Әл- Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Өсу факторлар

Әл- Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Өсу факторлар, түрлері, сипаттамасы, биологиялық қызметтері, алу биотехнологиялық әдістері. Орындаған: Байсеит Балжан Каримова Ләззат Тексерген: Бейсембаева Р. Ұ

Цитокиндер Клетка аралық және жүйелер аралық әрекетесуін ретейтін белоктық немесе полипептидтік қосылыстар. Цитокиндер белгілейді: -Клетка қызметтің өзгермеген қалыпты денгейде атқаруын, -Клетка өсуін ынтылындыру мен тежелуін, -Клетканың жіктелуін, -Клетканың белсенді түріне айналуын, -Клетканың апоптозға ұшрауын.

Циткиндер – лимфоциттер өздерімен және де фагоциттермен әрекеттескенде басты маңызды элемент болып табылады. Т-хелпер цитокині әртүрлі клеткалардың жұмысын координациялауға көмектеседі. 1970 ж. интерлейкиндер ашылғаннан бері 20 биологиялық белсенді заттар табылған. Әртүрлі цитокиндер иммунокомпонентті клеткалардың дифференцировкасын, пролиферациясын реттейді.

Цитокиндердің тобына жатады: • - Интерферондар • • - Интерлейкиндер - Ісік некроз факторлары - Өсу факторлары. - Колонийларды стимулдейтін факторлар

Цитокиндердің биологиялық әсерінің бірнеше деңгейі бар: - Эндокриндік – қан арқылы барлық ағза деңгейінде; - Паракринді – жасуша аралық деңгейде; - Аутокринді – сәйкес рецепторлар арқылы цитокиндердің жасуша-продуцентке әсері.

Цитокиндер реттейді - қабыну процесін, - вирустарға қарсы қорғаныш реакцияларын, - антиген ерекше Т- және В-лимфоциттердің клонды пролиферациясын, - антиген ерекше Т- және В-лимфоциттердің қызметін.

Өсу факторлары жасушаның пролиферация, жіктелу және қозғалысын реттелуіне қатынасатын қосылыстар.

• Өсу факторы – клетка өміршеңдігін және бөлінуін реттеп отыратын белок молекулалары. Өсу факторларын лабораторияда гендік инженерияның көмегімен алып, оларды терапияларда қолдануға болады. • Өсу факторлары клетка бетінде рецепторлармен байланысады, осылайша клеткалардың пролиферациясын немесе дифференциациясын активтейді. Өсу факторлары жан-жақты және клетканың әртүрлі типтерінде клетка бөлінуін стимулдейді.

• Зерттеушілер көбінесе “өсу факторы”терминін цитокин синонимі ретінде қолданады. • Өсу факторының мынандай мысал келтіруге болады: EGF, FGF, NGF, PDGF, VEGF, IGF, GMCSF, GCSF, TGF, эритропиетин, TPO, BMP, HGF, GDF, нейротрофины, MSF, SGF, GDF және т. б.

• Гемопоэтикалық өсу факторы – бұл жілік майының қан клеткаларын өндіруді стимулдайтын гормон тәрізді заттар. Қан клеткаларының жеткіліксіздігі әсерінен миелодиспластикалық синдроммен ауыратын адамдардың көптеген симптомдардың себебі болып табылады. • Эритропоэтин – қызыл қан түйіршік өнімдерін стимулдайтын өсу факторы. Интерлейкин-11 (IL-11) хемотерапиядан кейін тромбоцит өнімдерін стимулдайды.

• Аминқышқылдардың бірізділігі өсу факторларын бір топқа бірігуіне мүмкіндік береді. Инсулиндер тұқымдасы А және С соматомединдерден, инсулин, инсулин тәрізді өсу факторларынан (IGF) және эпидермальді өсу факторынан (IGF) тұрады. Сонымен қатар, нерв өсу факторы (NGF), фибробласттар өсу факторы (FGF), тромбоциттер өсу факторы (PDGF) болады. • Өсу фактор рецепторлары онкогенді белоктарға ұқсас болып келеді. Тромбоцит өсу факторы маймыл ісігінің онкогендік белогына өте ұқсас.

