1 д рісә НДІРІСТІК ЖАРЫ ТАНДЫРУ Ө Қ

1 д рісә НДІРІСТІК ЖАРЫ ТАНДЫРУ Ө Қ 12. 1 Жары т рлерімен танысу қ ү 12. 1 Жары ты сипаттайтын шамалар қ 12. 3 Жары та ыш аспаптар қ ғ 12. 4 Нормалы жары шамалары туралы м ліметтер қ қ ә 12. 4 Жары ты есептеу дістері қ ә

• дебиеттер: Ә • 1. Омаров А. Д. , Целиков ВВ, и др. Экологическая безопасность на транспорте Алматы Каз. АТК 1999, 352 с. • 2. Омаров А. Д. , Целиков ВВ, и др. Инженерные решения по безопасности труда на транспорте Алматы Каз. АТК 2002, 459 с. • 3. Зальцман М. Д. , Байкенжеева А. С. Е бекті ауіпсіздігі бойынша ң қ инженерлік есептеулер. (О у ралы) Алматы Каз. АТК 2011, 85 бет. қ құ • 4. Байкенжеева А. С. , Торгаев А. А. , Абдрешов Ш. А. « ТС» п ні Ө ә бойынша зертханалы ж мыстар жиынты ы. Алматы Каз. АТК. қ ұ ғ 2007 ж. -85 бет.

Жары т рлерімен ж йелеріқ ү ү. Жары т рлері таби атына байланысты ш т рге б лінеді: таби и; қ ү ғ ү ү ө ғ жасанды; аралас жары. қ • Таби и жары ты ғ қ қ б лмеге б йірлік (1 немесе 2 -беттік) сырт ө ү абыр адан немесе абыр ада ы терезе ар ылы енеді. Жо ар ы – қ ғ ғ фонарьлар ж не т бе шамдары ар ылы жасал ан тесіктерден кіреді; ә ө қ ғ жо ар ы ж не б йірлік аралас таби и, жары тандыру т рлерін ғ ғ ә ү ғ қ ү бейнелейді. • Аралас жары ты ты қ қ таби и жары аз бол ан жа дайда пайдаланады. ғ қ ғ ғ Ол кезде таби и жары ты ты электр жары к здерімен ғ қ қ қ ө осымшалайды. қ • Жасанды (немесе электрлік) жары ты ты орындалатын ж мыстар а қ қ ұ ғ байланысты ж мысты , апатты , зарарсыздандыру, арауылды ұ қ қ ж не кезекші жары тар а б леді. ә қ ғ ө

Таби и жары пен амтамасыз етуғ қ қ О ң асиеттері қ Адам к зіне ө жа ымды сер ғ ә ететін спектральді рам құ Энергия шы ыны ғ жо қ Кемшіліктері Жазы ты , уа ыт қ қ қ бойынша біркелкі таралмайтыны

Таби и жары пен ғ қ амтамасыз ету қ Таби и жары пен амтамасыз ету дегенімізді ғ қ қ 10 -340 000 Нм диапазон аралы ында ы электромагниттік с улеленулер ғ ғ ә деп т сіні із. ү ң 1. Оларды 3 спектрге б луге болады: ө • 10 -380 Нм – ультрафиолет; • 380 -770 Нм – к рінетін спектр; ө • 770 -340 000 Нм- инфра ызыл т с (свет). қ ү Жіктелуі: 2. 1. жанынан (боковое) 2. т бесінен(верхнее) ө 3. рама 3. құ (комбинированное)

• Жары тылы – жары қ қ қ а ыныны беткі ты ызды ы ғ ң ғ ғ деп т сінуге болады ү Е=Ф/S, люкс (лк). Жер бетіні жары тылы ы ң қ ғ ашы жазды к ні 80 -90 мы люкс; қ ү ң б лты к ні 5 мы люкс; ұ ү ң ар бетіні жары тылы ы Қ ң қ ғ Айсыз т нде — 0, 0003 лк; ү Толы айда — 0, 2 лк; қ К ндіз ашы к нде – 10 ү қ ү 5 лк.

