шін айта осып отыру ажет. Одан бас а ө ә қ өң ү қ қ тері шаны бетінде орналас анды тан тері бетінде болатын механикалы лас шешу процесі ұ ң қ қ қ кезінде шаны д л стіне т седі. ұ ң ә ү ү « Москва – 4 » конвейерлі агрегатында ж мыс істеу келесі жолмен ж ргізіледі. Б лшектеп ұ ү ө ірелген шаны арт ы сира тарынан ілінген к йінде екі роликпен аспалы жол к мегімен ұ қ қ ү ө агрегат а жібереді. Алды ы сира тарыны сінірлеріне ілгектерді кигізіп, терінін екі шын қ ңғ қ ң ұ теріні шешу конвейеріне шынжырларды к мегімен ілгектерге бекітіп тарта отырып теріні ң ө шешеді. Теріні шадан конвейер оз алысы к мегімен оларды жылдамды ыны рт рлілігі ұ қ ғ ө ң ғ ң ә ү есебінен шешіп алады. Конвейер шынжырлары локальды исы тар пішінінде орындал ан, қ қ ғ теріні шадан ж луды е жа сы б рыштарын амтамассыз ететін ба ытта ыштар бойымен ұ ұ ң ң қ ұ қ ғ ғ оз алады. Шешу процесі кезінде тері ша астында орналасады, б л жа сы санитарлы қ ғ ұ ұ қ жа дайды амтамассыз етеді. Шешілген тері ленталы тасымалда ыш а т седі. Теріні стап ғ қ ү ұ т р ан шынжырлар т сіргіш рыл ы к мегімен автоматты т рде конвейер ілгіштерінен ұ ғ ү құ ғ ө ү лайды. құ

Ірі ара малды шасынан механикалы т рде терісін шешуге арнал ан « Москва – 4 « конвейерлі қ ң ұ қ ү ғ агрегаты ондылы ы т рлі категориялы шалардан здіксіз а ымда теріні шешуге м мкіндік береді. қ ғ ү ұ ү ғ ү Ж мысыны ш режиміні бірін олдана отырып ет пен майды тілініп кетуін ша массасына 0, 1 % ұ ң ү ң қ ң ұ — а дейін т мендетеді ( 100 бас а – 15 кг. жуы ), е бек німділігін 70% — а дейін арттырады. ғ ө қ қ ң ө ғ Агрегатты німділігі са атына 75, 100, 150, 300 бас. Б л оны уаты т рлі к сіпорындарда ң ө ғ ұ қ ү ә пайдалану а м мкіндік береді. Агрегатты зынды ы 12 м, оны ет комбинатыны бір абатында ғ ү ң ұ ғ ң қ орналастырады, ал здіксіз рекеттегі ФУА жэне ФУАМ ондыр ылары биіктігі лкен б лмені ажет ү ә қ ғ ү ө қ етеді. са мал терісін шасыны арт ы сира тарынан бастап олмен шеше бастайды. Осыдан кейін Ұ қ ұ ң қ қ қ оны горизонтальды жа дай а ауыстырады ( т рт ая ынан да іледі ). Осындай алыпта ілінген ғ ғ ө ғ қ шаны терісін алдын ы сира тарынан, мойын, т с ж не арын аума ыны жекелеген б ліктерінен ұ ң ғ қ ө ә қ ғ ң ө шешуге ы айлы. Малды конвейерде деу кезінде ше берлі жолда ы шаны оз алысы ж мысшы ңғ өң ң ғ ұ ң қ ғ ұ конвейерді оз алысымен келісілген. Ше берлі жолда теріні шешкеннен со алды ы сира тарын ң қ ғ ң ң ңғ қ ілгектерден босатады да ша вертикальды алып а ауысады. Осындай жа дайда арын, б йір ж не ұ қ қ ғ қ ү ә ар а б ліктерінен а ыр ы теріні шешу операциясы ж ргізіледі ( олмен ж лып алады ). қ ө қ ғ ү қ ұ са мал шасыны терісін механикалы т рде шешуді теріні барлы ауданыны 50 – ден 75 % Ұ қ ұ ң қ ү ң қ ң — а дейінгі к лемін к райтын іреу операциясынан кейін ж ргізеді. са мал шасынан теріні ғ ө ұ ү Ұ қ ұ механикалы т рде шешуді барабанды типті ондыр ыларда іске асыру а болады. Оны ж мысшы қ ү қ ғ ғ ң ұ б лігі – айналмалы барабан болып табылады ( айналу жиілігі 3, 0 – 0, 6 с -1 ). Оны ше бері бойымен ө ң ң бір атар а теріні бекітіп ж лу а арнал ан ілгектер орналастырыл ан. німділігі са атына 100 – 350 қ ғ ұ ғ ғ ғ Ө ғ бас. Іреу ауданы 70 % — а дейін. ғ Одан бас а б л ондыр ымен салыстыр анда арапайымдау вертикальды ондыр ы жасалынып қ ұ қ ғ ғ қ қ ғ шы арыл ан. Ж мыс істеу принципі бойынша барабанды ондыр ымен бірдей. Оны німділігі ғ ғ ұ қ ғ ң ө са атына 100 бас. ғ Барабанды ж не вертикальды ондыр ылар е тиімді болып табылады, йткені оларда теріні ә қ ғ ң ө ж лу нольге жа ын келетін б рышта ж зеге асырылады. ұ қ ұ ү

