1 ы ты т сінігі, м ні, Құқ

1 ы ты т сінігі, м ні, Құқ қ ң ү ә а идалары ж не функциялары. қ ғ ә ы ты т сінігі, м ні, Құқ қ ң ү ә а идалары ж не функциялары. қ ғ ә Т ірбергенова Раби а К лекбай ызы әң ғ ө қ rabiga. tanirbergenova@mail. ru АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ « о амды п ндер» кафедрасы Қ ғ қ ә « ы негіздері Құқ қ » п ніә № __ 1 _ Д ріс ә 1 академиялы са ат қ ғ

2 Д РІС ЖОСПАРЫӘ 1. 1. ы ты ымы мен Құқ қ ң ұғ белгілері. 2. 2. ы нормасыны Құқ қ ң рылымы. құ 3. 3. ҚҚ ы б зушылы ж не за ұқ қ ұ қ ә ң алдында ы жауаптылы ғ қ. Д РІС ЖОСПАРЫ ӘД РІС ЖОСПАРЫӘ 1. 1. ы ты ымы мен Құқ қ ң ұғ белгілері. 2. 2. ы нормасыны Құқ қ ң рылымы. құ 3. 3. ҚҚ ы б зушылы ж не за ұқ қ ұ қ ә ң алдында ы жауаптылы ғ қ. АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ

31. 1. ы ты ымы мен белгілеріҚұқ қ ң ұғ. ы дегеніміз Құқ қ – мемлекет шы ар ан немесе ресми ғ ғ т рде бекіткен, мемлекетті к шімен амтамасыз ү ң ү қ етілетін, адам бостанды ы лшемін білдіретін, жалпы а ғ ө ғ бірдей міндетті, формальды аны тал ан за қ ғ ң нормаларыны (ережелеріні ) ж йесі. ң ң ү ы ты белгілері: Құқ қ ң еріктілік сипаты; жалпы а міндеттілігі; ғ нормативтілігі; мемлекетпен амтамасыз етілуі қ ; формальды аны тал анды ы; қ ғ ғ ж йелілігі; ү згермелілігі ө. АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ

ы ты м ні Құқ қ ң ə ркениеттілік жа дайында ө ғ о амды атынастарды реттеуден, қ ғ қ қ нормативтік негізде қ о амны т ра ты йымдастырылуына ғ ң ұ қ ұ жете отырып, демократияны , экономикалы ң қ бостанды ты , т л а бостанды ын ж зеге қ ң ұ ғ ғ ү асырылуынан к рінеді. ө ы ты мəнін арастыруда екі аспектіні Құқ қ ң қ ескеруді ма ызы зор : ң ң формальды – кез — келген ы ты е алдымен қ құқ қ ң ң реттеуші екендігі; мазм нды – осы реттеушіні кімні ұ қ ң ң м дделеріне ызмет ететіндігі. ү қ

82. 2. ы нормасыны рылымы. Құқ қ ң құ ы нормасы Құқ қ – б л мемлекет таны ан ж не амтамасыз ететін ұ ғ ә қ жалпы а міндетті, формальды аны тал ан ж ріс-т рыс ережесі. ғ қ ғ ү ұ ы нормаларыны т рлері Құқ қ ң ү. АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ

13 3. 3. ҚҚ ы б зушылы ж не за алдында ы жауаптылы . ұқ қ ұ қ ә ң ғ қ ы б зушылы Құқ қ ұ қ – ы а арсы, о ам а ауiптi ж не құқ ққ қ қ ғ ғ қ ә ы субъектiлерi шiн зиянды, ы а ж не iс- рекетке абiлеттi құқ қ ү құқ ққ ә ә қ ы субъектiсiнi кiн лi iс- рекетi немесе рекетсiздiгi. құқ қ ң ә ә ә