Жары ж йесіні жіктелуі қ ү ң Жасанды жары т рлері бойынша келесідей б лінеді: қ ү ө Жалпы біркелкі (барлы ауданы бойынша) қ Жалпы жергілікті (ж мыс орнын есепке ала отыра) ұ рама Құ = Жалпы + Жергілікті Аралас жары пен амтамасыз қ қ ету Таби и ғ + Жасанды Жалпы

Жасанды жары пен амтамасыз қ қ ету • Жалпы Барлы ндіріс айма ын қ ө ғ жары пен амтамасыз қ қ ету шін ү Жалпы біркелкі Жалпы жергілікті • Құрама Жалпы ж не жергілікті ә жары ты рамасы қ ң құ

Спектр электромагнитного излучения.

Цвет Диапазон длин волн, нм Диапазон частот, ТГц Диапазон энергии фотонов, э. В Фиолетовый 380— 440 790— 680 2, 82— 3, 26 Синий 440— 485 680— 620 2, 56— 2, 82 Голубой 485— 500 620— 600 2, 48— 2, 56 Зелёный 500— 565 600— 530 2, 19— 2, 48 Жёлтый 565— 590 530— 510 2, 10— 2, 19 Оранжевый 590— 625 510— 480 1, 98— 2, 10 Красный 625— 740 480— 405 1, 68— 1, 98 Оптическое излучение

1. Жары ты сипаттайтын шамаларқ 1. Жары а ыны Ф қ ғ – люмен (лм). 2. Жары к ші I қ ү — кандела (кд). 3. Жары ты т су б рышы w — қ ң ү ұ , стерадиан (ср). Если S = r 2 , то ω = 1 ср. 4. Жары E қ – люкс (лк). 5. Жары тылы L қ қ — (кд/м 2 ). 6. Коэффициент естественной освещенности (КЕО) zк S Ф Е

олданылуы бойынша жарыҚ қ Ж мысты ұ қ Апатты (2 лк) қ Эвакуациялы (0, 5 лк) қ К зеттік (0, 5 лк) ү Белгі беру бойынша

Жары к здеріқ ө • Газоразрядты лампалар • Люминисценті лампалар • До алы сынап ғ қ лампалары • ыздыру лампалары Қ 1. Основные электроды. 2. Поджигающие электроды. 3. Вводы электродов. 4. Буферный газ (Аргон — служит для начальной ионизации и получения дугового разряда). 5. Позисторы (служат для ограничения тока тлеющего разряда на поджигающих электродах). 6. Ртуть (служит для изменения градиента потенциала в разряде). На схеме: 1 — колба; 2 — полость колбы (вакуумированная или наполненная газом); 3 — тело накала; 4, 5 — электроды (токовые вводы); 6 — крючки-держатели тела накала; 7 — ножка лампы; 8 — внешнее звено токоввода, предохранитель; 9 — корпус цоколя; 10 — изолятор цоколя (стекло); 11 — контакт донышка цоколя.

ыздыру лампалары Қ Арты шылы ы қ ғ олдану а Қ ғ ы айлы ңғ Дайындалуыны ң арапайымдылы ы қ ғ осуда ы т менгі Қ ғ ө инерциялы ы ғ осымша осу Қ қ пусктеріні болмауы ң Кемшілігі ызмет к рсету Қ ө мерзіміні ң т менділігі 2, 5 мы ө ң са ат а дейін ғ қ Жары бергіштігіні қ ң т мендігі ө Ψ= 7 -20 лм/вт ыз ыш сары т с беруімен Қ ғ ү атар қ т сті д рыс ү ұ к рсетпеуі ө Искажение цветового восприятие

Люминесцентті лампалар • Жо ар ы жары бергіштігі 40 -110 ғ ғ қ лм/вт • Таби и жары а жа ынды ы ғ ққ қ ғ • ызмет к рсету уа ытыны Қ ө қ ң за ты ы 10 -15 мы са ат ұ қ ғ ң ғАрты шылы ы қ ғ • Жары а ыныны т ра сызды ы, қ ғ ң ұ қ ғ оз алмалы (стробоскопиялы ) қ ғ қ эффектілігі – жара ат алу а келуі қ ғ ә м мкін, ауіпті; ү қ • жасалуыны иынды ы мен пуск ң қ ғ ар ылы осылуы, к рделілік қ қ ү тудырады. Кемшілігі