Шош а малыны шасыны терісін не т тас не бір б лігін ана шешеді ( крупондау ) немесе шаны қ ң ұ ө ғ ұ терісімен бірге дейді. Егер шош а малыны шасы сату а немесе ш жы німдерін діруге өң қ ң ұ ғ ұ қ ө өң арнал ан болса терісін толы шешді. Шош а шасыны бір б лігінен даналы т здау німдері ғ қ қ ұ ң ө қ ұ ө ндірілетін жа дайда крупондау сынылады. Сондай – а шош а шасы толы немесе бір б лігі ө ғ ұ қ қ ұ қ ө бекон, ветчиналы німдер ндіруге жіберілетін болса терісін шешпейд 1. ө ө Теріні толы шешкенде д л ірі ара малда секілді бас пен сира тарды тиіспей іреу операциясын қ ә қ қ ж зеге асырады. Іреу ауданы етті шалар шін 25 -30 % ж не майлы шалар шін 50 % райды. ү ұ ү ә ұ ү құ Шош а шаларына вертикальдімен атар горизонтальды іреу дістерін олдану а болады. қ ұ қ ә қ ғ Вертикальді іреу кезінде аудан мен энергиядан тады, сонымен атар шаларды тасымалдау о ай а ұ қ ұ ң ғ т седі. ү ансыздандыр аннан кейін шош а шаларын іреу ковейерінін ілгектеріне ( разнога ) Қ ғ қ ұ отыр ызады. Оны аспалы жолда орналас ан роликтерге іліп жібереді. Конвейер ста ыштарымен ғ қ ұ ғ жа тарынан немесе к з ойы тарынан берік сталын ан шадан теріні басынан бастап арт ы қ ө қ ұ ғ ұ қ б лігіне тарта отырып ж лып шешеді. Майлы шалар шін ж лу жылдамды ы 3 -5 м/мин, етті ө ұ ұ ү ұ ғ шалар шін 10 -12 м/мин. Тері нольге те болатын б рышта ж лынып алынады. Б ліну кезінде ұ ү ң ұ ұ ө ыртыс майыны ж лынып кетуін болдырмау ма сатында олмен демеп отырады. қ ң ұ қ қ Іреу ж не теріні механикалы т рде шешу кезінде терінін ішкі бетінде б лшы ет ж не май ә қ ү ұ қ ә лпаларыны кесінділері алып алуы м мкін. М ны болдырмау шін теріні шадан б ліп ұ ң қ қ ү ұ ө ал аннан со лпалар кесінділерін жою ж мыстарын ж ргізу ажет, м ндай жа дайда оларды ғ ң ұ ұ ү қ ұ ғ та амды ма саттарда пайдалану а болады. Б л операция терінін обрядкасы деп аталады. Сонымен ғ қ қ ғ ұ атар іреу ж не обрядка операциялары сапасыз ж ргізілген жа дайда теріде т рлі а аулар пайда қ ә ү ғ ү қ болады , олар а мездраны тере кесілуі ( выхваты ). тері бетіндегі тесіктер ж не пыша пен тіліп ғ ң ң ә қ кетулер жатады.