14 ы Құқ қ б зушылы ты ұ қ ң т рлерi: ү

ы б зушылыҚұқ қ ұ қ – б л о ам а арсыұ қ ғ ғ қ ( о амды ауіптіқ ғ қ қ ), кін лі ж не ы а арсы, за ды ә ә құқ ққ қ ң жауаптылы ы к зделген рекеті ( рекет немесе рекетсіздік ғ ө ә ә ә ). Белгілер: о ам а арсық ғ ғ қ ( о амды қ ғ қ игіліктер мен ндылы тар а ол с ады құ қ ғ қ ұғ ); ы а арсықұқ ққ қ ( за ны бабы б зыладың ң ұ ); кін лілігіә ( т л а ұ ғ рекетті аса ана немесе абайсызда жасайды ә қ қ ); жазалылық ( осы рекетті жаса аны шін за ды ә ғ ү ң жауапкершілік к зделген ө ); зардаптар, шы ындарды болуғ ң (материал ды , мораль ды , де саулы а зиян ң ққ келтіру ). ы б зушылы ты т рлері Құқ қ ұ қ ң ү : т ртіптік теріс ылыә қ қ ; азаматты ы б зушылы (теріс қ құқ қ ұ қ ылы ) қ қ ; кімшілік теріс ылыә қ қ ; ылмысқ. ылмысты теріс ылы тан негізгі айырмашылы ы Қ ң қ қ ғ рекетті о амды ауіптілік д режесі ә ң қ ғ қ қ ә. ы б зушылы рамыны белгілерін шартты т рде 4 Құқ қ ұ құ ң ү топ а б ліп тастау а болады қ ө ғ (элемент тер ): объект; объектив тік жа ығ ; субъект; субъектив тік жа ығ. Объект – за мен ор алатын ж не олс ылатын игіліктер, ндылы тар ж не м дделердін тобы. ң қ ғ ә қ ұғ құ қ ә ү Объективтік жа – ы б зушылы тарды материалды жа ын сипаттайтын белгілерді тобы, я ни қ құқ қ ұ қ ң қ ғ ң ғ б л рекет немесе рекетсіздік ұ ә ә , сонымен атар ылмыс жасау уа ытық қ қ , орны , жа дайы, жасау дісіғ ә. Субъект – ы б зушылы ты жаса ан т л аны сипаттайтын белгілер тобы құқ қ ұ қ ғ ұ ғ ( оны жасы, ң рекет абілеттігі, ы ты м ртебесі, т. б. ә қ құқ қ қ ә ) Субъектив ті жа ығ – ы б зушылы ты жаса ан құқ қ ұ қ ғ т л аны з рекетке психикалы атыстылы ын сипаттайтын белгілер тобы ұ ғ ң ө ә қ қ ғ , я ни б л аса ана (тура ғ ұ қ қ немесе жанама) немесе абайсызда (менмендік немесе нем райдылы ) нысанда ы кін. Субъективті құ қ ғ ә жа ыны белгілеріне ы б зушылы ты жасау ма саты жатады ғ ң құқ қ ұ қ қ. рекетті ы б зушылы ретінде Ә құқ қ ұ қ сипаттау шін рамны барлы т рт элементтерді бар болу ажет. За ды жауапкершілік ү құ ң қ ө ң қ ң – ы б зушылы ты жаса ан т л а а атысты олданылатын, кін лі т л аны ы тарын шектеу құқ қ ұ қ ғ ұ ғ ғ қ қ ә ұ ғ ң құқ қ немесе олардан айыру ар ылы ж зеге асырылатын мемлекеттік м жб рлеу шарасы қ ү ә ү. За ды ң жауапкершілікті пайда болу негізі ы б зушылы ты жасау фактісі ң құқ қ ұ қ. За ды жауапкершілік т рлерің ү : азаматты – ы ты қ құқ қ қ ( айыпп лұ , пеня , т. б. ); т ртіптікә ( с гіс, ескерту, ызметтен шы аруө қ ғ ); кімшілікә ( айыпп л ұ , арнаулы ы тарынан айыруқұқ қ , кімшілік амау, т. бә қ. ); ылмыстық қ ( бас бостанды ынан ғ айыру , лім жазасы, т зеу ж мыстары ө ү ұ , айыпп л, т. бұ. )

16 ы ты сана Құқ қ қ — объективтi шынды ты идеалды қ т рде бейнелеудi адам а ана т н е жо ар ы нысаны. ү ң ғ ғ ә ң ғ ғ Сана адамны з болмысы мен объективтi д ниенi ң ө ү ң м н-жайын, мазм нын, ымын бiлуiнде белсендi ызмет ә ұ ұғ қ ат аратын психикалы процестердi (т йсiну, сезiну, қ қ ң ү абылдау, ойлау т. б. ) за ды н тижесi болып табылады. қ ң ә о амды м дениет Қ ғ қ ә саласында ы м дениетiнi құқ қ ә ң жетiстiктерiн ана бас арып реттеп отырады. М дениет ғ қ ә зiнi даму процесiнде о амны рухани байлы ын, ө ң қ ғ ң ғ халы ты сана-сезiмiн дамытып, жо ар ы д режеге қ ң ғ ғ ә к тередi. ы та з кезегiнде м дениеттi ор ап, реттеп ө Құқ қ ө ә қ ғ отырады. Осыдан келiп ы ты м дениет құқ қ қ ә алыптасады. Ол зара байланысты элементтер ар ылы қ ө қ к рiнiс табады. ә

17 дебиеттер ж не интернет Ә әдебиеттер ж не интернет Ә ә орларына сілтемелер: қорларына сілтемелер: қ 1. 1. аза стан Республикасыны Конституциясы 30. 08. 1995 ж. Қ қ ң ( згертулер мен толы тырулар ө қ 2 а панқ 2011 ж. енгізілді) 2. 2. ы негіздері: О у ралы / Б. . Алтынбасовты Құқ қ қ құ Ө ң редакциялы ымен. – Астана, «Мастер По» ЖШС, 2012. – 336 бет. ғ 3. 3. аза стан Республикасыны мемлекеті мен ы ыны негіздері. Қ қ ң құқ ғ ң О ыулы 2 кітаптан т рады. / растыр ан Е. Баянов. 1 — ші кітап. қ қ ұ Құ ғ – Алматы, 2009. – 384 бет. 4. 4. Сапар алиев . , Ибраева А. Мемлекет ж не ы теориясы: ғ Ғ ә құқ қ о улы 2 — басылым, деген , толы тыр ан – Астана: Фолиант, 2011. қ қ өң қ ғ – 360 бет. 5. 5. Булгакова Д. А. « Мемлекет ж не ы теориясы. О у ралы. ә құқ қ қ құ –Алматы: «NURPRESS» баспасы, 2013. – 130 бет. АЗА СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж НЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қ Қ Ә Ғ. И. С ТБАЕВ АТЫНДА Ы АЗА ЛТТЫ ТЕХНИКАЛЫ УНИВЕРСИТЕТІ Қ Ә Ғ Қ Қ Ұ Қ Қ АШЫ ТЫ ТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫҚ Қ Қ