Светильниктер т рі ү • Светильниктер екі топ а б лінеді : қ ө • олданылуы бойынша: Қ • ашы қ • жабы қ • Ша кермейтін (пыленепроницаемые) ң • Ыл алдан ор ал ан (влагозащитные) ғ қ ғ ғ • Жарылыс а ауіпсіз (взрывозащитные) қ қ

• Жары а ыныны таралуы бойынша қ ғ ң : • Жары ты тікелей т суі қ ң ү (прямого света) • Жары ты ша ылыса т суі қ ң ғ ү (отраженного света) • Жары ты шашырап т суі қ ң ү (рассеянного света)

Лампаларды парметрлерін салыстыру: ң – жары тандыру (экономичность); қ – ж мыс мерзімі; ұ – температура; – т сті рт рлілігі; ү ң ә ү – к лемі; ө – орнату иынды ы; қ ғ – ба асы ғ

Қарапайым қыздыру лампалары Б, БО, Г, ДС, ДСО, РН, ОП, ЗК, ЗШ, ИКЗ, ЖГ, ЖС, Ж, МО, ПВ, АСМН, СМН ыздыру лампалары – Қ азір барлы дерлік жерде қ қ олданылады: т рмысты , кімшілік, ндірістік, о амды қ ұ қ ә ө қ ғ қ ж не жары та ыш шамдарда. ә қ ғ ыздыру лампаларыны Қ ң оптикалы жылу беру к зі болатын қ ө себебі, ол инертті атмосферада ы жары та ыш ткізгішті ғ қ ғ ө ң жо ары температур а дейін ызуы саналады. ғ ғ қ Доғалық сынгап лампалары ДРЛ, ДРВ, ДРТ, ДРУФ, ДРШ, ДРИФ, ДРФ, ДМГФ, ДРИШ, ДРИЗ, ДРИ Доғалық сынап лампалары өндіріс бөлмелері мен ғимараттарды жергілікті және жалпы жарықпен қамтамасыз етуде, көшені жарықпен қамтамасыз ету үшін қолданылады. Доғалық сынап лампаларының оптикалы жылу қ беру к зі боп, сынап парларында ы электрлік разрядтар ө ғ саналады.

Люминесцентті лампалар ЛБ, ЛД, ДТБЦЦ, ЛЕЦ, ЛГ, ЛЖ, ЛЗ, ЛК, ЛУФ, КЛ/УФ, ЛЭ, КЛ Люминесцентті лампалар өндіріс бөлмелері мен ғимараттарды жергілікті ж не жалпы жары пен амтамасыз ету шін де олданылады. ә қ қ ү қ Люминесцентті лампалардың оптикалы жылу беру к зі боп қ ө л юминесцентті лампаларда ы сынап буы саналады. ғГалогенді қыздыру лампалары КГ, КГВ, КГК, КГП, КГМ, МНГ, КГМН, КГИ, КГЭИ, КГЗ, АКГ, КГД, КГТ Галогенді ыздыру лампалары негізінде қ кинематографияда, телевиденияда, транспорт ралдарында, сондай а арнайы ма сатта олданылады. Олар құ қ қ қ б лмені жергілікті ж не жалпы жары пен амтамасыз ету шін де олданылады. ө ә қ қ ү қ Галогенді ыздыру лампаларды қ ң оптикалы жылу беру к зі боп, галогенді қ ө циклді амтамасыз ететін ортада ы жары тау температурсына дейінгі электр қ ғ қ тогымен ыздырыл ан ткізгіш саналады. қ ғ ө Газоразрядты лампалар ДКСРМ, ДКс. Ш, ДБ, ДРБ, ДНе. СГ, ДНа. С, ДНа. Т Газоразрядты лампалар негізінен ндіріс б лмелері мен имараттарды ө ө ғ жергілікті ж не жалпы жары пен амтамасыз етуде, к шені жары пен ә қ қ ө қ амтамасыз ету шін олданылады. қ ү қ Газоразрядты лампалардың оптикалы жылу беру к зі боп, газдарда ы, қ ө ғ буларда ы ж не оларды оспаларында ы электрлік разряд саналады. ғ ә ң қ ғ

