Ұрықтану Имплантация ЖҮКТІЛІКТІҢ ФИЗИОЛОГИЯСЫ Дәріс оқушы доцент Садуакасова

Ұрықтану. Имплантация. ЖҮКТІЛІКТІҢ ФИЗИОЛОГИЯСЫ. Дәріс оқушы: доцент Садуакасова Ш. М.

Ұрықтану Ø Ұрықтану - пісіп жетілген еркек жыныс жасушалары мен әйел жыныс жасушаларының қосылуы болып табылады, нәтижесінде зигота түзіледі де жаңа организм пайда болады.

Ұрықтану Ø Ұрықтануға ең қолайлы мерзім болып овуляция кезеңі табылады. Бүл кезде аналық жұмыртқа клеткасының аталық жыныс клеткасымен қосылуы қажет. Сперматазоид аналық жыныс клеткасын қоршап алады, олар акросомды реакцияға қажетті ферментті бөліп шығарады.

Ұрықтану Ø Алдымен сперматазоид аналық жұмыртқа клеткасының сыртқы қабығымен байланысады. Ұрықтану жұмыртқа клеткасы мен сперматазоидтың хромасомаларының бір-бірімен қосылуынан кейін аяқталады.

Ұрықтану Ø Бірнеше сперматозоид “corona radiate” клеткалық шарға енеді, клетканың қабатынан тек бір ғана сперматазоидтің басы ене алады. Осы сперматозоид енгеннен кейін қабаттың физикалық қасиеті өзгеріп, басқа сперматозоидтар ене алмайды. Әрі қарай аналық және аталық ядроларының қосылуы болады.

Ұрықтану Ø Ядролық зат толығымен 46 диплоидты хромасомаға ие болады. Зигота түзіледі. Ұрықтану басталғаннан бастап жүктілік басталады. Жұмыртқа клеткасына ене алмаған сперматозоидтар өледі, түтіктің шырышты қабатына сорылады. Осы бөліктен бөлшектенген эмбрион жатырға 26 күн ішінде түседі.

Ұрықтану Ø Зигота-бөлінуге бейім келеді. 1 -ші бөлінуі 2 бластомердің түзілуіне әкеледі. Әрі қарай асинхронды түрде бөлінеді 5, 8, 9, 11, 12 т. б. Бластомерлерге одан клеткалық шар (түт тәрізді) түзіледі. Бұл кездегі эмбрион морула деп аталады

Ұрықтану Ø Клеткалар бөлініп, олардың дифференцировкасы жүреді: моруланың ортасында орналасқан, ірі қара қошқыл түсті- эмриобласт деп аталады, одан эмбрион дамиды. Енді бір ұсақ шетте орналасқан жұмыртқа бөлігі-трофобласт деп аталады. Ол ұрықты көректенуіне және имплантациясына әсер тигізеді.

Ø Трофобластың жақсы жетілген бөлігі плацентаға ауысады. Морула кезінде үрық жатырдың тұтікшесінің жиырылуына байланысты жатыр қуысына тұседі. Миграция 5 -6 кұнге созылады. Бұл уақытта морула келесі этаптардан өтеді. Эмбриобласт пен трофобласт арасында қуыс түзіледі, сұйықтыққа толады, олар клеткаларды орталыққа ығыстырады. Бұл кезең бластоциста деп аталады.

Ø Бөлініп жатқан жұмыртқа өзінің жұмыртқа клеткасының қабығынан ажырап ұрық дамиды. Бластоциста жатырдың шырышты қабатына шөгеді. Жатырдың шырышты қабаты 2 бөліктен тұрады: базалды және функционалды, ал ол- компакті және спонгиозды бөліктерден құралған.

Имплантация Ø Компактық қабат жатыр қабырғасына қараған, жұктілік кезінде децидуалдық қабықшаға айналады. Ø Спонгиозды қабат негізінде безден құралған

Эмбрионалды кезең Ø Эмбрионалды кезең ұрықтану кезінен басталып, жүктіліктің екінші айының аяғында аяқталады. Осы кезеңде өмірге маңызды мүшелер мен жүйелердің түзіле бастайды.

