№№ 1 Д ріс. ЖАЛПЫ МЕДИЦИНА ФАКУЛЬТЕТІ”. ә

№№ 1 Д ріс. ЖАЛПЫ МЕДИЦИНА ФАКУЛЬТЕТІ”. ә Та ырыбы: қТа ырыбы: қ Патологиялы анатомия п ніні қ ә ң ма саттары мен мазм ны. За ымдалу қ ұ қ (альтерация). Некроз, жіктелуі. Дистрофиялар. . Лектор: Апбасова С. А.

Жоспар: 1. 1. Патологиялы анатомия п ніні қ ә ң ма саттары, методтары мен мазм ны. қ ұма саттары, методтары мен мазм ны. қ ұ Патологиялы анатомияны зерттеу қ ң дістері. За ымдалу морфологиясы. ә қ 2. 2. Некроз, жіктелуі. 3. 3. Дистрофиялар- классификациясы, этиологиясы, морфогенезі. 4. 4. Паринхиматозды дистрофияларды ңПаринхиматозды дистрофияларды ң морфологиялы к ріністері мен қ ө н тижелері. ә

Патологиялы анатомия зерттейдіқ Ауруды шы у ң ғ себептері (Этиологиясы) Даму механизм (патогенез) лу рдісін Ө ү ж не себептері ә (танатогенез)

Патологиялы анатомияны азіргі даму қ ң қ кезе інде ауру морфологиясы тек организмдік, ңкезе інде ауру морфологиясы тек организмдік, ң а залы , тіндік, жасушалы де гейде ана ғ қ қ ң ғ емес, жасушаішілік (оргоноидты ) ж не қ ә молекулалы де гейде де зерттеледі. Осы қ ң зерттеулерді н тижесінде клиникада ң ә айтылып келген функционалды ( ызметтік) қ қ ж не рылымды згерістерді ә құ қ ө ңж не рылымды згерістерді ә құ қ ө ң диалектикалы бірлігі, я ни рылымды қ ғ құ қдиалектикалы бірлігі, я ни рылымды қ ғ құ қ згеріссіз ызметтік згерістерді ө қ ө ңзгеріссіз ызметтік згерістерді ө қ ө ң болмайтынды ын ай ын д лелденді. ғ қ ә

Патологиялы анатомия тек ана теориялы қ қ қ ылым емес, оны денсаулы са тау ғ ң қ қ ж йесіндегі де аса зор ма ызы бар. ү ңж йесіндегі де аса зор ма ызы бар. ү ң Патологиялы анатомияны зерттеу қ ң д стеріне ә ә аутопсия, биопсия, эксперимент ар ылы тексеру кіреді. қ Осы ылым мамандары ғ биопсиялы қ тексерулермен ашып к ру н тижесінде ө ә табыл ан морфологиялы згерістерді ғ қ ө ауруды клиникалы к ріністерімен ң қ ө салыстыра тексеріп, р т рлі патологиялы ә ү қсалыстыра тексеріп, р т рлі патологиялы ә ү қ рдістерді, сіресе атерлі ісіктерді дер ү ә қ кезінде аны тау а да тікелей атыса алады. қ ғ қ

Аутопсия барысында клиникалы диагноз қ лген кісі а заларында ы морфологиялы ө ғ ғ қлген кісі а заларында ы морфологиялы ө ғ ғ қ згерістермен салыстыра аралып, ауруды ө қ ңзгерістермен салыстыра аралып, ауруды ө қ ң е со ы патологиялы анатомиялы ң ңғ қ қе со ы патологиялы анатомиялы ң ңғ қ қ диагнозы ойылады. кінішке орай кейбір қ Ө жа дайларда клиникалы диагнозды д рыс ғ қ ң ұ еместігі немесе ауруды емдеу кезінде д рігерлер тарапынан жіберілген ателер, ә қд рігерлер тарапынан жіберілген ателер, ә қ с тсіз іс- рекеттер бай алады. р бір д рігер ә ә қ Ә ә жіберген ате клиникалы -анатомиялы қ қ қжіберген ате клиникалы -анатомиялы қ қ қ конфиренцияларда тал ыланып, оны қ ңконфиренцияларда тал ыланып, оны қ ң себептері, ауру ліміне тікелей атысы ө қ аны талады. қ