Жары ты санды қ ң қ к рсеткіштері ө 1. Жары а ыны (Ф), люмен (лм) қ ғ 2. Жары к ші (I), кандела (кд) қ ү 3. Жары (Е), люкс (лк) қ 4. Бетті жары тылы ы (В), кд/м ң қ ғ

Жары ты сапалы қ ң қ к рсеткіштері ө 1. Фон 2. К зді ажырату контрасты — ө ң кере арлы ы ғ ғ (контраст объекта различения) 3. К з ша ылыстырарлы ө ғ қ (Ослепляемость) 4. К з к рерлік ө ө (Видимость)

ндірістік б лмелерді жарыӨ ө ң пен амтамасыз етілуін лш қ қ ө ейтін аспап Люксметр — яркомер ТКА-ПКМ (02) Люксметр ТКА-ПКМ (02) к рінетін ө спектрдегі жары ты (380. . . 760) Нм қ лшеуге арнал ан, лшеу диапазоны : ө ғ ө жары 10 — 200 000 лк ж не қ ә жары тылы (яркости) қ қ 10 — 200 000 кд/м 2.

Б лмені аталуыө ң Жалпы жары тану де гейі, люксқ ң Люминесценттік лампамен ыздыру Қ лампасымен 1 Д рігерлер б лмелері, процедуралы б лме, ә ө қ ө манипуляциялы , негізгі тіс емдеу техникалы зертханалар қ қ б лмелері ө 500 2 Тіс д рігер б лмесі, б лім басты ы, гипс салу б лмесі, ә ө ө ғ ө полимеризациялы орын қ 400 200 3 медициналы сестралар кабинеттері, сестер- хозяек, кір жуу қ орны 300 150 4 Рентген кабинеттері, хирургиялы инструменттерді қ стерилизациялау б лмелері ө 200 100 5 Тіркеу, абылдау, коридорлар , стерилизациялы – б лме қ қ ө ж не тазаланба ан материалдарды са тау оймалары ә ғ қ қ 150 75 6 Дезинфекциялан ан заттарды са тау орны ғ қ 30 7 Баспалда тар, тамбур қ 100 50 8 Санитарлы б лмелер қ ө

Жары тандыру а ойылатынқ ғ қ талаптар • Жары тандыру кезінде жары ты біркелкі таралуын амтамасыз ету қ қ ң қ керек. Потолок пен абыр аларды а шыл т ске боялуы жары ты біркелкі қ ғ ң қ ү қ ң таралуын амтамасыз етеді. Жары ты д рыс таралуы шін комбинациялан ан қ қ ң ұ ү ғ жары тану т рі олданылады. Жары тандыру к зге т сетін к ле келерді қ ү қ қ ө ү ө ң ң болмауын амтамасыз ету керек. Объектілерді к руді жа сарту шін ша ылысуды қ ө қ ү ғ рту керек. Ша ылысуды рту шін жары к зіні жары ты ын азайту керек, құ ғ құ ү қ ө ң қ ғ шамды ор ау б рышын д рыс та дау, шамны орнын жо арылату, жары а ынын қ ғ ұ ұ ң ң ғ қ ғ д рыс ба ыттау керек. Ша ылысатын жерлерді матовый а ауыстыру керек. ұ ғ ғ ғ • Жары тану бір алыпты болуы керек. Ол шін ток к зін стабилизациялау, қ қ ү ө газоразрядты шамдарды осылу арнайы схемаларын орналастыру керек. ң қ • Жары тануды йымдастыру кезінде жары а ынын спектральды рамын та дау қ ұ қ ғ құ ң керек. Оптималды спектралды рамы на ты жары тануды амтамасыз етеді. құ қ қ қ

