3.Бассүйектің жалпы анатомиясы және топографиясы.Адам бас сүйегінің дамуы.

3.Бассүйектің жалпы анатомиясы және топографиясы.Адам бас сүйегінің дамуы. Адам бассүйегі құрлысының жастық,жыныстық,типтік ерекшеліктері. Жоспар: План лекции: 1- бассүйекке жалпы сипаттама 2- бассүйектің даму 3- бассүйектің ми қанқасына сиппаттама 4- басүйектің бет қанқасына сипаттама 4- бассүйектің жастық ерекшеліктері 5- бассүйекктің жыныстық ерекшеліктері 6- бассүйек көрсеткіштері 7-бассүйектің кейбір аномалиялары

Бассүйектің құрамына әр түрлі сүйектер кіреді: жалпақ,аралас, қойнауы бар сүйектер.Бассүйектер бас қанқасынын түзеді. Басүйекті екі бөлікке бөледі:1- бассүйектің милық бөлігі немесе мисауыт cranim cerebrale және басүйектің беттік бөлігі немесе бет сүйектері cranium vistrale .Мисауыт 8 сүйектен: жұп-шеке,самай сүйектер; тақ-шүйде,маңдай,сынатәрізді,торлы сүйектерден түзілген. Бет сүйектері 15 сүйектен: жұптары-жоғарғы жақ сүйек,таңдай, көзжас,мұрын,бетсүйек,мұрының төменгі кеуілжері;тақтары: төменгі жақ сүйек,желбезек,тіластылық сүйектерден құрылған. Бассүйекте ми және көру,есту,тепе-тендік сақтау,иіс-сезу,дәм сезу ағзалары, асқорту және тыныс алу ағзаларыныың бастапқы бөліктері орналасады.

Рис.5.Мисаутының сүйектерінде тесіктер және өзектер орналасады.Олар арқылы тамырлар және нервтер өтеді: Мысалы: көру өзегі,ол арқылы қөру нервісі өтеді -1. 2-домалақ тесік.Ол арқылы жоғарғы жақ сүйек нерві мисаутынан шығады. Бассүйектің қалыңдығы 3-8 мм.. Мисаутта бассүйектің күмбезі және негізін ажыратады.Бассүйектің негізі екіге бөлінеді: ішкі және сыртқы. Бассүйек сүйектерінің сүйек қабығы жіктер аймағында жабысып жатадаы да,басқа бөлігінде болбыр түрде болады.Бұл жерде ірің және қан жиналуы-гематома мүмкін. 1 1 2 2

Бассүйектің дамуы Бассүйек дамудың: жарғақтық, шеміршектік және сүйектік деп аталатын үш сатысынан өтеді. Жарғақтық саты эмбрионыдық кезеңнін 2-ші аптасының соңында,шеміршектік саты 2-і айдан басталады. Сүйектену бассүйектің бөліктерінде құрсақ ішінде дамудың әртүрлі уақытарында басталады. Мысалы: төменгі жақ сүйекте сүйектену нүктесі 39-ші күні, шүйде сүйектің базиярлық бөлігінде 65-ші күні пайда болады.Бассүйек сүйектері шығу тегіне байланысты денекертіндік жарғақтан дамыса-бірінші реттік-бірінші, шеміршек негізінде дамыса екінші реттік -екінші сүйектер деп екіге бөлінеді. Бассүйек күмбезін түзетін сүйектер-бірінші реттік, негізін құрайтындары-екінші реттік сүйектер болып келеді.

Мисаутының дамуы Дамып келе жатқан миды қоршай орналасқан мезенхима жарғақты бассүйекке айналады-(2-ші аптаның соңы).Дамудың екінші айынан бастап арқалық хорданың алдынғы шетінің айналасында (парахордалді) хордажаналық және хордаалдылық шеміршектік шарбақшалар, сонымен қатар иіс сезу,көру ,есту ағзалары орналасатын шеміршектік мұрын,көру,есту қапшықтары пайда болады. Даму барысында жеке шеміршектер өзара және мұрын,есту және көру қапшықтарымен бірігіп кетеді де бассүйек негізі тұтас шеміршекпен тұратын болады. 3-ші айдың 2-ші жартысы- күмбезі жарғақ күйінше қалады-шеміршектік бассүйек, келесі сатыда жарғақты күмбезбен шеміршекті негіз сүйектенеді де сүйекті бассүйек түзіледі.Бассүйектің кейбір шеміршектері ересек адамдарда сүйектенбей сол күйінше қалады ( мұрын қанаты мен қалқасының шеміршектері,бассүйек негізінің ұсақ шеміршектері).

Жаңа туған нәрестелердің мисауты, бет сүйектеріне қарағанда жақсы дамыған.13-14 жастан бастап басүйектің беттік бөлігі тез дами бастайды.Осы жастан бастап жеке адамда бет әлпет қалыптаса бастайды.Жаңа туған нәрестенің басүйегінің екінші ерекшелігі-еңбектерінің болуы. Олар жарғақты бассүйектің қалдығы болып табылады.Еңбектер толғақ кезінде-бассүйектің туу жолының пішініне сәйкес бейімделуін қамтамасыз етеді.Төрт түрлі еңбектер ажыратады:1-алдынғы еңбек.2-артқы еңбек.3-сынатәрізді еңбек.4-*емізіктәрізді еңбек. Жаңа туған нәрестелерде жіктер болмайды,сүйектердің жиектері тегіс,маңдайлық және шекелік төмпелері жақсы дамыған.3-жастан бастап жіктерінде тісті жік қалыптаса бастайды. 20-30 жаста синостоз өтеді.қарт тарда с-к жұқарады.

1 2 Бассүйектің жыныстық айырмашылықтары Еркек бассүйегі әйелдікінен үлкендеу,әйел бассүйегі тегістеу,қасүсті доғалары нашар дамыған, маңдайы тіктеу болып келеді.Кейде бассүйекте жыныстық белгілер нашар білінетіндіктен, оларға қарап адамның жынысын айыру мүмкін емес.Бассүйектің пішіні оның колденең өлшемінің(1) (шеке төмпелерінің аралығы) бойлық өлшеміне(2) (кеңсірікүстінен шүйделік сыртқы шодырға дейін пайыз арқылы белгіленген қатнасы арқылы анықталады.Алынған сан бассүйек көрсеткіші-индексі деп аталады. Бассүйек көрсеткішінің түрлері:1-долихоцефалдік пішінді-индексі 74 және одан төмен.2-мезоцефалдық- индексі 75-80.3-брахиоцефалдік –индексі 81 және жоғарғы. Бойлық өлшемі

Бассүйекті сиппатау үшін беттік көрсеткіші қолданылады-бассүйек биктігін(Б) екі нүкте арқылы табылады: назион нүктесі –(орталық жазық маңдай-мұрын жігімен кездесетін жер) (Н), гнатион нүктесі –(томенгі жақ сүйегінің төмегі жиег (Г). Бассүйек коденеңі,ол екі бет сүйектер арасындағы өлшем (К.Ө). Бет идекстің үш түрін ажыратуға болады:1- жалпақ эйрипрозопические.2-орташа мезопрозопические.3-ұзын-лептопрозопические. Басүйекті оөлшеудің практикалық маңызы бар.Айтылған бассүйек индекстері хирургиялық операция кездерінде қолданады. К.Ө. Н Г Б