Эксперимент ар ылы тексеру дісі де қ ә патологиялы анатомияда олданылады. қ қпатологиялы анатомияда олданылады. қ қ Себебі, кейбір ауруларды шы у механизмін ң ғ адамда зерттеу м мкін емес, сол шін ү ү эксперимент жасалады. Мысалы, к птеген ө атерлі ісік тудырушы (канцероген) қ заттарды , аса улы химиялы ң қзаттарды , аса улы химиялы ң қ осындыларыны тек осы жолмен ана қ ң ғ йрену м мкін. азіргі уа ытта орша ан ү ү Қ қ қ ғ ортаны организмге серін білу шін де ң ә ү эксперименттер ке інен олданылады. ң қ

азіргі кезде патологоанатомдар Қ ж мысы клиникамен ты ыз ұ ғ байланысты бол аны шін оларды ғ ү клиникалы патологтар деп қ атайды. азіргі кезе де патологиялы Қ ң қазіргі кезе де патологиялы Қ ң қ анатомияда электронды қанатомияда электронды қ микроскопты, цитохимия, радиоавтография ж не т. б. жа а ә ң дістерді ке інен олдану а ә ң қ ғ байланысты патологиялы қбайланысты патологиялы қ рдістерді үрдістердіү

ультра рылымдар де гейінде, тіпті құ ң молекула де гейінде тексеру м мкіндігі ң ү бар. Молекула де гейіндегі зерттеулер ң патологиялы анатомияны қ ңпатологиялы анатомияны қ ң биохимиямен жа ындай т суіне, қ үбиохимиямен жа ындай т суіне, қ ү к птеген биохимиялы рдістерді ө қ ү ңк птеген биохимиялы рдістерді ө қ ү ң рылымды негізін аны тау а құ қ қ ғ к мектеседі. ө

НЕКРОЗ Некроз – (грекше nekros — өлген) деп, тірі организмде жасушаның, тіннің немесе ағзаның бір бөлігінің бүтіндей өлуін айтады. Демек некроз тірі организмде болатын жергілікті өлім.

Некроз дистрофияның соңғы сатысында немесе төтенше жасушалардың айналасына фагоциттер шоғырланып, қабыну үрдісі байқалады. Некрозға ұшырыған жасушалар лизосомалық ферменттердің және оттегінің белсенді бос радикалдарының қатысуымен ыдыратылады. Жасуша құрылымдарының осындай жолдармен өзін өзі ыдыратуын аутолиз деп атайды.

Бүлінген және некрозға ұшыраған жасушалардың ыдыратылуы фагоциттердің және микробтардың протеолиздік ферменттерінің қатысуымен болады. Жасушалардың некрозға ұшырау алдындағы жағдайын некробиоз деп атайды. Бұл кезде пайда болған өзгерістер қайтымсыз өзгеріске жатады және некроз дамуына әкеледі.

А залар негізін раушы ғ құ жасушалар бірнеше са аттан ғ бірнеше жылдар а дейін мір ғ ө с ріп, кейін з тіршілігін жояды. ү ө Б л физиологиялы лім. Егер ұ қ ө жасушаны лімі рт рлі ң ө ә ү за ымдаушы серлер қ ә н тижесінде болса оны ә ң патологиялы лім деп атайды. қ ө

Сондай — — ақ ақ микроб токсиндері жасуша мен тіндер некрозын тудырады. Мысалы қолқол — аяқтың анаэробты гангренасы.

За ымдаушық агенттер ан айналым Қ б зылыстары ұ Трофикалы қ б зылыстар ұлімні пайда болу себебі: Ө ң

Тіндер мен мүшелер өліміне әкелетін қан айналым бұзылыстарының себебі: Жүрек жұмысының әлсіреуі, бұзылуы (эмболия, декомпенсация). Тамырлардың тарылуы мен ұзаққа созылған спазм (атеросклероз, гангрена кезіндегі тамырлар склерозы).