Терісі шешілмеген шаларды деу. ұ өң Технологиялы процесс келесі жолмен ж зеге асырылады. . шош а шаларын қ ү қ ұ ансыздандыру жолына к тереді, жуады, б йір ж не ар а аума тарыны бір б лігіні ж нін қ ө ү ә қ қ ң ө ң ү олмен немесе электро и ыш машина к мегімен алады да ысты сумен жидітуге қ қ ғ ө қ ба ыттайды. Жидіту алдында тыныс алу жолын тампонмен ты ындайды немесе ешті ғ ғ өң байлайды. Шош а шаларын жидітуді – жидіту чандарында ж ргізеді ( суды температурасы 63 -65 С қ ұ ү ң ), процесс за ты ы 3 — 4 мин. Жидіту кезінде терінін жо ар ы кабаты ( эпидермис ) ұ қ ғ ғ ғ ж мсарады, осыны н тижесінде шашты т бі шаш алташасынан о ай шы ады. Шамадан ұ ң ә ң ү қ ң ғ тыс жидітіп жібергенде ( жо ар ы температура немесе за ты ы асып кеткенде ) дерма ғ ғ ұ қ ғ белоктары коагуляцияланады ( коллагенні пісіп кетуі ), н тижесінде ыл б рісіп, ыр анда ң ә қ ү қ ғ ж лынбайды ( сына бастайды ), жидіту уакыты аз бол ан жа дайда да шаш иын ж лынады. ұ ғ ғ қ ұ Жидіту чанына шалар лебедка к мегімен немесе арнайы рыл ымен т сіріледі. ұ ө құ ғ ү Чанда ы шалар олмен ( ескекпен ) не оз алмалы итергіш к мегімен не конвейермен ғ ұ қ қ ғ ө оз алтылады. Чаннан шы арып алу шін к тергіш тор арастырыл ан. Су барботер қ ғ ғ ү ө қ ғ ар ылы берілетін ткір бумен ысытылады. қ ө Шош а шаларын камераларда жидітуге болады, м нда олар конвейер к мегімен аспалы қ ұ ұ ө жол бойымен оз алып отырады да температурасы 63 -65 С болатын булы – сулы а ынмен қ ғ ғ шашыратылып жидітіледі. Жидіткеннен кейін терідегі ылды ыр ыш машиналарда алады. Шош а шасынын қ қ ғ қ ұ орналасуы бойынша ж нді жою процесінде ыр ыш машиналарда горизонтальді – тік, ү қ ғ горизонтальді – к лдене ж не вертикальді деп б леді. ө ң ә ө Т рлі типті ыр ыш машиналарда шош а шалары температурасы 62 – 65 С сумен ү қ ғ қ ұ б ркіледі. ыр ыш машинада ы ж н су а ынымен немесе арнайы тасымалда ыш ү Қ ғ ғ ү ғ ғ рыл ымен шы арылады. Ж мсал ан суды фильтрде тазалап , ысытып айта ыр ыш құ ғ ғ ұ ғ қ қ ғ машина а жібереді. ғ