Жары ты қ есептеу дістері ә Жары а ыны қ ғ ң пайдалану коэффициенті дісі ә Н ктелік діс ү ә Меншікті уат қ дісі ә

1. Жары а ынын пайдалану коэффициенті дісі. қ ғ ә Б л діс жалпы біркелкі жары ты ты есептеу шін арнал ан ж не есептік к лдене ұ ә қ қ ү ғ ә ө ң жазы ты ты ережеленген жары ын аны тау а м мкіндік береді. Осы діспен тік ж не қ қ ң ғ қ ғ ү ә ә шо ырлан ан (т беден, абыр адан, еденнен) жары а ыны ескеріледі. р шыра та ы ғ ғ ө қ ғ Ә қ ғ лампалар шы ар ан жары а ынын Ф келесі рнекпен есептейді, (лм): ғ ғ қ ғ ө м нда ы Е- ережеленген минималды жары , лк; к- ор коэффициенті СНи. П III-4 -79 ұ ғ қ қ бойынша 1, 2 -2, 0 аралы ынан алынады; S- арастырылып отыр ан аудан, м ғ қ ғ 2 ; z- жары ты қ ң біркелкі емес таралуын ескеретін коэффициент. Орташа жары ты немесе шо ырлан ан қ ғ ғ жары ты есептегенде 0, 1; ДРЛ ыздыру лампалары шін 1, 15; лампалары бар қ қ ү шыра тармен орнатыл ан жары сымдары шін 1, 1; N- е олайлы L: h – а с йкес есепке қ ғ қ ү ң қ қ ә дейін алмастырыл ан шыра тар саны; ғ қ η — шыра тар шы ар ан жары а ынын есептік қ ғ ғ қ ғ жазы ты та пайдалану коэффициенті. Шыра еден, абыр а, т беден ша ыл ан қ қ ғ ө ғ ғ коэффициенттеріне ж не рнегімен (м нда ы А мен В – жоспарда ы б лме лшемдері, м; — ә ө ұ ғ ғ ө ө шыра тарды ілу биіктігі, м); б лме индексына байланысты аны тамалы кестелерден қ ө қ қ аны тайды. қ γ — к ле келеу коэффициенті, 0, 8. ө ң zк

Жары а ыны пайдалану коэффициенті дісіқ ғ ң ә

Жары а ынын пайдалану коэффициенті дісіні та ы бір т рі — зіндік қ ғ ә ң ғ ү ө уат дісі. Оны кейде ватт дісі деп-те атайды. зіндік уат дегеніміз қ ә ә Ө қ еден ауданына келтірілген б лмені жары та ыш ралыны уаты. Б л ө ң қ ғ құ ң қ ұ дісті тек ба ыттамалы есептер шін пайдаланады. Ол ережеленген ә ғ қ ү жары тандыруды ру шін р лампаны уатын Р аны тау а м мкіндік қ құ ү ә ң қ қ ғ ү береді (Вт): м нда ы — лампаны зіндік уаты, Вт/м ұ ғ ң ө қ 2 S- б лме ауданы, м ө 2 N — жары та ыш ондыр ыда ы лампалар саны қ ғ ғ S

2. Меншікті уат дісі қ ә , Меншікті уат дісін олдана отырып жары та ыш ондыр ыларды есебін қ ә қ қ ғ ң ж ргізу жары а ын коэффициентін пайдалану а негізделген. Светотехникалы ү қ ғ ғ қ есептеулерді ыс арту ма сатында Г. М. Кнорринг азіргі кезде ке інен қ қ ң олданылатын, лкен к ле келеу ондыр ысынсыз б лмелердегі біркелкі қ ү ө ң қ ғ ө жары тандыру есебін ж ргізу діс ойлап тапты. М нда ы жары ты меншікті қ ү ә ұ ғ қ ң уаты лампаны осынды уатыны жары талатын аудан а атынасымен қ ң қ ғ қ аны талады ж не ол басты к рсеткіштерді бірі болып табылады. қ ә ө ң діс негізінде – лампаны энергетикалы уаты рнегі Р Ә ң қ қ ө л , Вт, м нда ы S – жары талатын аудан, м ұ ғ қ 2 ; ω –нормалан ан жары тылы ты амтамасыз етуге ажетті, меншікті ғ қ қ уат, и, Вт/м қ 2 ; n с – жары та ыштар саны, дана; қ ғ лсл nn S Р