Тамырдың жаншылуы немесе жарақаттануы (грыжа кезіндегі шек некрозы, дұрыс салынбаған гипс кезіндегі қол — аяқ гангренасы). Қан химизмінің бұзылуынан магистральды тамырдың тромбозы дамиды (эмболиялар, тромбоздар).

Қоректік бұзылыстар: Тіннің қоректенуінің бұзылу салдарынан сыртқы орта әсерінен өлімге душар болады. Мысал келтіретін болсақ қатан төсек режиміндегі науқастың ойықтары некрозға өте тез айлануы мүмкін. .

Даму механизмдеріне қарап некроздар: 1)1) Жарақаттық 2) Токсиндік 3) Нейрогендік 4) Аллергиялық 5) антамырлы т рін ажыратады Қ қ ү

Жарақаттық некроз оны тудырушы себептерді ң тіндердегі тікелей серінен ә дамиды. Мысалы, жо ары ғ температура (к ю), т менгі ү ө температура ( су), үтемпература ( су), ү концентрациялан ан ғ ыш ылдар серінде. қ қ ә

Токсиндік некроз тіндерге рт рлі улы заттар серінде ә ү ә дамиды. Олар а бактериялаларды ғ ңдамиды. Олар а бактериялаларды ғ ң улары, химиялы заттарды (сулема, қ ңулары, химиялы заттарды (сулема, қ ң мышьяк) тікелей сері кіреді. Мысалы, әмышьяк) тікелей сері кіреді. Мысалы, ә дифтерия токсиндері н тижесінде ә тыныс жолдарында ы некроз, ғтыныс жолдарында ы некроз, ғ туберкулезге байланысты дамитын казеозды некроз ж не т. б. ә

Нейрогендік некроз орталық немесе шеткі нервтер зақымданғанда дамиды. Мысалы, ауру салданып, ұзақ жатқанда пайда болатын жатын жаралар (декубиталдық жаралар).

Аллергиялық некроз организмні рт рлі серлерге ң ә ү ә сезімталды ы артып кеткенде ғ бай алады. Оны мысалы ретінде қ ң жо ары сезімталды ты жедел ғ қ ң т ріне дамитын Артюс синдромын ү келтіруге болады.

Қан тамырлық некроз ағзалардың қанмен қамтамасыз етілуі бұзылғанда кездеседі. Оған қан тамырларының эмболиясы нәтижесінде дамитын жүрек инфаркты, өкпе инфаркты, ішек гангренасы мысал бола алады.

Қазіргі кезде некроз дамуының мына сатыларын ажыратады: 1. 1. Некроз алды кезеңі (паранекроз) бұған жасушалардағы ауыр дистрофиялық бірақ қайтымды өзгерістер кіреді. 2. 2. Өлу алды кезеңінде жасушада қайтымсыз өзгерісттер пайда болады.

33. Өлу кезеңі (некроз, некрофанероз) жасуша тіршілігінің бүтіндей жойылуымен сипатталады. 44. . Өлгеннен кейінгі өзгерістерге (некролиз, аутолиз) осы өлген жасушаның тін ферменттері әсерінде ыдырап, организмнен шығарылуы немесе олардың сау тіндерден шекаралануы кіреді.

Некроздың тез дамуы және жайылу дәрежесіне қойылатын талаптар: Анатомия — физиологиялық ерекшеліктер Физикалы қ серлер ә Дерт оша ында ғ Микрофлораны ң жеткіліксіздігі немесе шамадан тыс артуы

Морфологиялық өзгешіліктеріне қарап некроздың екі түрін ажыратады:

Коагуляциялық (құрғақ) некроз Коагуляиялық некроз белокқа бай, құрамында су көп болмайтын ағзаларда: жүректе, көлденен жолақты бұлшық етте, бауырда, бүйректе, көк бауырда дамиды. Некроз болған аймақта белоктар ұйып қалып тін сузызданып, тығындалып қалады. Кальцидің жиналып қалуы, осыған байланысты жасуша ішілік ацидоз денатурация үрдісін күшейтеді.