Периодты ызметтегі ы ыш машинадан ж ннен тазалан ан шалар абылдау столдарына қ қ ғ ү ғ ұ қ келіп т седі, м нда ал ан ж нді олмен тазалайды да аот ы сира тарына ілгектерді іледі ү ұ қ ғ ү қ қ қ ж не элеватор к мегімен шаларды рі арай деу шін аспалы жол а к тереді. ә ө ұ ә қ өң ү ғ ө ыр ыш машиналарда шалардан ж нді жой аннан со одан са мамы шаш ж не Қ ғ ұ ү ғ ң ұ қ қ ә терінін жо ар ы абаты – эпидермис (теріні су ткізбейтін абаты) алады. Бекон немесе ғ ғ қ ң ө қ қ ветчиналы німдерді ндіру кезінде эпидермис т здау ингридиентттеріні т тас етті ө ө ұ ң алы ды ына енуіне кедергі жасайды. Сонды тан оны, сонымен атар са шаш пен қ ң ғ қ қ ұ қ мамы ты жандыру ар ылы йітеді. Ол шін йіту пештері олданылады. қ қ ү ү ү қ Пеш цилиндр формасына ие. Ішкі беті арнайы от а т зімді кірпішпен аптал ан. Пешті р қ ө қ ғ ң ә бір б лігі форсункалардан берілетін от алауымен ыздырылады. Пештегі температура 1000 – ө қ 1200 С, йіту за ты ы 18 – 22 с. ү ұ қ ғ Шош а шасы пешке вертикальді к йде жеткізіледі. Ж мысшы рычагпен пешті екі қ ұ ү ұ б лікке б ліп ажырататын механизмді іске осады. ша т мен иілген аспалы жолмен пешке ө ө қ Ұ ө ба ытталады, м нда арнайы ста ышпен сталынады. Осы кезде ж мысшы пешті екі ғ ұ ұ ң б лігін біріктіреледі. йіту операциясы ая тал ан со пеншті ашады ж не йітілген ша ө Ү қ ғ ң ә ү ұ иілген жол ар ылы пештен шы арылады. Осымен бір уа ытта пешке йітілмеген ша қ ғ қ ү ұ жеткізіледі. йіту пеші ар ылы ж ріп тетін аспалы жол рельсі сумен суытылады. Ү қ ү ө Д рыс йітілген ша т тас беті бойыша біртекті о ыр т ске ие болуы керек ж не де ұ ү ұ ұ қ ң ү ә шытынаусыз, к йіксіз болуы ажет. Душ астында сумен жа сылап судлаудан ж не жу аннан ү қ қ ә ғ кейін эпидермисті жан ан абатын пыша пен ырады. Тазалаудан кейін ша бетін душ ң ғ қ қ қ ұ астында м ият жуады. ұқ Пештерде йіту кезінде ша а жа сы сырт ы т р беріледі, сондай – а ша беті ү ұ ғ қ қ ү қ ұ залалсыздандырылады.

Шош а шаларын крупондау дісімен деуқ ұ ә өң. Крупондау — б л шош а шаларын деуді комбинирленген дісі. Е нды теріні б йір ұ қ ұ өң ң ә ң құ ң ү немесе ар а б ліктеріні (крупон) шадан б ліп алып тері ндірісінде пайдаланады. шаны қ ө ң ұ ө ө Ұ ң ал ан б ліктерінде тері алдырылады, одан ж нді, са шаш, мамы ж не эпидермисті қ ғ ө қ ү ұ қ қ ә жояды. деуді келесі діспен ж ргізіледі. шаны жу аннан со жидіту чаныны конвейеріне Өң ә ү Ұ ғ ң ң бекітілген люлькалар а жидіту чанына ар асымен жо ары арай малады. Малу тере дігі – 15 – ғ қ ң 20 см. Алайда крупон жидітілген жо. Бастарды чанны т тас зынды ы бойынша бекітілген қ ң ұ ұ ғ душ астында жидітеді. Су температурасы 63 – 64 С, за ты ы 3 – 4 мин. шаны жидітілген ұ қ ғ Ұ ң б лігіндегі ж н ыр ыш машинада алынады. ө ү қ ғ ыр ыш машинадан шаны стол а шы арып алады ж не ажет бол ан жа дайда осымша Қ ғ ұ ғ ғ ә қ ғ ғ қ тазалауды олмен жургізеді. ыс а пыша пен (лезвие зынды ы 3 – 4 мм. ) крупонды ерекшелей қ Қ қ қ ұ ғ отырып шаны жидітілген б лігінін шекарасы бойымен теріні тіледі. Теріні фиксатормен ұ ң ө немесе крупонды механикалы шешу шынжырымен стай алу ма сатында мойын б лігіні қ ұ қ ө ң забеловкасын іске асырады. Крупонды теріні толы шешу ж зеге асырылатын ондыр ыларда шешеді. Крупонды қ ү қ ғ шешкеннен кейін йіту пештерінде крупоны шешілген шаны ар а б лігі жо ары ү ұ ң қ ө ғ температурамен делмеу ажет деген есеппен шаларды т с ж не арын б ліктерін арнайы өң қ ұ ң ө ә қ ө рыл ылармен йітеді. Содан кейін шалрды рі арай деуге жібереді. құ ғ ү ұ ә қ өң

Тері т здауұ

Тері шешу

Д ріс бойынша с ра тарә ұ қ Тері туралы т сінік үТері туралы т сінікү Тері т здау ерекшеліктері ұТері т здау ерекшеліктеріұ Теріні са тау қТеріні са тауқ Консервілеу т рлері үКонсервілеу т рлеріү

Тері контурлау дегеніміз не?

Назарлары ыз а ң ғ рахмет