Құрсақішілк және ұрықтық – кезең (40 апта, 280 күн, 10 акушерлік ай) Ø Барлық мүшелер мен жүйелердің, оның ішінде репродуктивтік жүйенің қалыптасуы, дамуы және жетілуі жүреді.

Құрсақішілік және ұрықтық кезең Ø Жүктіліктің алғашқы 2 айында гипоталамус, гипофиз, аналық без, жатыр қалыптасады. Эмбрионның алғашқы 3 -4 апталық дамуында біріншілік бүйректің ішкі бетінен біріншілік гонада қалыптасады.

Ø Жыныстық дифференцациясы жыныс хромосомасымен жүреді. Зиготаның ядросында У хромосома болса, аталық бездің дамуы анықталады, ал екі Х хромосома болса, аналық без дамиды. Ø Ішкі жыныс мүшелері вольф және мюллер өзегінен (мезонефралдық және парамезонефралдық өзектен) дамиды.

Ø Нәрестенің сырты жыныс мүшелері дамудың сол сияқты индифференттік сатысынан өтеді. Эмбрионалдық өмірдің 6 -7 аптасында қалыптасады. 810 аптада гонаданың әйел типтік қалыптасуы жүреді. Туылған сәтте аналық без морфологиялық тұрғыда қалыптасқан.

Ø Сыртқы жыныс мүшелері – құрсақішілік дамудың 3 -4 аптасында қалыптасады. Индиффиренттік сатыға қарағанда 16 аптаға дейін сыртқы жыныс мүшелері аз ғана ажыратылады.

Ø Гипоталамус-гипофизарлық жүйе құрсақішілк дамудың 5 -ші аптасында қалыптасады. Аденогипофиздің секреторлық белсенділігі 8 -9 аптадан басталады. Нәрестенің қанында ФСГ және ЛГ эмбрионалдық өмірдің 9 -шы аптасында анықталады. Пролактинның секрециясы 19 -шы аптадан басталады. Гипоталамустың нейросекреторлық ядросы 8 -ші аптада қалыптасады. Гн. РГ нәрестеде 8 -9 аптада байқалады.

Ø Сонымен, құрсақішілік өмір кезеңінде репродуктивтік жүйенің негізгі деңгейлерінде морфологиялық даму жүреді және оның гормондық функциясы қалыптасады.

Жаңа туылған бала кезеңі (28 күнге дейін) Қыз балалардың аналық безі мен жатыр жоғары, яғни құрсақ қуысында орналасады, тек 3 -4 жасқа толғанда ғана жамбас қуысына түседі. Ана гормонының әсерінен пролиферативтік өзгерістер жүреді, ал туылғаннан кейін ана гормонының деңгейінің төмендеуінен жатырдың шырышты қабатының сылынуына алып келеді, қынаптан қанды бөлінді пайда болады, ол «жыныстық криз» деп аталады. Кейбір қыз балалар мен ұл балаларда жаңа туылған бала кезеңінде сүт безінің қатаюы байқалады.

Жаңа туылған бала кезеңі (28 күнге дейін) Жаңа туылған қыз баланың жатыр ұзындығы 3 см, салмағы 4 грамм, жатыр мойны ұзын, жатыр мойнының жатыр денесінің ұзындығына қатынасы 3: 1 құрайды, олардың арасында бұрыш айқын емес. Ø Ананың жыныс гормондарының жаңа туылған баланың репродуктивтік жүйесіне әсері туылғаннан кейін 10 -шы күні аяқталады. Ø

Балалық шақ. Гормондық тыныштық кезеңі, немесе «бейтарап", 6 -7 жасқа дейін. Ø Гормондарының өндірілуі шамалы. Балаларды сыртқы келбетінен жынысын ажырату өте сирек. Гипоталамус-гипофизарлық жүйе балалық шақта жетілмеген, аденогифопиз бен гипоталамус аз мөлшердегі эстрадиолға жоғары сезімталдық байқалады.