Колликвациялық (ылғалды) некроз Колликвациялық некроз құрамында су мол ағзаларда мысалы: мида кездеседі. Зақымданған тін озіне сууды сініріп жұмсайды, сұйылады ботқаға ұқсаған затқа айналады. Кейінірек ол жерде киста пайда болады.

Жасуша ядросындағы өзгерістерге: Ядроның ісінуі Ядроның еріп кетуі (кариолизис) Ядро мембранасының жарылып кетуі Ядроның бүрісіп қалуы Ядроның бөлшектеніп кетуі

Хирургиялы қ тігістен кеінгі дамыған некроз.

Некрозд ыңхирург ияия — лық жолмен емделген көрінісі.

Некрозды ң жазылу үрдісіндег і көрінісі.

Некрозды ң ң толығым ен ен жазылуы.

Паренхималық дистрофия деп зат алмасу үрдісінің тек жасуша ішінде бұзылуын айтады. Бұларға : : — Белоктық дистрофия — Майлы дистрофия — Көмірсулы паренхималық дистрофиялар жатады.

Белоктық паренхималық дистрофия. Жасуша ішіндегі белоктар әдетте майлармен қоспа түрінде кездеседі. Тек ферменттер ғана таза химиялық зат түрінде болады. Жасушада белок алмасуының бұзылуымен қатар су-электролит алмасуы да өзгеріп, цитоплазмада су мөлшері өте көбейеді. Белоктық паренхималық дистрофияларға: гиалин-тамшылы, гидропиялық, баллондық дистрофиялар жатады.

Ол жасуша цитоплазмасында гиалин белогіне ұқсас ірі-ірі белок тамшыларының пайда болуымен сипатталады. Электрондық микроскоппен қарағанда бұл тамшылардың өте ірі, ыдырап жатқан лизосомалар екені анықталған. Бұл өзгерістер негізіненбүйрек өзекшелерінің эпителиінде, бүйрек шумақтар сүзгісінің өткізгіштігі күшейгенде немесе белоктардың бүйрек өзекшелерінде қайта сорылубұзылғанда көрінеді. Гиалин-тамшылы дистрофия.

Сонымен гиалин-тамшылы дистрофия гломерулофритке байланысты дамыған нефроздық синдромда, бүйрек амилойдозында, диабетте айқын көрінеді. Бүйректің сыртқы көрінісі осы дистрофияның қай науқасқа орай шыққанына байланысты. Әдетте бұл қайтымсыз, жасушаның коагуляциялық некрозына соқтыратын, үрдіс болып бүйрек қызметінің өте төмендеуімен, егер осы дистрофия ұзаққа созылса, бүтіндей бұзылуымен сипатталады.

Гиалинге ұқсас заттар гелатоциттерде алкогольдік гепатит кезінде эозинофильдік қоспалар түрінде көрінеді. Қазіргі кезде алькогольдік гиалиннің негізінен аралық феламенттерден тұратындығы анықталған, ол алкоголизмнің морфологиялық таңбасы болып саналады.

Бұл өзгерістерді баллондық дистрофия немесе жасушаның фокальды колликвациялық некрозы деп аталады. Электрондық микроскопта митохондридің ісінгені, цитоплазмалық тор өзектерінің кеңігендігі және жасушада сұйықтық жиналып қалғандығы көрінеді. Ағзаның сыртқы көрінісі гидропиялық дистрофияда қөп өзгермейді. Бірақ, ағза қызметі едәуір бұзылады.

– Даму себептері гидропиялық дистрофия гипоксия нәтижесінде, әртүрлі инфекция, улану, ыстық немесе суық температура әсерінде болады. Гидропиялық дистропияда қалыптасқан жасушадағы өзгерістер нәтижесінде жасуша өз тіршілігін жояды.

Жал ыз жасушағ Жасуша топтары

Эндогенді эндонуклеазалармен ДНК-ны энергия а т уелді ң ғ ә фрагменттелуі Ионды алмасуды б зылуы ң ұ немесе то тауы. қ Лизосомалардан ферменттер босап шы ады. ғ