• Өсу факторы –бұл клетка өсуін стимулдейтын белоктар. • Өсу факторлар – бұлар өсуді жылдамдататын (метагендер) немесе өсу ингибиторлары функциясын атқарады, клеткалардың миграциясын жылдамдатады, гематоксинди агенттер ретінде әсер етеді, клеткалардың миграциясын баяулатады, рак клеткаларының инвазиясын баяулатады, түрлі клеткалық функцияларды реттейді, апоптоз бен антиагенезге қатысады да өсу мен дифференциясына әсер етпей клетканың өміршеңдігін стимулдейды.

• Өсу факторы клетка дифференцияциясына және қалыпты клетка циклына өте қажет, сондықтан да жануарлардың өмірге келгенен өліміне дейін өмірлік маңызды элемент болып табылады. Өсу факторлары дамуыды қамтамасыз етеді, қан клетка өнімін стимулдайды, ісік ауруы прцесіне қатысады.

• Өсу факторлары белгілі бір клетка түрін стимулдейтін және пролиферациясын ингибирлейтін полипептидтер болып табылады. Әдетте, олар бір клеткалармен секреттеліп, екінші бір клеткаларға әсер етеді. Бұл процесстер эмбрионның дамуына және ересек адамның клеткалық балансын тепе тендік жағдайда сақтауда маңызы зор. • Өсу факторлары басқа клеткалардан рецепторларымен ерекшеленетін өздерінің нысана-клеткаларына әсер етеді.

• Клетка тыныш фазадан шығып, бөліне бастайды. Өсу факторларын ортадан алып тастағанда, клетка бөлінуі тоқтап қана қоймайды, сонымен қатар көбінесе оның программирленген өліміне алып келеді. • Өз алдына эндогендік полипептид болып табылатын өсу факторлары инсультті емдеуде маңызды рөл атқарады, нейропротективтік, репаративтік және пролиферативтік қасиетке ие болады.

Эпидермальды өсу факторы Клеткалық өсуді және клеткалық дифференцировканы эпителиалдық жабын арқылы эпидермалдық рецептордың көмегімен бақылап отыратын белок. Эпидермалдық фактор ракпен ауыру мүмкіндігін азайтады. . Қазіргі таңдағы препараттар ракпен күресу үшін гефинити және эрлотинибті қосады бұл өкпе рагын алдын алу үшін, сонымен қатар цетуксимаб тоқ ішек рагын алдын алуда қолданылады.

EGF – Эпидермальді өсу факторы EGFR - Рецептор эпидермальді өсу факторының рецепторлары P- Фосфатты байланыстар Extracellular cell surface membrane – клеткаішілік сигнал беруші GDP - Гуанозиндифосфат ( ГДФ ) GTF - Гуанозинтрифосфат (ГТФ) RAF - тромбоциттерді активизациялайтын фактор S 6 – Күкірт молекуласы Nucleus - Ядро Cytoplasm - Цитоплазма

• Известен наиболее близкий способ получения рекомбинантного h. EGF, в котором также используется секреция его из бактериальной клетки (Tong W. Y. , Yao S. J. Zhu Z. Q. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2001, V. 57, 674 -9). К недостаткам этого способа относится трудности выделения и очистки. • Изобретение решает задачу получения генно-инженерного эпидермального фактора роста с помощью рекомбинантной плазмидной ДНК, кодирующей гибридный белок, высокопродуктивного рекомбинантного бактериального штамма-продуцента указанного белка и определения условий ренатурации эпидермального фактора роста в составе гибридного белка и условий неферментативного автокаталитического расщепления гибридного белка для получения рекомбинантного h. EGF. • Поставленная задача решается за счет того, что в способе получения рекомбинантного эпидермального фактора роста человека, включающем культивирование штамма-продуцента Escherichia coli, полученного трансформацией клеток родительского штамма Escherichia coli ER 2566 плазмидной ДНК, кодирующей рекомбинантный эпидермальный фактор роста, в качестве плазмидной ДНК используют сконструированную ДНК p. ER-h. EGF, в качестве штамма-продуцента используют штамм Escherichia coli ER 2566/p. ER-h. EGF, после разрушения клеток в буферном растворе с помощью ультразвука гибридный белок отделяют в виде тел включения, тела включения растворяют в буфере, содержащем 6 М мочевину, ренатурируют гибридный белок, адсорбируют его на хитиновом сорбенте и затем индуцируют автокаталитическое расщепление сменой буфера с изменением р. Н с 10, 0 до 7, 0 с отделением целевого продукта, который элюируют с сорбента.