Балалық шақ. 6 -7 жасқа дейін. Ø Осы кезеңде фолликулдар қызметін атқармайды, тыныштық сатысында болады, яғни, туылған сәтте жыныс клеткаларының бөлінуі толығымен тежеледі.

Жыныстық жетілу кезеңі ( пубертаттық), уақыты бойынша 10 -11 жыл: 7 - 8 жастан бастап, 17 -18 жасқа дейін Ø Репродуктивтік жүйенің жетілуі жүреді. Ø Физикалық даму аяқталып, бойдың өсуі тез жүреді, түтіктік сүйектің өсу аймағының сүйектенуі жүреді, дене бітімі әйел түрде қалыптасады. Ø Жыныстық жетілу кезеңі қатаң түрде белгілі – бір тәртіппен (реттілкпен) жүреді.

Ø Жүктілік кезінде әйел ағзасында маңызды физиологиялық өзгерістер байқалады, ол өзгерістер ұрықтың дұрыс дамуына әсерін тигізеді және ағзаны алдағы босануға және емізуге дайындайды.

Жүрек Ø Жүрек қантамыр жүйесіне жүктілік кезінде үлкен салмақ түседі, себебі ағзада қосымша плацентарлық қанайналым пайда болады. Ø Бұл жерде қан айналым өте зор, әрбір минут сайын плацента арқылы 400 мл қан өтеді.

Жүрек Ø Дені сау әйел жүктілік кезіндегі қосымша салмаққа тез бейімделеді. Жүректің бұлшық етінің салмағы өседі және жүректен қан шығару үлкейеді. Өсіп келе жатқан ұрықты қоректі заттармен, оттегімен, құрылыс заттармен қамтамасыз ету үшін ананың ағзасындағы қанның көлемі ұлғаяды, ең үлкен көлемі 7 айға сәйкес келеді.

Жүрек 4000 мл қанның орнына ананың ағзасында 5300 – 5500 мл қан айналады. Жүрек аурулары бар жүкті әйелдерде бұндай салмақ әртүрлі асқынуларға әкелуі мүмкін, сондықтан жүктіліктің 27 -28 аптасында жоғары мамандандырылған перзентханаға жатуға кеңес беріледі.

Өкпе Жүктілік кезінде оттегін пайдалану ұлғайғанына байланысты өкпенің қызметы өседі. Жүктіліктің өсуіне байланысты диафрагма жоғары көтеріледі де, өкпенің дем алу әрекеті шектеледі, бірақ өкпенің сыйымдылығы өседі. Ол кеуде қуысының өсуіне және тамырлардың кеңейгеніне байланысты.

Жұтылған ауаның өсуіне байланысты жүктілік кезінде ұрықтық қолданған оттегі плацента арқылы шығаруы жеңілдейді. Дем алудың жиілігі 16 -18 рет 1 минуттына, тек жүктіліктің аяғында аздап ұлғаяды. Сондықтан ентігу пайда болғанда, не басқа да өзгерістер болғанда міндетті турде дәрігерге қаралу керек.

Өкпе Сондықтан әйелдер консультациясына неғұрлым ертерек тіркеліп, барлық керекті мамандарды қаралып, талдаудан өту қажет. Ол тиісті түрде алдын алу әрекетін жүргізуге және босануға дайындалуға мүмкіндік береді.

Бүйрек Жүктілік кезінде әйел ағзасы үлкен куштемемен жұмыс істейді, себебі ағзадан зат алмасу өнімдері жүкті әйелдің және өсіп келе жатқан ұрықтың өнімі шығарылады. Шығарылған зәр ішілген сұйықтыққа байланысты.

Бүйрек Ø Дені сау жүкті әйел тәулігіне орташа 1200 -1600 мл зәр шығарады, оның 950 -1200 мл күндізгі кезде, қалғаны түнде шығарылады.