Меншікті уат дісіқ ә

3) Н ктелік ү дісә. Н ктелік дісті бір т рі болып изолюкс дісі саналады. Б л ү ә ң ү ә ұ жа дайда н ктелік діспен бір жары та ыш ралынан ж не компактілік ғ ү ә қ ғ құ ә к лдене жазы ты та ы жары ты есептейді. Б л діс графикалы т рде тек ө ң қ қ ғ қ ұ ә қ ү жары ты ана емес, жары та ыш ралдарыны орнатыл ан орнын, қ ғ құ ң ғ координаталарын да есептеуге м мкіндік береді. Жары та ыш ралын ашы ү қ ғ құ қ жазы ты шін жобала анда есептерді белгілі жары та ыш ралдары шін қ қ ү ғ құ ү алын ан исы тарды к мегімен орында ан о ай. Н ктелік діс жазы , жазы ғ қ қ ң ө ғ ң ү ә қ қ емес, к лдене , тік жазы ты тарды жергілікті ж не жалпы жары тандыру ө ң қ қ ң ә қ ж йесі шін олданылады. Жары а ыны коэффициентін олдану дісіне ү ү қ қ ғ қ ә ара анда н ктелік дісті олдану ауданы тар. Сонды тан да ол кейде қ ғ ү ә ң қ қ меншікті уат дісімен ж не жары а ыны коэффициентін олдану дісімен қ ә ә қ ғ қ ә ж ргізілген есептер н тижелерін тексеру шін олданылады. ү ә ү қ

Н ктелік дісү ә

светодиодные лампы

Разные линейные (трубчатые) люминесцентные. Лампа накаливания — нагреватель.

лампы накаливания Люминесцентные лампы Натриевые лампы

Д рісті ортындылау с ра тары: ә қ ұ қ 1. Тол ын зынды ы немен лшенеді? қ ұ ғ ө А) метр Б) нанометр В) сантиметр 2. Жары ты лшейтін аспап? қ ө А) радиометр Б) люксметр В) фотометр 3. Жары ты есептеу дістерін ата? қ ә А) меншікті уат дісі, қ ә Б) н ктелік діс ү ә В) жары а ынын пайдалану дісі, меншікті уат дісі, н ктелік діс қ ғ ә қ ә ү ә 4. олданылуына байланысты жары т рлерін ата ыз: Қ қ ү ң А) Апатты , залалсыздандыру, к зеттік, ж мысты жары. қ ү ұ қ қ Б) Ж мысты ж не ж мысты емес ұ қ ә ұ қ В) Апатты , ж мысты , эвакуациялы қ ұ қ қ 5. Жылуды к п б летін жары та ыш лампа т рін ата ыз: ө ө қ ғ ү ң А) люминесцентті лампалар Б) ыздыру лампалары қ В) До алы сынап лампалары ғ қ.

Д рісті ортындылау с ра тары: ә қ ұ қ 1. Жалпы жары пен амтамасыз ету андай кернеулікте қ қ қ ж ргізіледі? ү 2. Апатты , залалсыздандыру, к зеттік жары қ ү қ шамаларын ата ыз. ң 3. Жары ты лшейтін аспапты рылымын ата ыз. қ ө ң құ ң

Перед проведением измерений производится сбор данных по следующим показателям: 1) наличие или отсутствие естественного освещения; 2) тип или краткое описание светильников*; 3) параметры размещения светильников*; 4) состояние светильников (загрязнение, укомплектованность отражателями, решетками, рассеивателями, уплотнителями и т. д. )*; 5) тип ламп; 6) мощность ламп*; 7) наличие и состояние светильников местного освещения; 8) количество негорящих ламп; 9) загрязнение остеклений светопроемов, стен, потолков и др. *.