Бүйрек Ø Прогестерон гормонның әсерінен несеп қуығының тонусы төмендейді, ол зәрдің тоқырауына әкелуі мүмкін. Мундай жағдайда зәр шығару жолдарында инфекция пайда болады және пиелонефриттің асқынуы мүмкін. Инфекцияның белгісінде зәрде лейкоциттер 10— 12 ден жоғары болуы.

Бүйрек Ø Және жүкті жатыр аздап оңға бұрылып орналасқандықтан оң бүйректен зәрдің жылжуы қиындайды. Мұндай жағдайда гидронефроздың қауіпі өседі. Несеп жолы гипертрофияланыды және ұзарады

Асқорыту жүйесі Ø Жүкті әйелдердің көпшілігінде бірінші 3 айда асқорыту жүйесінде өзгерістер байқалады: жүрек айну, таңертеңгілікте құсу /ерте токсикоздың белгілері/, дәм түйсігі өзгереді, ерекше заттарға құмарлық пайда болады (топырақ, бор). Көбінесе бұл құбылыстар 3 -4 айлық жүктілік мерзімінде, кейде кешірек мезгілде жойылады.

Асқорыту жүйесі Ø Плацентаның гормондарының әсерінен ішектің тонусы төмендейді, соңдықтан жиі іштің қатыуна әкеледі. Ішектер және қарын жүкті жатырмен жоғары ығысады, қысылады, сондықтан ішіндегі заттар өңешке қайтарылғандық шакырады, әсіресе жүктіліктің екінші жартысында.

Асқорыту жүйесі Ø Ондай жағдайда антацидтык дәрі- дәрмек қолдануға (мысалы, Маалокс, Ренни) болады. Ø Бауыр жүктілік кезінде үлкен жүктемелікпен жұмыс істейді, себебі ұрықтың және әйелдің заталмасу өнімін залалсыздандырады.

Жыныс мүшелелері Ø Жүкті жатыр үнемі өсіп отырады, жүктілік аяғында 7 -8 см орнына биіктігі 35 см жетеді, салмағы 50— 100 гр. орнына 1000 -1200 г (ұрықсыз) жетеді. Жүкті жатыр қуысы жүктілік аяғында 500 есе өседі. Жатырдың өсүі жатыр булшық етінің өсуіне байланыс және тікелей плацентаның гормондарының әсерімен байланыстыруға болады.

Жыныс мүшелелері Ø Қантамырлар кеңейеді, саны өседі, олар жатырды толық алады. Жатырда ретсіз қозу байқалады, жүктіліктің аяғында көбірек сезіледіде, «қысым» тәрізді болады. Бұл толғақтар Брекстон-Хикс деп аталады да, 30 шы аптадан басталады.

Жатыр Ø Жатыр дурыс қалыпта байламдармен ұсталады, жүктіліктін кезінде олар созылады және жуандайды. Ауру сезімі әсіре қозғалған кездегі іш аймағында пайда болатын, ол сол байламдар тартылуына байланысты. Қынаптың, сыртқы жыныс мүшелелерінің қанмен қамтамасыз етуі ұлғаяды және варикоздық қеңею пайда болады(ондай ұлғаю тік ішекте, аяқта болады).

Жыныс мүшелелері Ø Сыртқы жыныс мүшелелерінің қанмен қамтамасыз етуі өседі, қынапта және жыныс ернеулерінде варикоздық қеңею пайда болады (варикоздық қеңейю тік ішекте, аяқта пайда болады).

Салмақ қосу Дені сау жүкті әйелдерде дене салмағы жүктілік бойы орта есеппен 12 кг қосылады. 20 аптаға дейін әр апта сайын 300 -330 г , 21 аптадан 30 аптаға дейін 330 -370 г , Ø 30 аптадан босануға дейін 340 -370 г қосады. Салмағы өте аз әйелдерде апталық қосу көбірек болуы мүмкін. Ø

Назарларыңызға рахмет!